Obrona konieczna

Obrona konieczna jako okoliczność kontratypowa Uzasadnienia legalności zachowań podjętych w obronie koniecznej można także upatrywać w stwierdzeniu, iż prawo nie powinno ustępować przed bezprawiem. Art. 25 § 1 k.k.: Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Etapy obrony koniecznej: zamach i obrona.

Zamach oraz jego właściwości Podjętym przez człowieka atakiem na dobro chronione prawem, sprowadzającym niebezpieczeństwo jego naruszenia. Zamach tylko wtedy uprawnia do jakichkolwiek działań obronnych wiążących się z realizacją znamion czynu zabronionego, gdy charakteryzuje się określonymi, wynikającymi z przepisu ustawy cechami. Musi być on bowiem rzeczywisty, bezpośredni i bezprawny.

Zamach rzeczywisty Prawo do obrony przysługuje tylko wobec zamachu rzeczywistego. Jeśli zamach nie istnieje (tzn. nie doszło do żadnego ataku na dobro chronione prawem), to nie ma się przed czym bronić. Mylne wyobrażenie zamachu, który w przeświadczeniu sprawcy uzasadniałby obronę dobra prawnego, należy oceniać poprzez pryzmat art. 29 k.k. regulującego kwestię błędu co do okoliczności wyłączającej bezprawność.

Zamach bezpośredni Zamach stwarzać takie niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, które może się natychmiast zaktualizować. Trwa on tak długo, jak długo trwa stan niebezpieczeństwa utrzymywany zachowaniem napastnika. Nie jest działaniem w obronie koniecznej podjęcie środków przeciwko przyszłemu zamachowi . O bezpośredniości zamachu mówić można także wtedy, gdy po pierwszym ataku i krótkiej przerwie napastnik zmierza do powtórzenia ataku, a jest wysoce prawdopodobne, że zamiar swój zrealizuje natychmiast lub w najbliższej chwili [wyrok SN z dnia 8 lutego 1985 r., IV KR 18/85, OSNKW 1985, nr 11-12, poz. 92].

Zamach bezprawny Bezprawność zamachu oznacza, że musi on pochodzić od człowieka, bowiem tylko człowiek jako adresat norm prawnych może działać w sposób zgodny lub sprzeczny z prawem Bezprawność nie musi także oznaczać odpowiedzialności karnej napastnika. Ma to miejsce wówczas, gdy nie można mu przypisać winy np. ze względu na niepoczytalność albo działanie w usprawiedliwionym błędzie.

Przekroczenie granic obrony koniecznej Pojęcie współmierności obrony – art. 25 § 2 k.k. Zastosowanie sposobu obrony niewspółmiernego do niebezpieczeństwa zamachu jest jedną z postaci przekroczenia granic obrony koniecznej, traktowaną w nauce prawa karnego jako tzw. eksces intensywny. Eksces ekstensywny. Zachodzi on wówczas, gdy obrona okazuje się przedwczesna lub spóźniona, tzn. gdy sprawca podejmuje obronę, zanim rozpoczął się bezpośredni zamach, bądź też kontynuuje ją już po jego zakończeniu.

Niepodleganie karze przy przekroczeniu granic obrony koniecznej Znajduje ona zastosowanie wówczas, gdy przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. Art. 25 § 3 k.k. a art. 148 § 4 k.k. i kwestia pojęcia silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami Subiektywność/obiektywność wzburzenia a kwestia oceny zachowania broniącego Procesowe konsekwencje niepodlegania karze.

Tzw. interwencyjna obrona konieczna Osoba, która w obronie koniecznej odpiera zamach na jakiekolwiek cudze dobro chronione prawem, chroniąc w ten sposób bezpieczeństwo lub porządek publiczny, korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Porządek publiczny/Bezpieczeństwo publiczne – kwestie problemu ujęcia jednolitej definicji

Dziękuję za uwagę Opracowano na podstawie: Jacek Giezek (red.), Natalia Kłączyńska, Grzegorz Łabuda Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, wyd. II, 2012.05.15