E1 Wstęp do systemu podatkowego System podatkowy w Polsce E1 Wstęp do systemu podatkowego

E1 Wstęp do systemu podatkowego Definicje wyjściowe PODATEK USTAWA z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa Art. 6. Podatkiem jest: publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe bezzwrotne ……………...świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, wynikające z ustawy podatkowej. SYSTEM PODATKOWY = całość podatków obowiązujących w danym państwie w określonym czasie Ze względu na czynniki historyczne, prawne i ekonomiczne system podatkowy rzadko stanowi jednolity i logiczny zbiór. E1 Wstęp do systemu podatkowego

Elementy podatku Elementy stałe (są w każdym podatku) Elementy zmienne Publicznoprawny charakter Powszechność Przymusowość Bezzwrotność Nieodpłatność Elementy zmienne (to, co odróżnia podatki od siebie) Podmiot podatku Przedmiot opodatkowania Podstawa opodatkowania Skala i stawki podatkowe Tryb i warunki płatności Preferencje podatkowe: ulgi i zwolnienia podatkowe E1 Wstęp do systemu podatkowego

Elementy stałe podatków Podatek jest świadczeniem: Publicznoprawnym = nakładany drogą ustawową = przez organ władzy publicznej ( Sejm) = wpływa do budżetu państwa lub budżetu samorządowego = przeznaczany na cele publiczne zgodnie z przepisami prawa oraz założeniami polityki finansowej 2) Powszechnym = dotyczy każdego podatnika znajdującego się w takiej samej sytuacji 3) Przymusowym = nadaje się do egzekucji administracyjnej 4) Bezzwrotnym = podatnik nie ma roszczenia o zwrot podatku ( wyjątki: nadpłata w podatku dochodowym, zwrot opłaty skarbowej, zwrot podatku od towarów i usług) 5) Nieodpłatnym = brak kontrświadczenia (świadczenia wzajemnego) ze strony państwa / samorządu 6) Zasadniczym = funkcja fiskalna jest najważniejsza E1 Wstęp do systemu podatkowego

Elementy zmienne podatków: Podmiot podatku Podmiot czynny: a) wierzyciel: Skarb Państwa lub JST b) organ podatkowy: Naczelnik urzędu skarbowego (podatki państwowe) lub wójt / burmistrz, prezydent miasta (podatki samorządowe) Podatnik (Podmiot na którym zgodnie z przepisami ustaw podatkowych ciąży obowiązek podatkowy) Pozostali dłużnicy podatkowi Płatnik Inkasent Następca podatkowy Osoba trzecia E1 Wstęp do systemu podatkowego

Podatnik formalny a rzeczywisty Kazus: PODATEK OD TOWARÓW I USŁUG (PTU) 2. Doliczenie PTU do wartości transakcji = przerzucenie ciężaru podatkowego PODATNIK FORMALNY PODATNIK RZECZYWISTY ( przedsiębiorca, ( konsument, producent klient, usługobiorca) sprzedawca) 1. zapłata PTU ( gdyż podatnik formalny jest adresatem przepisów ustawy o PTU) ORGAN PODATKOWY BUDŻET PAŃSTWA E1 Wstęp do systemu podatkowego

Podatnik – płatnik - inkasent 1. Oblicza podatek podatnika Płatnik: 2. Pobiera podatek od podatnika 3. Wpłaca podatek do organu podatkowego PODATNIK ORGAN PODATKOWY Inkasent: 1. Pobiera podatek od podatnika 2. Wpłaca podatek do organu podatkowego BUDŻET PUBLICZNY E1 Wstęp do systemu podatkowego

