1 1 Komety 1 Małgorzata Dębiec III D

Przybywająca czy oddalająca się? CO TO JEST KOMETA? Kometa - ciało niebieskie poruszające się po torze zbliżonym do paraboli wokół Słońca. Zbudowana jest z jądra i jego mglistej otoczki zwanej komą oraz z warkocza. Jądro składa się z mieszaniny pyłów i drobnych odłamków skalno-lodowych, będących zamarzniętą wodą, dwutlenkiem węgla, amoniakiem i metanem. Podczas zbliżania do Słońca, z jądra komety zaczynają wydobywać się gazy i pył tworząc jeden lub kilka warkoczy. Przybywająca czy oddalająca się? Warkocze komet mogą być długie na miliony kilometrów. Ponieważ zawsze skierowane są w przeciwna stroną niż słońce komety, oddalające się od słońca podróżują warkoczem naprzód. Zawierają bardzo mało materii wiec ziemia może przelecieć przez taki warkocz bez żadnej szkody 2 kometa SWAN

Skąd pochodzą komety? Nie wiadomo skąd dokładnie pochodzą komety. Według jednej teorii są pozostałościami z okresu powstawania układu słonecznego których miliardy krążą na jego krańcach. Czasem któraś z nich wypada z orbity i zaczyna poruszać się w stronę słońca. Niektóre z komet oddalają się za orbitę Plutona po czym wracają w pobliże słońca przybliżając się do niego nawet bardziej niż Merkury. Niektóre powracają regularnie inne pojawiają się raz i na zawsze znikają 3

Nazewnictwo komet Na początku XX w. przyjęto jednolity system nazewnictwa komet, który obowiązuje do dziś. Komety nazywane są od nazwisk maksymalnie trzech odkrywców, którzy zaobserwowali je niezależnie od siebie. Jeżeli jeden badacz lub zespół astronomów odkryli więcej niż jedną kometę, do ich nazw dodawano kolejne numery, np. komety od Shoemaker-Levy 1 do 9. W roku 1994 Międzynarodowa Unia Astronomiczna przyjęła pewien sposób oznaczania komet. Obecnie kometom nadaje się oznaczenie pochodzące od roku jej odkrycia, litery oznaczającej połówkę miesiąca dla daty odkrycia oraz kolejnego numeru dla wszystkich komet odkrytych w ciągu tego okresu. W nawiasie podaje się nazwiska odkrywców, choć nie zawsze. Podobny system przyjęto wcześniej dla planetoid. Czwarta kometa odkryta w drugiej połowie lutego 2006 r. otrzyma oznaczenie 2006 D4. Wprowadzono też specjalne przedrostki oznaczające typ komety: P/ – kometa okresowa, C/ – kometa nieokresowa, X/ – kometa, dla której nie udało się określić dokładnej orbity, D/ – zagubiona kometa lub taka, która uległa zniszczeniu, A/ – kometa, która potem okazała się innym obiektem (planetoidą, planetą karłowatą, itp.)

Kometa Halleya z 1066 roku na gobelinie z Bayeux. Komety wyglądają dziwnie lecz pięknie jak „gwiazdy” z długimi ogonami. Pojawiają się na niebie niejednokrotnie niespodziewanie i czasami są bardzo duże i jasne. Dawno temu ludzie sądzili że są straszliwą zapowiedzią śmierci lub kataklizmu. Dla angielskiego króla Harolda kometa oznaczała przegraną bitwę pod Hastings i utratę królestwa na rzecz Wilhelma Zdobywcy. 4 Kometa Halleya na fresku przedstawiającym narodziny Chrystusa. Dostrzec można trzech króli, obiekt przypominający gwiazdę z warkoczem. 5 Kometa Halleya z 1066 roku na gobelinie z Bayeux.

6 Kometa 1472 roku przedstawiona w "Kronice norymberskiej" (Norymberga, 1493) jako kometa Halleya z 684 roku (choć nią nie była). 7 Obserwacja komety z 1472 r. Rycina tytułowa z "Praktyki o komecie" Piotra Słowacjusza (Kraków, 1577). 8 Kometa C/1577 V1 (Brahe) obserwowana 12 listopada 1577 roku z Pragi.

Kometa Halley'a Kometa Halley'a 4 czerwiec 1910 r Niektóre komety powracają regularnie do słońca. Najsłynniejsza jest kometa Halleya, powraca co 76 lat i z taką regularnością obserwuje się ją od ponad 2000 lat. Ostatni raz widziana w 1986. Edmond Halley zajmował się swego czasu orbitami komet. Analizował ich ruch i położenie. W 1705 r. doszedł do wniosku, że komety z 1531 r., z 1607 r. i z 1682 r. to jedna i ta sama kometa, która powraca co ok. 76 lat w okolice Słońca. Przepowiedział więc pojawienie się owej komety na rok 1758. Sam Halley nie dożył ponownego ujrzenia komety, którą dostrzeżono pod koniec 1758 r. Otrzymała ona jednak jego nazwę i stała się pierwszą kometą okresową (1P/Halley). 10 4 czerwiec 1910 r 12 Kometa Halley'a z 1910 roku. Okładka czasopisma 11 22 marzec 1986 r

