JAK WYGLĄDA „GŁUCHY MÓZG” I CZY ARYSTOTELES MIAŁ RACJĘ? Dobrawa Płudowska

O CZYM BĘDZIE MOWA? CZĘŚĆ I: Wprowadzenie. CZĘŚĆ II: Trochę informacji o mózgu… CZĘŚĆ III: Jak wygląda „Głuchy Mózg”? CZĘŚĆ IV: Czym są procesy poznawcze? CZĘŚĆ V: Poznanie u osób Głuchych.

CZĘŚĆ I: WPROWADZENIE

GŁUCHY – KTO TO? „głuchy” - odnosi się do stanu audiologicznego, w którym osoba nie słyszy. „Głuchy” - odnosi się do grupy głuchych, którzy dzielą wspólny język i kulturę, którzy odziedziczyli język migowy i są częścią większej społeczności (Głusi). Różnica: ktoś jest głuchy z powodu urazu, choroby lub wieku, czyli dzieli warunek niesłyszenia, ale nie ma dostępu do wiedzy, przekonań i zwyczajów, które tworzą kulturę Głuchych.

TROCHĘ HISTORII… ARYSTOTELES Najważniejszy moment we wczesnej historii Głuchych. Głusi jako barbarzyńcy – nie ma sposobu, żeby się z nimi porozumieć. Opinia, która utrzymywała się prawie 2000 lat.

CZY ARYSTOTELES MIAŁ RACJĘ? CZY POZNANIE GŁUCHYCH JEST W JAKIŚ SPOSÓB USZKODZONE? Czy osoby Głuche są mniej inteligentne niż osoby słyszące? Czy mózg Głuchych różni się od mózgu słyszących? Jakie są neuronalne podstawy języków migowych? Czy istnieją jakieś różnice pomiędzy Głuchymi i słyszącymi w rozwoju dziecka?

CZĘŚĆ II: TROCHĘ INFORMACJI O MÓZGU…

UKŁAD NERWOWY Układ nerwowy Ośrodkowy układ nerwowy Mózgowie Rdzeń kręgowy Obwodowy układ nerwowy Somatyczny układ nerwowy Autonomiczny układ nerwowy

NEURONY

NEURONY

PÓŁKULE MÓZGU

PŁATY

CZĘŚĆ III: JAK WYGLĄDA „GŁUCHY MÓZG”?

AFAZJE Poizner, Klima i Bellugi (1987) zaprezentowali sześć studiów przypadków głuchych z lezjami w różnych częściach mózgu.

AFAZJA BROCA (RUCHOWA) Schorzenie polegające na pogorszeniu płynności mowy oraz błędnym posługiwaniu się i rozumieniu przyimków, końcówek oraz innych środków gramatycznych. U osób Głuchych: uszkodzenie zdolności migania, ale bez uszkodzenia zdolności rozumienia miganego materiału.

AFAZJA BROCA (RUCHOWA)

AFAZJA BROCA (RUCHOWA) Przypadek 1: Gail D. Przyczyny i lokalizacja: udar obejmujący lewy płat czołowy z okolicą Broca. Skutki: brak możliwości wyrażenia czegokolwiek w języku migowym; podobne problemy z pisaniem; rozumienie i pamięć pozostały nienaruszone. Wnioski: utrata zdolności produkcji języka (miganego i pisanego).

AFAZJA WERNICKEGO (CZUCIOWA) Schorzenie polegające na słabym rozumieniu mowy i trudności w przypominaniu sobie nazw przedmiotów. U osób Głuchych: zachowana zdolność migania, ale uszkodzenia zdolności rozumienia miganego materiału.

AFAZJA WERNICKEGO (CZUCIOWA)

AFAZJA WERNICKEGO (CZUCIOWA) Przypadek 2: Karen L. Przyczyny i lokalizacja: udar obejmujący okolice lewego płata ciemieniowego, włączając w to część kory ruchowej i okolice Wernickego. Skutki: możliwość porozumiewania się została nienaruszona, język migowy był płynny i w większości zrozumiały; problemy ze zrozumieniem poleceń i rozkazów, straciła w pewnym stopniu zdolność rozumienia; liczne małe błędy w strukturze przekazu (układ rąk, ruch, umiejscawianie).