Inne elementy zmienne podatku Przedmiot opodatkowania = czynność prawna lub stan faktyczny, rzecz lub zjawisko, które zgodnie z prawem wywołują obowiązek podatkowy Podstawa opodatkowania = konkretyzacja przedmiotu opodatkowania do wartości wymiernych, policzalnych. Stawka podatkowa = iloraz podatku dzielonego przez podstawę opodatkowania Skala podatkowa = ukształtowanie stawek występujących w danym podatku: Liniowa ( stawka stała, niezmienna) Progresywna ( Wzrost stawki razem ze wzrostem podstawy) Regresywna (Spadek stawki wraz ze wzrostem podstawy) Wzór na obliczanie podatku: Podatek = Podstawa X Stawka Kwotowa Procentowa CIT Dochód (zł) 19 % VAT Obrót (zł) 23 % Akcyza (od produkcji piwa) Objętość w hl 7,79 zł Od nieruchomości Powierzchnia lokalu w m^2 18,56 zł Opłata od posiadania psów Ilość psów (sztuki) 121 zł Opłata skarbowa Ilość dokumentów pełnomocnictwa 17 zł E1 Wstęp do systemu podatkowego

Dwa rodzaje progresji podatkowej Kazus: Na podstawie tabeli podatkowej oblicz podatek dla danej podstawy x = 1200 zł Podstawa Stawka Progresja globalna Modus operandi: Progresja szczeblowana 0 – 100 zł 10% 1. Dopasowanie danej podstawy do właściwego szczebla 2. Pomnożenie podstawy przez odpowiednią stawkę 100 x 10 % = 10 zł 1. Rozbicie danej podstawy na części pasujące do granic szczebli tabeli 2. Pomnożenie części podstawy przez odpowiednie stawki 3. Zsumowanie wyników 100 – 400 zł 20% 300 x 20% = 60 zł 400 – 1000 zł 30% 600 x 30% = 180 zł > 1000 zł 40% 1200 x 40% = 480 zł 200 x 40% = 80 zł RAZEM: 330 zł Rozwiązanie: Podatek dla podstawy x = 1200 zł wynosi 480 zł w progresji globalnej i 330 zł w progresji szczeblowanej Progresja odcinkowa: podane są z góry wyliczone kwoty podatków z niższych szczebli, np. ustawa o PIT Podstawa opodatkowania Podatek wynosi: Do 85 528 zł 18% podstawy minus 556, 02 zł Ponad 85 528 zł 14 839, 02 zł + 32% ( podstawa minus 85 528 zł) E1 Wstęp do systemu podatkowego

Tryb / warunki płatności podatku Jednorazowo, zaliczkowo czy ratalnie? Na zasadach ogólnych czy w formie uprosz-czonej? Gotówką czy bezgotówkowo? Okresowo czy sporadycz-nie? Z przepisów Ordynacji podatkowej: Art. 60. § 1. Za termin dokonania zapłaty podatku uważa się: 1) przy zapłacie gotówką - dzień wpłacenia kwoty podatku w kasie organu podatkowego lub na rachunek tego organu w banku, w placówce pocztowej, w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, biurze usług płatniczych lub w instytucji płatniczej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta; 2) w obrocie bezgotówkowym - dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub rachunku płatniczego podatnika w instytucji płatniczej na podstawie polecenia przelewu. Art. 61. § 1. Zapłata podatków przez podatników prowadzących działalność gospodarczą i obowiązanych do prowadzenia księgi rachunkowej lub podatkowej księgi przychodów i rozchodów następuje w formie polecenia przelewu. Art. 61a. § 1. Rada gminy, rada powiatu oraz sejmik województwa mogą, w drodze uchwały, dopuścić zapłatę podatków, stanowiących dochody odpowiednio budżetu gminy, powiatu lub województwa, instrumentem płatniczym, w tym instrumentem płatniczym, na którym przechowywany jest pieniądz elektroniczny. E1 Wstęp do systemu podatkowego

