Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV Zakażenia i zachorowania etiologii HCV - epidemiologia i profilaktyka

Rozpowszechnienie zakażeń HCV Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że zakażeni HCV stanowią 3% populacji światowej i około 1,5% ludności Polski według Polskiej Grupy Ekspertów szacunkowa liczba zakażonych HCV wynosi około 730 tysięcy

Rozpowszechnienie zakażeń HCV na świecie

Rozpowszechnienie zakażeń HCV w Polsce oficjalną rejestrację zachorowań na wzw C rozpoczęto w Polsce w 1997 roku, notując rocznie od około 800 do 3 tysięcy zgłoszeń, przy czym połowa z nich pochodziła ze stacjach krwiodawstwa nieprecyzyjna ocena epidemiologiczna wskutek bezobjawowości i braku czynnego przesiewu brak danych oraz oceny epidemiologicznej w zakresie powikłań zakażeń HCV, to jest marskości i raka wątrobowokomórkowego

Wzw C – światowy problem zdrowotny 170-200 mln ludzi zakażonych 3% populacji na świecie szacuje się, że śmiertelność z powodu HCV może się potroić w ciągu następnych 10-20 lat Europa liczba zakażonych HCV – 7,3-8,8 mln zapadalność > 1,2% kraje południowo-wschodnie < 0,1% północne zgony - 86 tysięcy osób rocznie główna przyczyna przeszczepień wątroby Raport WHO 2000 Uwe Siebert, Nicolai Muhlberger, Stefan Zeuzem 2008

Częstość zakażeń HCV WHO świat 3% Polska 1,5% ? Polska 4% ? 14.435 badanych ochotników 1.000 hospitalizowanych dzieci Hoffmann, praca doktorska 1995, Bydgoszcz 320 chorych na cukrzycę Muszyńska, praca doktorska 1999, Bydgoszcz Polska 1,9% ? Bielawski i wsp. Arch.Med.Res. 2000, 31: 537 70% IVDU (do 90% HIV+); 30-60% hemodializowani (15%)

Liczba wykonanych badań anty-HCV 26 057 Liczba anty-HCV (+) 496 1,9 %

Ryzyko dodatniego anty-HCV – cała populacja u mężczyzn – 2-krotnie większe u mieszkających w miastach – 2-krotnie większe > 3 pobytów w szpitalach - o połowę większe przetoczenia krwi przed 1992 – 3-krotnie większe dożylnie przyjmujący narkotyki – 7-krotnie większe Z badań tych wynika ponadto, iż do grup ryzyka należą wyżej wymienieni.

Jak przenosi się HCV ? droga: - parenteralna - horyzontalna - wertykalna

Medyczne przyczyny zakażenia HCV wkłucia oraz inne inwazyjne zabiegi medyczne wykonywane niesterylnym sprzętem lub brudnymi rękami/rękawiczkami: - brak wiedzy, - brak lub nieprzestrzeganie procedur postępowania aseptycznego i antyseptycznego

Pozamedyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV dożylna i donosowa narkomania (wspólne igły/aplikatory) tatuowanie/kolczykowanie wykonywane niesterylnym sprzętem zabiegi upiększające (fryzjer, kosmetyczka), przy których doszło do naruszenia ciągłości skóry czy śluzówek akupunktura wykonywana niesterylnym sprzętem

Zakażenia wertykalne HCV 3-5% - średnia częstość zakażeń wertykalnych HCV, w tym: 1-3% - matki HCV RNA (-), 4-6% - matki replikujące HCV 15-20% - jeśli matka HCV(+) jest dodatkowo obciążona, tj.: z koinfekcją HIV/HCV, wysoko replikująca, przyjmująca leki odurzające drogą dożylną, z aktywnością AlAT > 110 IU/m, poddana ryzykownym zabiegom położniczym lub traci > 500 ml krwi cięcie cesarskie zmniejsza ryzyko transmisji u ciężarnych z wysoką wiremią karmienie naturalne jest bezpieczne

Zakażenia zawodowe HCV grupy zawodowego ryzyka: personel medyczny strażacy (ratownicy) policjanci funkcjonariusze służby więziennej aktualnie najczęściej występująca choroba zawodowa personelu medycznego niewielki odsetek eksponowanych na krew poddaje się testowaniu w kierunku infekcji HCV