Zdjęcie zrobione przez Giotto Ku komecie wyruszyło 5 sond kosmicznych dwie rosyjskie (Wega1) i (Wega2), dwie japońskie (Sakigake) i (Suisei) oraz jedna europejska (Giotto). 14 III 1986 r. Giotto przeleciał przez chmurę pyłu i gazu wokół jądra komety Halleya. Mimo swych ochronnych przeciwpyłowych osłon aparat kosmiczny uległ zniszczeniu, lecz przesłał obrazy jądra tracącego w każdej sekundzie 15 000 kg gazu. Było to bardzo bliskie zbliżenie. Bezpośrdnią transmisję telewizyjną z tego zbliżenia oglądało ponad miliard ludzi na całym świecie. 13 Zdjęcie zrobione przez Giotto 14 15 Giotto

Najjaśniejsze komety XX i XXI wieku ! 16 C/2004 F4 (Bradfield) Odkryta 23 III 2004 r. przez William'a A. Bradfield'a z południowej Australii, niedaleko Adelajdy 17 C/1996 B2 (Hyakutake) Odkryta 30 I 1996 r. przez Yuji Hyakutake, Japonia 18 19 20 C/1965 S1 (Ikeya-Seki) 18 IX 1965 r. Kaoru Ikeya i Tsutomu Seki (obaj z Japonii) niezależnie od siebie (w odstępie 15 min.)

"Czekając na koniec świata" Według koncepcji Wielkiego Bombardowania 3,8-3,9 mld lat temu na Ziemię i Księżyc spadł deszcz gruzu. Na księżycu, w który uderzyło wtedy aż 100 biliardów ton kosmicznych odłamków, ciągle widać blizny po tej katastrofie. Powierzchnia Ziemi dzięki aktywności płyt tektonicznych zdążyła się już wygładzić. Naukowcy od dawna zachodzili w głowę, czy w owym bombardowaniu brały udział skaliste planetoidy, czy może lodowe komety. Uffe Grae Jorgensen z Instytutu Nielsa Bohra w Kopenhadze uważa, że były to głównie komety. Według duńskiego naukowca to im zawdzięczamy też, że aż 71 proc. powierzchni naszej planety pokrywają oceany. Uczony obliczył, że u zarania Ziemi na każdy jej metr kwadratowy spadło z nieba ok. 3,4 tys. ton kometowej zmarzliny. Połowa z tego odbiła się i poleciała z powrotem w kosmos. Z tego, co zostało, uwolnił się miliard kilometrów sześciennych wody. 22 21 "Czekając na koniec świata" ilustracja komety Halley'a z 1910 roku Rycina 1577 rok

Ciekawostki 23 Większość komet jest tak czarna, że aż prawie niewidzialna. Naukowcy sądzili, że komety mogą być niezbędne, aby dostarczyć Słońcu paliwo Żadna kometa nie będzie pojawiać się wiecznie. Ich żywot kończy się w momencie uderzenia w Słońce czy planetę Jądro komety może się spektakularnie rozpaść U komety formuje się warkocz, skierowany od Słońca, który może osiągnąć nawet kilkaset milionów kilometrów !!! Typowe jądro kometarne ma średnicę ok. Kilku metrów lub kilometrów Ogon komety jest rzadszy niż nasze powietrze! Natomiast zderzenie z samym, niewielkim jądrem komety jest w przeogromnym Kosmosie prawie nieprawdopodobne. Rysunek 1857 rok Największym wrogiem obserwatorów komet jest Księżyc. Najlepiej gdy jest w nowiu lub schowany za horyzontem. Komety jednak nie wybierają i często świecą na niebie razem z Księżycem Kiedy kometa się rozpada to jednocześnie gwałtownie zwiększa swoją jasność niekiedy o kilkadziesiąt razy. Zaskakująca jest obserwacja, zgodnie z którą jądra komet są jednym z najciemniejszych obiektów krążących w układzie planetarnym. Zgodnie z pomiarami sondy Giotto jądro komety Halleya odbija tylko 4% światła słonecznego. 24 Rycina IV wiek