Preferencje podatkowe 1. Wyłączenie podatkowe – pozostawienie danego podmiotu lub przedmiotu opodatkowania poza zakresem danej ustawy ( np. „Przepisów ustawy o PIT nie stosuje się do działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej”) 2. Zwolnienie podatkowe - wykluczenie niektórych podmiotów lub przedmiotów spod opodatkowania, mimo, że mieszczą się w zakresie danej ustawy ( np. „Wolne od PIT są wygrane w loteriach i grach liczbowych, jeżeli wartość wygranej nie przekracza 2280 zł”) 3. Ulga podatkowa Obniżenie podstawy opodatkowania, stawki lub samego podatku ( np. „Podatek dochodowy w pierwszej kolejności ulega obniżeniu o kwotę składki na ubezpieczenie zdrowotne, opłaconej w roku podatkowym bezpośrednio przez podatnika (…)”) (np. „W przypadku nabycia własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (…) w drodze dziedziczenia (…) przez osoby zaliczane do I grupy podatkowej, nie wlicza się do podstawy opodatkowania ich czystej wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku lub lokalu”) E1 Wstęp do systemu podatkowego

Funkcje systemu podatkowego Budżet publiczny Wtórny podział dochodu narodowego na zadania publiczne (funkcja redystrybucyjna) Redystrybucja: czasowa, podmiotowa, przedmiotowa, terytorialna Podatnicy (wypracowują dochód narodowy) Pobór części dochodu podatników tytułem podatków (funkcja fiskalna) FUNKCJA STABILIZACYJNA 1. Obserwacja zjawisk makroekonomicznych PKB Bilans płatniczy Kurs walutowy Poziom inflacji i bezrobocia 2. Kontrola przestrzegania przepisów prawa finansowego i podatkowego 3. Wykrywanie obszarów nieprawidłowości Szara strefa Deficyt i dług publiczny Zaległości podatkowe 4. Wprowadzanie niezbędnych zmian w systemie podatkowym E1 Wstęp do systemu podatkowego

Inne funkcje podatków Funkcja stymulacyjna: Funkcja społeczna Cel: wspieranie rozwoju działalności gospodarczej; rozwój inwestycji; napływ kapitału zagranicznego Środki: obniżanie stawek podatkowych, zwłaszcza w czasie recesji gospodarczej – tzw. protekcja podatkowa (niskie podatki są opłacalne, mają zwiększyć efektywność gospodarowania, zapewnić wzrost gospodarczy) Funkcja społeczna Cel: związany z koncepcją zdolności płatniczej; chodzi o uzależnienie wysokości obciążenia podatkowego od potrzeb osobistych, które jednostka jest w stanie zaspokoić z własnego dochodu – stąd: wyrównywanie tym samym szans obywateli, którym wiedzie się gorzej Środki: przywileje podatkowe np. ulga rehabilitacyjna, wspólne opodatkowanie, ogólne minimum podatkowe E1 Wstęp do systemu podatkowego

Znaczenie fiskalne polskich podatków E1 Wstęp do systemu podatkowego

Granice fiskalizmu (1) Źródło : http://ec. europa Granice fiskalizmu (1) Źródło : http://ec.europa.eu/eurostat/euroindicators stan na 31.12.2014 r. Udział dochodów publicznych w PKB Udział wydatków publicznych w PKB Nadwyżka / deficyt względem PKB Dług publiczny względem PKB EU 28 45,2% 48,1% (-) 2,9% 86,8% EA 19 46,6% 49,1% (-)2,4% 91,9% SWE 51,1% 53,0% (-) 1,9% 44 % GER 44,6% 44,0% 0,6% 74,7% POL 38,6% 41,8% (-)3,2% 50,1% ESP 37,8% 43,6% (-) 6,8% 97,9% GRE 45,8% 49,3% (-) 3,5% 177,1% Lider 2014 DEN 59% FIN 59% DEN 1,2% CYP (-) 8,8% EST: 11% GRE: 177,1% E1 Wstęp do systemu podatkowego