„Procedury krwiodawstwa” Przeglądowe badania wirusologiczne wykonywane są przed każdym oddaniem krwi u każdego dawcy przy pomocy technik serologicznych (anty-HCV, anty-HIV i HBsAg) i molekularnych (NAT – HCV-RNA, HIV- RNA i HBV-DNA). Badania NAT wykonywane są od roku 2000, obecnie w 12 Pracowniach Biologii Molekularnej w Regionalnych Centrach Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa. Częstość wykrywania HCV-RNA i HBV-DNA u dawców bez markerów serologicznych jest w Polsce wyższa, a częstość wykrywania HIV-RNA zbliżona do obserwowanej w innych krajach Europy. W latach 2000-2008 u dawców bez markerów serologicznych wykryto: HCV-RNA u 74/ 5.94 mln donacji, HBV-DNA u 67/2.92 mln donacji, HIV-RNA u 2/3.04 mln donacji.

Medyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV wielokrotne stosowanie sprzętu jednorazowego użytku, m.in. do: - dzielenia multidawek preparatów podawanych pozajelitowo, - aplikacji leków.

Medyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV posługiwanie się sprzętem skażonym materiałem biologicznym zawierającym HCV: - nieskuteczna sterylizacja lub/i dezynfekcja, - wtórne skażenie narzędzi w wyniku nieprzestrzegania procedur zabiegów

Medyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV Błędy w dezynfekcji: wybór niewłaściwego preparatu zbyt niskie stężenie roztworu skrócenie czasu dezynfekcji złe wstępne umycie narzędzi użycie niejałowej wody do spłukania preparatu wtórne skażenie zdezynfekowanego narzędzia przy transporcie/przechowywaniu/podczas zabiegu

Medyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV Błędy w sterylizacji: rezygnacja z wyjaławiania używanie niesprawnej aparatury brak monitorowania i kontroli skuteczności procesu niedokładne mycie wstępne brak wstępnej dezynfekcji zbyt duża liczba narzędzi w opakowaniu zbiorczym

Medyczne czynniki ryzyka zakażenia HCV Używanie wyrobów medycznych niezgodnie z ich przeznaczeniem czy instrukcją ich dekontaminacji, np. ponowne używanie sprzętu medycznego przeznaczonego przez producenta wyłącznie do jednorazowego użytku

Strategia zwalczania epidemii zakażeń HCV zapobieganie nowym zakażeniom wczesne wykrywanie zakażonych i skuteczne leczenie chorych prowadzenie właściwego nadzoru epidemiologicznego

Zapobieganie nowym zakażeniom HCV (profilaktyka pierwotna) poprawa bezpieczeństwa zabiegów przebiegających z naruszeniem ciągłości tkanek zapobieganie i zwalczanie narkomanii unikanie zagrożeń związanych z niemedycznym uszkodzeniem skóry (zabiegi kosmetyczno-upiększające) unikanie niebezpiecznych zachowań seksualnych

Zapobieganie nowym zakażeniom HCV (profilaktyka pierwotna) minimalizacja zawodowego narażenia na krew poprzez: wybór procedur obciążonych niskim ryzykiem zakłuć i skaleczeń (np. zabiegi z użyciem technik endoskopowych, używanie noży termicznych, staplerów, itp.) stosowanie środków ochrony osobistej (okulary ochronne) - posługiwanie się „bezpiecznym sprzętem” (systemy zamkniętego poboru krwi, igły retrakcyjne, itp.)

Wczesne wykrywanie/skuteczne leczenie osób zakażonych HCV (profilaktyka wtórna) Zwiększenie liczby badań przesiewowych Zwiększenie odsetka ujawnionych zakażeń Zwiększenie możliwości wydłużenia życia i poprawy jakości życia

Efekty wczesnego wykrywania i skutecznego leczenia osób zakażonych HCV Redukcja obciążenia chorobą Zmniejszenie liczby zakażonych i chorych Zwiększenie liczby wyleczonych Zmniejszenie źródeł infekcji Ograniczenie transmisji zakażenia chorych z poważnymi powikłaniami

Konsekwencje braku systemowych działań wobec epidemii zakażeń HCV