Ciekawostki cz 2 Według Newtona komety miały być niezbyt wielkimi sztywnymi i jednorodnymi bryłami, odpornymi na uderzenia. Według angielskiego fizyka komety cechowało podobieństwo do planet, ale miały większą swobodę ruchu i mogły poruszać się po bardzo wydłużonych eliptycznych orbitach. Warkocz komet miał być zdaniem Newtona strugą bardzo rozrzedzonego gazu wytwarzanego w głowie komety na skutek działania ciepła słonecznego. Według angielskiego fizyka komety były niezbędne, aby zapewnić Ziemi nowe dostawy wilgoci traconej na skutek parowania. Według Newtona bez uzupełnienia wody planeta szybko zamieniłaby się w pustynię. Według ojca grawitacji również powietrze na Ziemi miało pochodzić z wyziewów wytwarzanych przez komety. Zgodnie z pomiarami sondy Giotto jądro komety Halleya odbija tylko 4% światła słonecznego. Dzięki innej sondzie – Deep Space 1 – stwierdzono, że dla komety Borrelly'ego współczynnik ten mieści się w zakresie od 2,4% do 3%. Dla porównania asfalt odbija 7% światła, które na niego pada. Słońce uwalnia lotne substancje z jądra komety, pozostawiając związki organiczne złożone z długich łańcuchów węglowych, która są zwykle czarne, podobnie jak ropa naftowa. Ciemne ubarwienie przyspiesza nagrzewanie komety podczas przejścia przez wewnętrzne obszary układu planetarnego. W 1996 r. stwierdzono, że komety emitują promieniowanie rentgenowskie, co zaskoczyło astronomów, którzy wcześniej nie przewidzieli tego fenomenu. Źródłem promieniowania rentgenowskiego mogą być zderzenia rozpędzonych jonów pochodzących z wiatru słonecznego z atomami zawartymi w atmosferze komety, co prowadzi do emisji w zakresie promieniowania rentgenowskiego oraz dalekiego ultrafioletu C/2006 P1 39

25 Uderzenie w Jowisza Kometa D/1993 F2 (Shoemaker-Levy 9) została odkryta w marcu 1993 r. Dostrzeżono ją jako wydłużoną rozmytą kreskę, którą tworzyło ponad 20 obiektów lecących jeden za drugim. Po obliczeniach orbity komety stwierdzono, że w 1992 r. Jowisz pod wpływem swojej grawitacji rozerwał kometę na części gdy zbliżyła się do niego na niewielką odległość Lecz najciekawsze miało dopiero nastąpić za dwa lata od tego momentu. W 1994 r. kometa uderzy w Jowisza !!! Wiedziano już co nastąpi i bacznie obserwowano kometę. W lipcu stronę Jowisza skierowano "wzrok" całej astronomii. Obserwacje prowadzono za pomocą sondy Galileo, która podążała z misją do planety. Znajdowała się wówczas 246 mln. km od Jowisza. Swoim "okiem" na to wydarzenie spojrzał Kosmiczny Teleskop Hubble'a. 16 lipca 1994 r. pierwszy fragment komety uderzył w olbrzyma wchodząc w jego atmosferę z prędkością 216 000 km/h. W przeciągu 3 dni wszystkie 21 części komety uderzyło w Jowisza. Ponumerowano je dużymi literami A, B, C, D, E, F, ...itp. Największy fragment spowodował powstanie w stratosferze planety, ciemnego śladu, którego średnica była większa od Ziemi !!! Jowisz dzielnie zniósł kolizję, ujawniając "jedynie" kilka sińców na swej południowej półkuli. Aż strach pomyśleć co by się wydarzyło gdyby kometa uderzyła w Ziemię 28 26 27 Po odłamkach "D,G,E". Zdjęcie z Kosmicznego Teleskopu Hubble'a. Po odłamkach "B,D,G,H" Po odłamkach "D i G".

Zdjęcia kilku innych komet: 2P/ Encke 153P/ Ikeya-Zhang 73P/ Schwassmann-Wachmann 29 30 31 109P/ Swift-Tuttle C/2000 WM1 (LINEAR) C/2001 A2 33 34 35 32

Rysunki różnych komet z lat 1811-1976 C/2001 Q4 (NEAT) 36 37 38 C/2006 A1

Bibliografia: Zdjęcia: 1. ABC przyrody, encyklopedia wydawnictwo przegląd, warszawa 2000 2. Oxford encyklopedia, tom 6, wydawnictwo BGW 1992 3. Budowa wszechświata wydawnictwo BGW warszawa 1996 4. Fizyka vademecum wydawnictwo Greg, Kraków 2006 5. http://komety.astrowww.pl/kom007.html 6. http://kosmos.ciekawestrony.eu/ 7. http://komety.astrowww.pl/history.html 8. http://news.astronet.pl/news.cgi?3209 9. http://astro-forum.org/Forum/index.php?showtopic=25917 10. http://www.zgapa.pl/zgapedia/Kometa.html 11. http://wyborcza.pl/1,75476,6869290,To_komety_pooraly_Ksiezyc_i_przyniosly_wode_na_Ziemie.html 12. www.wikipedia.pl Zdjęcia: Zdjęcia nr 1- http://kosmos.ciekawestrony.eu/wp-content/uploads/2008/12/kometa2.jpg Zdjęcia nr 2- http://www.oa.uj.edu.pl/apod/apod/archivepix.html Zdjęcia nr 3- http://astronomia-podrecznik-a.bloog.pl/?ticaid=69be8 Zdjęcia nr 4,5,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,16,17,18,19,20,22,25,26,27,28,29,30,31,32,33,34,35,36,37,38 - http://komety.astrowww.pl/index.html Zdjęcia nr 21,23,24- http://astro-forum.org/Forum/index.php?showtopic=25917 Zdjęcie nr 39 - www.wkipedia.pl