E1 Wstęp do systemu podatkowego Granice fiskalizmu (2) Krzywa Laffera Reguła edynburska David Ricardo, 1823 „leave them as you find them” „…podatki zmieniając poziom dochodu i majątku podatnika nie powinny doprowadzać do rezygnacji z działalności, dzięki której ten dochód i majątek został osiągnięty…..” E1 Wstęp do systemu podatkowego

Sprawiedliwość podatkowa Granice fiskalizmu (3) Sprawiedliwość podatkowa Magiczny czworobok Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) Wysokość obciążenia podatkowego winna pozostawać w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika (sprawiedliwość pionowa) Cele publiczne, na jakie państwo przeznacza wpływy podatkowe muszą być powszechnie aprobowane (sprawiedliwość społeczna) Niska inflacja Niskie bezrobocie Wysoki wzrost gospodarczy Wysoki poziom obrotów handlowych z zagranicą E1 Wstęp do systemu podatkowego

Granice fiskalizmu (4) ( źródło: www.pit.pl/aktualnosci-podatkowe) E1 Wstęp do systemu podatkowego

Klasycy zasad podatkowych ADAM SMITH (1725 – 1790) Liberalna koncepcja opodatkowania 1. Równomierność opodatkowania ( equality) i jej dwa kryteria: Benefit = korzyści, jakie każdy z nas odnosi z działalności państwa ( pro: podatek liniowy) Ability – to – pay = zdolność płatnicza danego podatnika ( pro: podatek progresywny) 2. Dogodność – „płać, kiedy wpływają pieniądze” 3. Pewność – „ nieokreśloność podatku wzbudza zuchwalstwo władz i sprzyja korupcji” 4. Ochrona źródeł podatkowych – 1. „ konfiskaty i kary pieniężne nie powinny rujnować podatników”, 2. „poddawanie obywateli nienawistnym badaniom poborców podatkowych hamująco wpływa na pracowitość ludu i zniechęca go do działalności gospodarczej” 5. Taniość – „jak największy dochód z opodatkowania powinien przypadać na rzecz dobra ogólnego, a nie na utrzymanie administracji podatkowej” ADOLF WAGNER (1835 – 1917) Socjalna koncepcja opodatkowania: 1. państwo musi sprzyjać sprawiedliwości społecznej i korygować różnice społeczne 2.podatki mogą i powinny zmieniać sytuację dochodową obywateli 3. podatki powinny być zatem elastycznym narzędziem polityki państwa, za pomocą którego można kształtować procesy społeczne i gospodarcze Modelowe podatki – progresywny podatek dochodowy, niższe stawki dla dochodów z pracy (ochrona głównego źródła podatkowego) wyższe dla dochodów „spekulacyjnych” ( np. od kapitałów) E1 Wstęp do systemu podatkowego

Zasady podatkowe współcześnie (canons of taxation) Zasada PEWNOŚCI podatkowej Nullum tributum sine lege = tylko ustawy mogą kształtować obowiązki podatkowe Lex vectigal retro non agit = prawo podatkowe nie działa wstecz Semper pro tributario = wątpliwości należy rozstrzygać na korzyść podatnika Problem vacatio legis – zmiany przepisów podatkowych nie powinny wchodzić w życie w trakcie roku podatkowego, tylko od 1 stycznia roku następnego Zasada DOGODNOŚCI podatkowej Podatki należy pobierać w momencie największej zdolności płatniczej podatnika Zasada TANIOŚCI podatkowej Pobór podatków nie powinien pochłaniać nadmiernych kosztów Zasada SPRAWIEDLIWOŚCI podatkowej (pkt 1 – 3 za: J. Gliniecka, J. Harasimowicz) Wszystkie podmioty muszą być w jednakowych warunkach traktowane według jednej miary (sprawiedliwość pozioma) Wysokość obciążenia podatkowego powinna być w racjonalnym stosunku do zdolności płatniczej podatnika ( sprawiedliwość pionowa) Cele publiczne, na jakie władze przeznaczają wpływy podatkowe powinny być społecznie aprobowane Równość podatkowa = każdy proporcjonalnie do swoich możliwości płatniczych powinien partycypować w utrzymaniu państwa = brak nadmiernych przywilejów podatkowych Ochrona źródła podatkowego ( leave them as you find them) = pobieranie podatków nie może prowadzić do rezygnacji z opodatkowanej działalności E1 Wstęp do systemu podatkowego

