I. Definicja ekonomii jako nauki ROZWÓJ EKONOMII JAKO NAUKI- PODSTAWOWE PROBLEMY METODOLOGICZNE I UJĘCIE RETROSPEKTYWNE I. Definicja ekonomii jako nauki Ekonomia jako nauka o naturalnych prawach gospodarowania punkt odniesienia: naturalny porządek ekonomiczny Analogia do porządku przyrodniczego Prawa ekonomii jako prawa rynku i konkurencji Kapitalizm (gospodarka oparta na rynku, prywatnej własności i wolnej przedsiębiorczości jako naturalny porządek ekonomiczny; tzw.monizm metodologiczny Kapitalizm a inne porządki społeczno-ekonomiczne

I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 2. Ujęcie historyczne i instytucjonalne ekonomii jako nauki Ekonomia jako socjologia życia gospodarczego i nauka o zmieniających się w czasie porządkach społeczno- ekonomicznych (Marx, szkoła historyczna) Ekonomia jako teoria ewolucji systemu ekonomicznego (instytucjonalizm) czynnik wspólny: kluczowa rola nauki i technologii w rozwoju gospodarczym ( determinizm technologiczny)

I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności” (scarcity) Punkt wyjścia: ograniczoność zasobów i dóbr, nieograniczoność potrzeb Cechy zasobów (czynników produkcji): fizyczna ograniczoność, zróżnicowana produktywność, możliwość alternatywnego zastosowania

I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 3. Definicja Robbinsa oparta na kategorii „ograniczoności” (scarcity) – c.d. Cechy potrzeb: nieograniczoność, uporządkowanie (zgodność preferencji), zmienność znaczenia w czasie Ekonomia jako (abstrakcyjna) logika wyboru, nauka o alternatywnych sposobach wykorzystania ograniczonych zasobów w celu wytwarzania dóbr i usług zaspokajających nieograniczone potrzeby Ekonomia zajmuje się wyłącznie relacjami między celami i środkami ich zaspakajania

I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 4. Ekonomia jako dziedzina matematyki stosowanej Ujęcie L.M.E. Walrasa Ekonomia jako teoria ogólnej równowagi ekonomicznej Definicja T. Koopmansa (activity analysis) Ekonomia jako nauka o optymalnym rozdziale ograniczonych zasobów, jakimi dysponują firmy Definicja P.A. Samuelsona Ekonomia jako nauka o warunkach równowagi i stabilności systemów ekonomicznych

I. Definicja ekonomii jako nauki – c.d. 5. Próby rozszerzania pola badawczego ekonomii jako nauki (tzw. imperializm ekonomiczny) Imperializm ekonomiczny: zawłaszczanie przez ekonomię domen (obszary badań) właściwego dla innych nauk społecznych; np. nowa ekonomia instytucjonalna Imperializm ekonomiczny vs. współpraca z innymi naukami społecznymi i przyrodniczymi (ekonomia i finanse behawioralne, ekonomia ewolucyjna, ekonomia psychologiczna i inne)

II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii jako nauki – główne elementy paradygmatu metodologicznego ENC Metodologiczny indywidualizm wymiar behawioralny (koncepcja homo economicus hipoteza maksymalizacji użyteczności HMU) Wymiar poznawczy (konieczność identyfikacji „bazy mikroekonomicznej wszystkich zjawisk i procesów gospodarczych; relacja mikroekonomia – makroekonomia) Wymiar ideologiczny (wolność gospodarowania)

II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. Metodologiczny indywidualizm – c.d. ogólny neoklasyczny model postępowania jednostki: optymalizacja działań jednostek optymalizacja statyczna i dynamiczna – statyka i dynamika gospodarcza modyfikacje koncepcji homo oeconomicus we współczesnej ekonomii h.oe. jako koncepcja heurystyczna o charakterze stochastycznym, H. Simon- koncepcja racjonalności ograniczonej (satysfakcja zamiast maksymalizacji czy optymalizacji H. Leibenstein – człowiek selektywnie racjonalny REMM- uczący się i oceniający homo oeconomicus

