POLITECHNIKA CZĘSTOCHOWSKA WYDZIAŁ INŻYNIERII PROCESOWEJ, MATERIAŁOWEJ I FIZYKI STOSOWANEJ KATEDRA PIECÓW PRZEMYSŁOWYCH I OCHRONY ŚRODOWISKA Agnieszka BENDUCH, Marian KIELOCH, Anna POSKART ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA W POLSCE SOURCES OF AIR POLLUTION IN POLAND WSTĘP Zanieczyszczenia środowiska mogą być spowodowane naturalnymi źródłami (np. wulkany) lub sztucznymi wynikającymi z działalności człowieka. Antropogeniczne źródła polegającą na emisji czynników degradujących środowisko. Najważniejszymi naturalnymi źródłami emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych do powietrza są gazy wulkaniczne, emisja pyłów z pustyń i gleby, pożary lasów, wyładowania elektryczne w atmosferze, pył kosmiczny. Dwutlenek siarki i tlenki azotu emitowane do atmosfery powodują powstawanie kwaśnych opadów i przyczyniają się do zwiększania efektu cieplarnianego. Metale ciężkie, ozon i pyły pogarszają stan powietrza i niekorzystnie wpływają na stan zdrowia ludzi. Naturalnym źródłem emisji dwutlenku siarki do powietrza są wybuchy wulkanów. Nie zdarzają się one często, ale w trakcie erupcji mogą emitować bardzo duże ilości SO2 oraz pyłów. Tlenek azotu NO i dwutlenek azotu NO2 emitowane są do powietrza podczas wyładowań atmosferycznych. Antropogeniczne źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza to przede wszystkim efekty ludzkiej pracy związane z działalnością gospodarczą i społeczną jak np.; produkcja przemysłowa, rolnictwo, energetyka, transport, usługi, oczyszczanie ścieków i produkcja wody pitnej. Do najważniejszych zanieczyszczeń powstałych w wyniku działalności człowieka należą SO2, NOx, pyły. Największe ilości dwutlenku siarki są emitowane do środowiska z procesów spalania węgla kamiennego. Znaczna ilość dwutlenku węgla emitowana jest z procesów przemysłowych i spalania ropy naftowej. Związki siarki obecne w powietrzu powodują zakwaszenie opadów atmosferycznych, zmiany klimatyczne, pogorszenie warunków aerosanitarnych. PYŁY Na rys. 2 przedstawiono udział wybranych sektorów gospodarki w emisji pyłów. Do głównych naturalnych źródeł pyłów należą materiały osadowe, aerozole morskie, roślinne i zwierzęce, wybuchy wulkanów, pożary lasów. Antropogenicznymi źródłami powstawania pyłów są: procesy spalania paliw, procesy metalurgiczne (np. hutnictwo), górnictwo i przemysł wydobywczy, przemysł chemiczny, przemysł spożywczy, produkcja materiałów budowlanych (szczególnie cementu), spalanie i składowanie odpadów, transport i komunikacja. Najwięcej pyłów emitują kotłownie komunalne, paleniska indywidualne, usługi oraz rolnictwo. ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ POWIETRZA * dwutlenek siarki SO2, * pyły, w tym pył zawieszony o średnicy cząstek poniżej 10µm (PM10), * metale ciężkie, zwykle zawarte w pyłach, * ozon O3 i nadtlenki, * tlenki węgla: - tlenek węgla CO, - dwutlenek węgla CO2, * tlenki azotu: - podtlenek azotu N2O - tlenek azotu NO, - dwutlenek azotu NO2. TLENKI AZOTU NOx Na rys. 3 przedstawiono poszczególne źródła i ich udział w emisji NOx. DWUTLENEK SIARKI SO2 Na rys. 1 przedstawiono poszczególne źródła emisji SO2 do atmosfery i ich udział. Głównymi źródłami emisji tych zanieczyszczeń do powietrza, wynikającymi z działalności człowieka są: procesy spalania paliw, procesy przemysłowe, transport drogowy, energetyka. Zwiększona emisja NOx w powietrzu powoduje: zakwaszenie opadów atmosferycznych, zwiększenie stężenia azotu biogennego w glebach i wodach powierzchniowych, pogorszenie warunków aerosanitarnych. PODSUMOWANIE Obecnie na świecie powstaje wiele zanieczyszczeń, które negatywnie oddziałują na środowisko naturalne. Wszystkie zanieczyszczenia emitowane do środowiska przez człowieka zagrażają życiu i zdrowiu wszystkich organizmów żywych, dlatego ochrona środowiska naturalnego powinna stanowić priorytet dla wszystkich ludzi. Wszelkie działania zapobiegające powstawaniu bądź zmniejszające ilość wytwarzanych zanieczyszczeń powinny być przeprowadzane tak, aby stan środowiska nie uległ pogorszeniu w związku z poprawą bytu ludzi i poziomu gospodarki. Zwiększając udział wykorzystania Odnawialnych Źródeł Energii w całkowitej produkcji energii w Polsce, można poprawić stan powietrza atmosferycznego.