Polski system podatkowy: Źródła poboru podatku Źródło: Dochód Podatki przychodowe (RPE) Podatki dochodowe (PIT, CIT) Źródło: Majątek Podatki od posiadania majątku ( rolny, leśny) Podatki od wartości majątku (katastralny) Podatki od wzrostu wartości majątku ( opłata adiacencka) Podatki od wzrostu masy majątkowej ( od spadków i darowizn) Podatki od transferu majątku (PCC, PIT) Źródło: Obrót Podatki od obrotu profesjonalnego (VAT, akcyza) Podatki od obrotu niezawodowego (PCC) E1 Wstęp do systemu podatkowego

E1 Wstęp do systemu podatkowego System podatków państwowych (dane za: Analiza wykonania budżetu państwa w roku 2014, NIK) E1 Wstęp do systemu podatkowego

Wskaźnik alimentacji dla gmin System podatków samorządowych (dane za: Sprawozdanie z wykonania budżetów GMIN za 2014 rok, RIO) Wpływy budżetowe w mld zł Wskaźnik alimentacji dla gmin E1 Wstęp do systemu podatkowego

Polski system podatkowy: podatki pośrednie i bezpośrednie PTU ( VAT) Akcyza Podatek od gier We wszystkich tych podatkach zachodzi zjawisko rozszczepienia podatników: formalnych i rzeczywistych Podatki bezpośrednie: Wszystkie inne niż pośrednie W tych podatkach podatnik formalny i podatnik rzeczywisty to jeden i ten sam podmiot. Powyższe nie wyklucza możliwości przerzucenia ciężaru podatkowego na inną osobę niż podatnik, jednak jest to decyzja ekonomiczna, a nie skutek prawny. E1 Wstęp do systemu podatkowego

Polski system podatkowy: Kim są podatnicy? PARAPODATKI Podatki płacone przez osoby fizyczne, jak i osoby prawne, a także jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej Podatki płacone tylko przez osoby prawne Podatki płacone tylko przez osoby fizyczne PIT Podatek od spadków i darowizn CIT Daniny o cechach podatku, nienazwane wprost „podatkami” wszystkie pozostałe polskie podatki E1 Wstęp do systemu podatkowego

Prawo podatkowe a system podatkowy EUROPEJSKIE PRAWO PODATKOWE MIĘDZYNARODOWE PRAWO PODATKOWE UE Państwo członkowskie KRAJOWE PRAWO PODATKOWE Część ogólna: ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa Część szczegółowa: poszczególne ustawy podatkowe Podatnicy E1 Wstęp do systemu podatkowego

Konstytucyjne podstawy systemu podatkowego Aspekty legislacyjne Aspekty merytoryczne (217) Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. --------------------------------------------------------------------- (123) Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. (168) Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. (84) Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie.--------------------------------------------------------- (32) 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. --------------------------------------------------------------------- (64) 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. E1 Wstęp do systemu podatkowego

E1 Wstęp do systemu podatkowego Idealny podatnik to: (za: C. Kosikowski „Podatki – problem władzy publicznej i podatników”) Zdrowy 1 Heteroseksualista 2 Żonaty, bez intercyzy 3 Z wyższym wykształceniem 4 Z dużym majątkiem, który po śmierci przekaże osobom obcym 5 Zarabiający wyłącznie w Polsce, ale nie jako przedsiębiorca, lecz raczej - pracownik budżetówki 6 Rozrzutny, chętnie korzystający z wyrobów akcyzowych i rozrywek hazardowych 7 Posiadający co najmniej jednego psa 8 E1 Wstęp do systemu podatkowego