NEUROOBRAZOWANIE Badania pokazują, że te same regiony w mózgu odpowiadają za mowę u osób słyszących i miganie u osób Głuchych.

NEUROOBRAZOWANIE 1 Neville (1998) Użycie fMRI do porównania struktur mózgowych u trzech grup: ludzie słyszący, którzy nie mieli wiedzy na temat ASL, Głusi, użytkownicy ASL, CODA, ASL był ich pierwszym językiem.

NEUROOBRAZOWANIE 1 – WYNIKI 1 Zadania z użyciem języka angielskiego. Słyszący wykazywali aktywację obszarów lewej półkuli (pola Broca i Wernickego, zakręt kątowy, grzbietowo-boczna część kory przedczołowej), ze słabymi reakcjami w prawej półkuli. U Głuchych wykazano aktywację środkowych i tylnych struktur ciemieniowo- skroniowych w prawej półkuli. U osób dwujęzycznych aktywacja była podobna jak u osób słyszących.

NEUROOBRAZOWANIE 1 – WNIOSKI 1 Wczesne nabywanie języka migowego nie wpływa na użycie struktur mózgu.

NEUROOBRAZOWANIE 1- WYNIKI 2 Zadania z użyciem ASL i gestów przypominających ASL. U osób bez znajomości ASL nie wykryto żadnych różnic w aktywacji danych okolic mózgu. U Głuchych następowała aktywacja tych obszarów mózgu, co u osób słyszących, z tą różnicą, że w prawej półkuli. U słyszących użytkowników ASL również aktywowała się ta sama część mózgu.

NEUROOBRAZOWANIE 1- WNIOSKI 2 Dlaczego w tym wypadku prawa? Ma to związek z przetwarzaniem wzrokowo-przestrzennym w języku migowym. Każda osoba posiadająca język rodzimy, będzie wykazywała aktywację w obszarach głównych dla przetwarzania języka, pomimo kanału komunikacyjnego, którego ta osoba używa.

NEUROOBRAZOWANIE 2 Horwitz (2003) Wyniki PET koncentrujące się na okolicy Broca. Okolica Broca obejmuje dwa regiony: BA 44 i BA 45 Uznano, że BA 44 jest odpowiedzialny za wytwarzanie języka, z powodu jego sąsiedztwa z obszarem ust w korze sensoryczno- motorycznej.

NEUROOBRAZOWANIE 2 Badania wykazują, że właściwie BA 45 jest aktywowana podczas mowy fonicznej i języka migowego. Badane były osoby słyszące, które znały angielski i ASL, oraz osoby jednojęzyczne.

NEUROOBRAZOWANIE 2 – WYNIKI I WNIOSKI Wyniki: te same okolice mózgu są używane do tworzenia lingwistycznego znaczenia wypowiedzi w mowie i przy wytwarzaniu znaków migowych. Wnioski: dla naszych mózgów nie ma większych różnic, czy używamy mowę foniczną, czy język migowy, ponieważ struktury mózgu pracują równie dobrze w obu przypadkach.

NEUROOBRAZOWANIE - PODSUMOWANIE Języki migowe są przetwarzane przez te same obszary, co języki foniczne. Pewne struktury, które nie są bezpośrednio związane z przetwarzaniem i rozumieniem języka, mogą pracować różnie u Głuchych i słyszących.

CZĘŚĆ IV: CZYM SĄ PROCESY POZNAWCZE?

PROCESY POZNAWCZE Psychologia poznawcza – zajmuje się odkrywaniem mechanizmów funkcjonowania umysłu na różnych poziomach organizowania odbieranych bodźców.

