Pojęcie i znaczenie w gospodarce rynku kapitałowego i pieniężnego dr Mirosław Budzicki

Struktura wykładu Rynek finansowy – wprowadzenie Różnice pomiędzy rynkiem pieniężnym i kapitałowym Rola rynku w obrocie nadwyżkami płynności i kapitału pieniężnego Efektywność rynku Rynek pierwotny i wtórny Instrumenty bazowe i pochodne Instrumenty rynku finansowego Dodatkowe podziały rynku finansowego

Rekomendowana literatura LITERATURA PODSTAWOWA: Bień W., Rynek papierów wartościowych, Difin, Warszawa 2001, Wyd. V Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy, PWN, Warszawa 2007 LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA: Jaworski W.L., Zawadzka Z., Bankowość – podręcznik akademicki, Poltext, Warszawa 2002 r. Pruchnicka-Grabias I., Egzotyczne opcje finansowe, CeDeWu, Warszawa 2006 r.

1. Rynek finansowy – podstawowe pojęcia Rynek – miejsce, w którym spotyka się podaż z popytem. Przedmiotem obrotu mogą być różne towary lub usługi. Rynek ma zasięg lokalny, krajowy, regionalny lub globalny Rynek finansowy – specyficzny rodzaj rynku, na którym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe. Instrumentem finansowym jest określone zobowiązanie finansowe kapitałobiorcy oraz prawo przysługujące kapitałodawcy. Specyficznym instrumentem są papiery wartościowe. Podaż pieniądza kreują oszczędności gospodarstw domowych, nadwyżki finansowe przedsiębiorstw, jednostek publicznych lub inwestorów finansowych, a także przepływy globalne kapitału. Popyt na pieniądz kreują przedsiębiorstwa, państwo i jednostki publiczne poszukujące źródeł finansowania, jednostki samorządu terytorialnego, a także gospodarstwa domowe finansujące aktywność na rynku mieszkaniowym Struktura popytu i podaży determinuje trendy rynkowe

2. Rynek pieniężny a rynek kapitałowy Rynki pieniężny i kapitałowy są segmentami rynku finansowego Rynek kapitałowy – przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe o terminie zapadalności powyżej roku (akcje, obligacje). Kapitał ma charakter długoterminowy wykorzystywany głównie do finansowania inwestycji i projektów rozwojowych. Przeważnie inwestorzy wymagają wyższych stóp zwrotu z kapitału. W ramach rynku kapitałowego wyróżnia się rynek papierów wartościowych, hipoteczny i pożyczek długoterminowych. Rynek pieniężny – przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe o terminie zapadalności poniżej 1 roku (np. bony skarbowe, bony pieniężne). Kapitał ma charakter krótkoterminowy wykorzystywany głównie do zarządzania płynnością oraz finansowania bieżącej działalności. Rentowność inwestycji zbliżona do stopy wolnej od ryzyka.

3. Rola rynku w obrocie nadwyżkami płynności Rynek finansowy pomaga w efektywnej alokacji aktywów. Część podmiotów okresowo posiada nadwyżki finansowe, z kolei inne ich niedobór. Rynek, na którym dochodzi do skojarzenia podaży i popytu, wyznacza cenę wymiany aktywów. Podstawowe funkcje rynku finansowego: - alokacja kapitału w kierunku efektywnych inwestycji - wycena aktywów - koncentracja kapitału w czasie, pozwalająca na realizację inwestycji wymagających dużych nakładów - minimalizacja ryzyka poprzez dywersyfikację aktywów i zawieranie transakcji zabezpieczających - oddziaływanie na strukturę czasową konsumpcji i inwestycji - zapewnienie źródła finansowania, a kapitałodawcom atrakcyjnej stopy zwrotu - transformacja oszczędności w inwestycje

