Retoryka w Ekonomii cz. II Na podstawie: D. McCloskey (1983), "The Rhetoric of Economics", Journal of Economic Literature, vol. 21(2), s Magda Szafraniec

V. Retoryka w ekonomii jest kwestią literacką Matematyka przedstawiona w sposób zakładający jej znajomość przez czytelnika. Szereg odwołań do autorytetu (Leser, Keynes, Hicks, Arystoteles, Knight, Samuelson). Kilka odwołań do złagodzenia założeń. Kilka odwołań do hipotetycznych gospodarek. Odwołanie do analogii. Nawet moderniści używają, wręcz muszą używać, środków literackich (na przykładzie książki Samuelson’a „Foundations of Economic Analysis”, 1947)

Język jako najważniejszy przykład ekonomicznej retoryki. Twierdzenie, że „rynki mogą być przedstawione za pomocą podaży i popytu”, jest nie mniej metaforyczne niż twierdzenie, że „zachodni wiatr jest tchnieniem jesieni”. „Teoria gier” jako metafora 2-osobowej „gry” kooperacyjnej o ujemnej sumie. Świat jest opisywany jako bardzo skomplikowany model, który zostaje uproszczony dla celów badawczych, aby w ostateczności został jeszcze bardziej uproszczony dla celów obliczeniowych. W celu przekonania lub zmanipulowania najbardziej wątpiących powstaje model- zabawka. 1. Modele są metaforami VI. Ekonomia jest silnie metaforyczna

Metafora – dzieci są dobrami trwałymi (kosztownymi od nabycia, długotrwałymi, dającymi napływy przyjemności, kosztownymi w utrzymaniu i naprawie itp.) 2. Metafory nie istnieją w ekonomii w celach upiększających Odnoszące sukces metafory ekonomiczne to te same metafory, które odnoszą sukces w poezji. Ekonomiści używając przenośni często wprowadzają trochę humoru do swoich prac. 3. Metafory ekonomiczne konstytuują poetykę ekonomii

VI. Ekonomia jest silnie metaforyczna Teoria funkcji produkcji – jej słownictwo jest nieodłącznie metaforyczne. McCloskey zwraca uwagę, żeby ekonomiści nie zapominali, że funkcja produkcji jest przenośnią i nie dyskutowali o niej w sposób dosłowny. Zachęca również do analizowania metafor i dyskusji nad nimi. 4. Nawet matematyczna argumentacja jest metaforyczna

VII. Nie lękajcie się Obiektywność ekonomii jest przesadzona i przeceniona. Dojrzała wiedza ekonomiczna mało zależy od naukowego racjonalizmu. Retoryka ekonomii wyjaśnia bogactwo i złożoność argumentów. Retoryka jako porzucenie irracjonalności wąskiego wachlarza argumentów i przesunięcie się do racjonalnej otwartej dyskusji. 1. Alternatywą modernizmu nie jest irracjonalizm

VII. Nie lękajcie się Modernistyczny podział świata. Nauka po stronie obiektywizmu i rzeczy. Retoryka po stronie subiektywizmu i intuicji. McCloskey neguje taki podział świata. Nie wszystkie analizy są bardziej przekonujące niż wszystkie moralne argumenty i nie wszystkie eksperymenty kontrolowane są bardziej przekonujące niż wszystkie obserwacje / introspekcje. 2. Nie ma wystarczająco dobrego powodu, aby przeciwstawiać sobie argumenty naukowe oraz inne równie prawdopodobne Przykłady: Prawo popytu, Morderstwo

Ekonomiści piszą głównie naukowe opracowania przy użyciu stałych formuł / konwencji. Brak jasności, prawdziwości i stylu. Typowy przekaz „ Jestem naukowcem: z drogi!”. 1. Poprawa sposobu pisania VIII. Dobro retoryki. Jakie są korzyści z poważnego potraktowania retoryki w ekonomii?

Poprzez odkrycie „nieoficjalnej retoryki”. Nauczanie według aksjomatów i dowodów należy zastąpić nauczaniem rozwiązywania problemów i praktyką. Ekonomia nie jest przede wszystkim kwestią zapamiętywania formuł, ale kwestią wyczucia, które argumenty zastosować, widzenia analogii i wiedzy, kiedy stosować matematykę, a kiedy opis. 2. Ulepszenie sposobu nauczania VIII. Dobro retoryki. Jakie są korzyści z poważnego potraktowania retoryki w ekonomii?

Ekonomiści nie są zrozumiani i nie są lubiani przez humanistów za nieludzką metodologię oraz przez naukowców za zbyt małą ścisłość metodologii. Ekonomiści jako imperialiści tworzący ekonomię historyczną, socjologii, prawa, antropologii, polityczną, etyki itp. Niepewna metodologia ekonomii wprowadza wątpliwości w umysły „skolonizowanych” naukowców. Ekonomia kolonizując inne nauki ogranicza również swoje możliwości korzystania z ich dorobku. 3. Poprawa relacji z innymi dziedzinami nauk VIII. Dobro retoryki. Jakie są korzyści z poważnego potraktowania retoryki w ekonomii?

Ekonomiści bezcelowo ograniczają się do tzw. faktów obiektywnych. Posiadamy w zasięgu ręki wiedzę o własnym zachowaniu. Możemy z niej skorzystać przy wykorzystaniu sondaży i obserwacji. 4. Ulepszenie nauki VIII. Dobro retoryki. Jakie są korzyści z poważnego potraktowania retoryki w ekonomii?

Ekonomiczne debaty naukowe są zwykle długie i sporne. Czasopisma np. geologiczne nie są przepełnione artykułami, w których się kwestionuje opinie innych geologów. W ekonomii nie ma oficjalnej retoryki (perswazji). Istnieje za to obraźliwa polemika. Matematyczne i statystyczne narzędzia z lat 30-tych i 40-tych zawiodły. Jeżeli oponent nie ustępuje, jest podejrzewany o brak uczciwości, ideologiczne motywacje, własny interes lub brak inteligencji. 5. Poprawa nastawienia ekonomistów i umiejętności debaty VIII. Dobro retoryki. Jakie są korzyści z poważnego potraktowania retoryki w ekonomii?

Podsumowanie Brak kontaktu ekonomii z innymi naukami społecznymi. Słaba reprodukcja wiedzy (również pisemna - brak consensusu dotyczącego używanego języka i kłopoty z nauczaniem przedmiotu o takich właściwościach). Ekonomiści jako indywidualiści, lubiący mieć własne zdanie i rzadko słuchający innych, posiadający skłonności do stawiania sądów normatywnych, co tym bardziej utrudnia komunikację.

Czy retoryka jest metodą, służącą wyjaśnianiu pewnych zjawisk, czy jedynie narzędziem, służącym perswazji? Czy ekonomia jako nauka ma w sobie więcej metodologii czy retoryki? I jaka jest przyszłość ekonomii w tym względzie? Pytania do dyskusji