SPOSTRZEGANIE/PERCEPCJA

UWAGA

PAMIĘĆ

WYOBRAŻENIA

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW, MYŚLENIE

PODEJMOWANIE DECYZJI

JĘZYK I KOMUNIKACJA

FUNKCJE WYKONAWCZE

CZĘŚĆ V: POZNANIE U OSÓB GŁUCHYCH

PAMIĘĆ 1 Boutla, Supalla, Newport, Bavelier (2004) Stwierdzili, że: użytkownicy języka migowego mają krótszy zakres pamięci krótkotrwałej; u Głuchych wynosi ona 5+/-1 elementów. Wyniki: Głusi – zapamiętywali średnio 4,4 pozycji; słyszący – zapamiętywali średnio 7,2 pozycji.

PAMIĘĆ 2 Badanie STM u osób: dwujęzycznych, słyszących używających ASL, słyszących używających angielskiego. Wyniki: ASL – średnia 5,2; angielski foniczny – średnia 7,05.

PAMIĘĆ – KRYTYKA BADAŃ Krytyka Wilson i Emmorey. Wykonały jeszcze raz ten sam eksperyment (litery a cyfry) na próbie słyszącej, nie zważając na kanał (rysunkowy lub mówiony). Wyniki dla cyfr: były dużo wyższe. Wyniki dla liter: 5,3 dla ASL, 5,6 dla użytkowników angielskiego fonicznego.

PAMIĘĆ - WNIOSKI Brak znaczących różnic w wynikach. Powszechnym ograniczeniem jest długość/czas trwania bodźców.

ROTACJA MENTALNA Emmorey, Kosslyn, Bellugi (1993) Stwierdzili, że przestrzenna natura języków migowych i lokowanie przedmiotów w przestrzeni może spowodować wzrost umysłowych zdolności obrazowania, jak np. generowanie, utrzymywanie i transformacja obrazów.

ROTACJA MENTALNA Umiejscowienie obiektów powinno być zapamiętywane podczas rozmowy. Tak więc prawdopodobnie Głusi mogą mieć wyższe zdolności gromadzenia/przechowywania informacji wizualno-przestrzennych (nie lingwistycznych) w STM.

ROTACJA MENTALNA - WYNIKI Głusi i słyszący użytkownicy języka migowego byli szybsi w wytwarzaniu obrazu. Precyzja wytwarzanego obrazu była taka sama: słyszący, którzy nie migają, wytwarzali obrazy tej samej jakości, ale wolniej. Skoro Głusi i słyszący wykonali to zadanie równie dobrze, to możliwe, że umiejętność szybszego wytwarzania mentalnych obrazów jest spowodowana używaniem języka migowego, a nie „ubóstwem” słuchowym.

ROTACJA MENTALNA - WNIOSKI Ludzie znający język migowy wydają się wykonywać istotnie lepiej zadania w trójwymiarowej rotacji mentalnej.

INTELIGENCJA 1 Pintner i Patterson,1915 Próbowali udowodnić, że migający Głusi są gorsi w wielu poznawczych zdolnościach niż mówiący Głusi i słyszący. Pierwsze odnotowane badania na głuchych dzieciach, przeprowadzone w 1915-1917, (sprawdzały także werbalne IQ), w którym Głusi wypadli jako grupa umysłowo opóźniona.

INTELIGENCJA 2 Drever i Collins (1928) Pierwsze badania, które zaprzeczyły opinii, że głusi mają inteligencję poniżej średniej/normy. Porównanie wyników IQ u 200 głuchych i słyszących dzieci. Wyniki doprowadziły do konkluzji, że jeśli nie bierzemy pod uwagę języka, głusi wykazują prawie jednakowy poziom zdolności umysłowych.

INTELIGENCJA 3 Badania nad IQ głuchych między 1930 a 1967. Kilka ważnych obserwacji, m.in.: liczne badania używające techniki testowania grup. Analiza wykazała, że wyniki IQ Głuchych są takie, jak w populacji słyszących, a utrata słuchu nie ma wpływu na poziom inteligencji.

INTELIGENCJA 4 Mykelbust (1964) Twierdził, że bycie głuchym całkowicie zmienia psychikę osoby, ale zawsze negatywnie.