4. Efektywność rynku Słaba efektywność – cena aktywów odzwierciedla ogólnodostępne informacje z przeszłości (ceny historyczne, sekwencje zmian kursów, wielkości obrotów) oraz informacje fundamentalne – dane bieżące wpływają na notowania Silna efektywność – ceny aktywów reagują odpowiednio szybko i sprawnie na ogłoszenie publicznie jawnych informacji. Bieżące ceny odzwierciedlają całą powszechnie znaną i dostępną publicznie wiedzę wraz z prognozami – wpływ danych bieżących na notowania ograniczony Pełna efektywność rynku – ceny aktywów odzwierciedlają wszystkie istniejące informacje (zarówno jawne jak i niepubliczne) Efektywność rynku ogranicza: mały wolumen obrotu oraz jego niska dywersyfikacja, interwencje państwa, bariery prawno-systemowe, brak dostępu do wiedzy, wysokie koszty transakcyjne i opóźnienia w obiegu informacji. Te czynniki mogą powodować zniekształcenia w wycenie aktywów i zmieniać sytuację poszczególnych inwestorów.

5. Rynek pierwotny i wtórny Rynek pierwotny – emitent pozyskuje kapitał potrzebny na finansowanie inwestycji bezpośrednio od kapitałodawców dzięki emisji nowych instrumentów finansowych (np. akcji, czy obligacji). Oferta może być skierowana do określonej grupy nabywców (emisja prywatna) lub też mieć charakter oferty publicznej. Rynek wtórny – obrót wyemitowanymi na rynku pierwotnym instrumentami finansowymi. Cechą charakterystyczną jest to, że nie dochodzi do transferu środków bezpośrednio do emitenta, ale jedynie do zmiany własności praw wynikających z instrumentu finansowego. Emitentami mogą być m.in. państwo, samorząd terytorialny, przedsiębiorstwa, instytucje finansowe, a także podmioty zagraniczne

6. Instrumenty bazowe i pochodne Na rynku finansowym wyróżniamy: instrumenty bazowe – instrumenty finansowe, na podstawie których konstruowane są prawa pochodne (np. akcje, obligacje, indeksy itp.) derywaty (instrumenty pochodne) – instrumenty, których cena jest determinowana przez cenę instrumentu bazowego określonego w umowie (np. opcja kupna akcji, kontrakt na akcje itp.) Typy strategii budowane za pomocą instrumentów finansowych: Instrumenty bazowe – kupno/sprzedaż aktywów (budowa ekspozycji na ryzyko lub jej eliminacja) Instrumenty pochodne – zabezpieczanie pozycji (pokrywanie strat na instrumencie bazowym zyskami z instrumentu pochodnego), spekulacja (pozycje długa/krótka) oraz arbitraż (wykorzystywanie sytuacji rynkowej do osiągnięcia wolnego od ryzyka ponadprzeciętnego zysku)

7. Przykładowe instrumenty rynku finansowego RYNEK PIENIĘŻNY RYNEK KAPITAŁOWY RYNEK DERYWATÓW Bony pieniężne Bony skarbowe Lokaty i depozyty Weksle Certyfikaty depozytowe Akcje Obligacje skarbowe Obligacje komunalne lub korporacyjne Certyfikaty inwestycyjne Jednostki uczestnictwa Kontrakty futures Kontrakty forward Opcje Kontrakty typu swap RYNEK WALUTOWY Waluty FX swap FX opcja

8. Dodatkowe podziały rynku finansowego W ramach rynku papierów wartościowych, ze względu na procedury dopuszczenia do obrotu, wyróżniamy rynki: publiczny i niepubliczny (prywatny). Ze względu na termin realizacji praw wynikających z instrumentu finansowego wyróżniamy rynki: kasowe i terminowe Ze względu na miejsce obrotu rynki dzieli się na: giełdowe i regulowane pozagiełdowe (tzw. OTC – over-the-counter). W Polsce rynek giełdowy organizuje Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, natomiast rynek pozagiełdowy m.in. MTS-CeTO, a także sektor bankowy (rynek międzybankowy) Ze względu na wielkość realizowanych zleceń rynek można podzielić na detaliczny i hurtowy