II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 2. Koncepcja równowagi w ENC równowaga jako fikcja heurystyczna i jako rzeczywista cecha gospodarowania statyka i dynamika gospodarcza a równowaga statyczna i dynamiczna równowaga mikroekonomiczna i makroekonomiczna (stabilizacja makroekonomiczna)

II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 2. Koncepcja równowagi w ENC – c.d. równowaga rynkowa: cząstkowa i ogólna (na rynkach dóbr finalnych, dóbr pośrednich i czynników produkcji), równowaga ogólna statyczna i dynamiczna Równowaga a nierównowaga (kontrowersje między ekonomią neoklasyczną a keynesowską) równowaga jako kategoria stochastyczna

II. Neoklasyczna koncepcja ekonomii c.d. 3. Krytyczny racjonalizm (Popper) rodowód” – filozofia pozytywizmu jako powszechnie akceptowana ogólna metodologia nauki istota tzw. falsyfikacjonizmu jako kryterium oceny „naukowości” uogólnień nauki ekonomii (hipotezy, modele, teorie itp.)

III. Kryteria postępu/rozwoju ekonomii jako nauki 1. kryterium zdolności do objaśniania zjawisk i procesów gospodarczych (kryterium tzw. realizmu naukowego) 2. kryterium utylitarności 3. kryterium siły predykcji (Friedman) 4. kryterium efektywności Mongina (tzw. realizmu instrumentalnego): wyższej (rosnącej) w stosunku do teorii konkurencyjnych efektywności w rozwiązywaniu problemów naukowych

IV. Główne kryteria wyodrębniania kierunków (szkół) w ekonomii 1. Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych 2. Rynek i państwo jako mechanizm koordynacji i optymalizacji (w skali makro) działalności gospodarczej 3. Sposób interpretacji wartości/ceny dobra, źródeł bogactwa społecznego i czynników wzrostu gospodarczego

IV. Główne kryteria wyodrębniania kierunków (szkół) w ekonomii Interpretacja kategorii i praw ekonomicznych a) Naturalna a historyczna       b) Deterministyczna a stochastyczna       c) Przyczynowo-skutkowa (kauzalna) a funkcjonalna   d) Ekonomia jako nauka zajmująca się badaniem modeli i teorii ekonomicznych a nie poszukiwaniem obiektywnych praw/prawidłowości gospodarowania e) Ekonomia jako nauka budująca kolejne paradygmaty i programy badawcze

Rynek i państwo jako mechanizmy regulacji: paradygmat rynku versus paradygmat państwa (planowania) Istota paradygmatu rynku Podmioty kierują się obserwacją zmian cen Rynek ma cechę efektywności alokacyjnej Na rynku występuje trwała tendencja do równowagi Równowaga efektywna – maksymalizacja dobrobytu (optimum Pareto)

Rynek i państwo jako ... c.d. Paradygmat rynku – punkt odniesienia to rynek doskonale konkurencyjny (idealny) Rzeczywistość ekonomiczna: występowanie licznych błędów rynku (market failures) Istota błędów rynku: naruszanie warunków konkurencji i systemu prywatnych praw własności Błędy rynku wiążą się z: mono/oligopolami, efektami zewnętrznymi, dobrami publicznymi, niedoskonała informacją, niepewnością i ryzykiem

Rynek i państwo jako ... c.d. Niedoskonałości/błędy rynku – potrzeba regulacji publicznej Regulacja publiczna nie jest sprzeczna z paradygmatem rynku Normatywna i ekonomiczna interpretacja regulacji publicznej Zróżnicowanie błędów rynku powoduje potrzebę zróżnicowania metod i instrumentów regulacji publicznej

Rynek i państwo jako ... c.d. Punkt wyjścia paradygmatu państwa: trwała niezdolność mechanizmu rynkowego do maksymalizacji dobrobytu, przez m.in.: Brak tendencji do równowagi makroekonomicznej (keynesizm) Potrzeba bezpośredniego określania i realizowania przez państwo celów społecznych (instytucjonalizm, szkoła historyczna, merkantylizm) Tendencja do „anarchii produkcji” i marnotrawstwa zasobów ekonomicznych (marksizm) Regulacja państwowa jako quasi-rynek