INTELIGENCJA 5 Braden (1992) Przedstawił bardziej złożoną analizę testów IQ Głuchych podczas trwania XX wieku. Wnioski: najbardziej popularną metodą używaną w badaniach to skala wykonaniowa Wechslera, a średnie wyniki IQ Głuchych wzrastały z upływem czasu. Badania z danymi ilościowymi: 50% wyników to wyniki średnie (średnie IQ między 90 a 109), 42% wykazywało wyniki poniżej średniej, 8% wyników było powyżej średniej.

INTELIGENCJA 5 - WNIOSKI Wiele z tych badań było przeprowadzonych niepoprawnie (instrukcje), a prawdopodobnie niektóre z badań przeprowadzonych na początku XX w. było zmanipulowanych, żeby pokazać wcześniejszą prawdziwość hipotez, że głusi są umysłowo „wątpliwi”.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE Mayberry (2002) Próba zebrania wiadomości od innych badaczy do stworzenia złożonego przeglądu o tym, co wiemy o rozwoju głuchych dzieci. Ona także zajęła się akademickimi i lingwistycznymi umiejętnościami u Głuchych.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE Głuche dzieci nie słyszą mówionego języka, dlatego nie mają możliwości spontanicznej nauki mówienia. Rozwój poznawczy nie jest tylko procesem dojrzewania mózgu, to także nauka interakcji społecznych, zachowań i poznawania się z innymi ludźmi. Głuche dzieci są izolowane, nawet jeśli znają język migowy, nie mogą komunikować się z wieloma innymi ludźmi.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE Problemy poznawcze dotyczą głównie wieku, w którym rodzice reagują na głuchotę dziecka oraz ich status socjoekonomiczny. Czytanie testów. Głusi nie mają problemów z umiejętnością uczenia się, ale ich osiągnięcia w czytaniu są wysoce uszkodzone.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE Połowa Głuchych nie ma umiejętności czytania niezbędnych do postrzegania ich jako ludzi wykształconych. To sugeruje, że jest coś w głuchocie, co czyni naukę czytania cięższą. Głusi także często wykazują opóźnienie różnych poziomów w rozwoju języka. Ponieważ Głuche dzieci nie mogą uczyć się mówionego języka we wczesnym dzieciństwie jak dzieci słyszące, ich rozwój lingwistyczny (jeśli nie ma żadnej gruntownej wiedzy o języku migowym w rodzinie i na poziomie edukacji) może być stłumiony.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE Głuche dzieci, które nie są zaznajamiane z językiem migowym, są wystawiane na izolację od innych Głuchych oraz rozwój niektórych rodzajów komunikacji migowej.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE - WNIOSKI Języki migowe oferują pełny lingwistyczny wkład dla dzieci. Głuche dzieci są uczone języka migowego od urodzenia przez ich Głuchych rodziców - języka nabywanego tą samą drogą jak dzieci słyszące uczą się języka mówionego Uczenie się mówionego języka dla dzieci głuchych jest bardzo trudne.

OSIĄGNIĘCIA AKADEMICKIE - WNIOSKI Także ciężka jest artykulacja bez możliwości słyszenia siebie. Nawet jeśli głuche dziecko zna język migowy, jej/jego wiedza o języku mówionym jest bardzo ograniczona, w porównaniu do słyszących dzieci w tym samym wieku.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!

BIBLIOGRAFIA Falkowski, A., Maruszewski, T., Nęcka, E. (2008). Procesy poznawcze. W: Strelau, J., Doliński, D. Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: GWP. Jaśkowski, P. (2009). Neuronauka poznawcza. Jak mózg tworzy umysł? Warszawa: VIZJA PRESS & IT. Kalat, J. W. (2007). Biologiczne podstawy psychologii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Lewandowski, A. (2012). Neurological and Cognitive Differences between Deaf and Hearing. Warszawa. Walsh, D., Darby, D. (2008). Neuropsychologia kliniczna Walsha. Gdańsk: GWP. Grafika: Google Grafika.