Zasady wykonywania i interpretacji badań spirometrycznych

Podstawowe pojęcia i definicje VC (vital capacity)- pojemność życiowa – zmiana objętości powietrza między najgłębszym wdechem i najgłębszym wydechem FVC (forced vital capacity) – natężona pojemność życiowa – największa objętość powietrza wydmuchnięta przy maksymalnym wysiłku wydechowym po uprzednim możliwe największym wdechu FEV1 (forced expiratory volume in one second) – natężona pojemność wydechowa jednosekundowa – objętość powietrz wydmuchnięta w czasie jednej sekundy FEV1%VC - wskaźnik Tiffenau PEF (peak expiratory flow) szczytowy przepływ wydechowy – przepływ zmierzony na szczycie maksymalnego wydechu

Wskazania Diagnostyka Monitorowanie Orzecznictwo Badania epidemiologiczne

Przeciwwskazania bezwzględne Świeży (w ciągu ostatniego miesiąca) zawał serca Tętniak tętnic mózgowych lub aorty piersiowej Zwiększenie ciśnienia wewnątrzczaszkowego Świeża operacja okulistyczna Krwioplucie Odma opłucnowa

Przeciwwskazania względne Stan po operacji klatki piersiowej Stan po operacji jamy brzusznej Zawroty głowy Nudności, wymioty Niekontrolowane nadciśnienie tętnicze Zaburzenia rytmu serca Nierozumienie przez badanego zakresu wymaganej współpracy lub brak akceptacji dla takiej współpracy

Pomiar pojemności życiowej (VC) PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH BADANY WOLNO WYDMUCHUJE POWIETRZE DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ=PLATEAU (W CIĄGU 1sek WYDMUCHIWANE JEST MNIEJ NIŻ 25ml), A NASTĘPNIE NABIERA JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA I WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA. JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WDECHOWEJ IVC, VCIN IVC 7

Pomiar pojemności życiowej (VC) PO 4-6 SPOKOJNYCH ODDECHACH NAKAZUJEMY NABRAĆ JAK NAJWIĘCEJ POWIETRZA ,A NASTĘPNIE WYDMUCHNĄĆ JE WOLNO DO KOŃCA AŻ DO WYPŁASZCZENIA KRZYWEJ- UZYSKANIA PLATEAU, POCZYM PACJENT WRACA DO NORMALNEGO ODDYCHANIA. JEST TO POMIAR POJEMNOŚCI ŻYCIOWEJ WYDECHOWEJ- EVC, VCEX EVC 8

Pomiar pojemności życiowej (VC) WYKONUJEMY CO NAJMNIEJ 3 POPRAWNE POMIARY VC JEŚLI RÓŻNICA MIĘDZY DWOMA NAJWIĘKSZYMI POMIARAMI PRZEKRACZA 150ml WYKONUJEMY KOLEJNE BADANIE NIE NALEŻY WYKONYWAĆ WIĘCEJ NIŻ 4 POMIARY VC MIĘDZY KOLEJNYMI PRÓBAMI NALEŻY ZACHOWAĆ CO NAJMNIEJ 60-SEKUNDOWE PRZERWY

(WYLICZANIE WSKAŹNIKA TIFFENAU) WYLICZANIE FEV1/VC (WYLICZANIE WSKAŹNIKA TIFFENAU) WSKAŻNIK TIFFENAU POWINIEN BYĆ WYLICZONY ZE STOSUNKU NAJWIĘKSZEJ ZMIERZONEJ WARTOŚCI FEV1 DO NAJWIĘKSZEJ WAROŚCI POJEMNIŚCI ŻYCIOWEJ NIEZALEŻNIE W JAKI SPOSÓB JĄ ZMIERZONO (VC CZY FVC) W PRZYPADKU POMIARU TYLKO NATĘŻONEGO WYDECHU WYLICZAMY TAK ZWANY WSKAŹNIK PSEUDO-TIFFENAU FEV1/FVC

Rodzaje zaburzeń wentylacji: Zaburzenia obturacyjne Zaburzenia restrykcyjne

O obturacji świadczy nie obniżenie bezwzględnej wartości FEV1, a obniżenie stosunku FEV1 / (F)VC = FEV1 % (F)VC WSKAŹNIK TIFFENAU

Czy FEV1 % (F)VC < 70% (0,7) jest pewną miarą obturacji?

Wartość należna i dolna granica normy (DGN) FEV1 % FVC a wartość graniczna wg Gold wg. P. Boros i wsp.

Klasyfikacja astmy z uwzględnieniem wartości FEV1 (GINA) Astma sporadyczna i astma przewlekła lekka FEV1 > 80% wartości należnej Astma przewlekła umiarkowana (stopień 3) 60% < FEV1 < 80% wartości należnej Astma przewlekła ciężka (stopień 4) FEV1 < 60% wartości należnej

Podział ciężkości POCHP w zależności od wartości bezwzględnej FEV1 gdy FEV1 % FVC < 70% (GOLD, PTF) Stopień I Postać łagodna FEV1 > 80% wartości należnej Stopień II Postać umiarkowana 50% < FEV1 < 80% wartości należnej Stopień III Postać średniociężka 30% < FEV1 < 50% wartości należnej Stopień IV Postać ciężka FEV1 < 30% wartości należnej

70% < FEV1 < 100% należnego Zaburzenia umiarkowane Stopnie ciężkości obturacji w zależności od wartości FEV1 a FEV1% VC jest mniejsze od dolnej granicy normy (wg. ATS 1991) FEV1>100% należnego FEV1 – może być fizjologiczne Zaburzenia łagodne 70% < FEV1 < 100% należnego Zaburzenia umiarkowane 60% < FEV1 < 70% należnego Zaburzenia umiarkowanie ciężkie 50% < FEV1 < 60% należnego Zaburzenia ciężkie 34% < FEV1 < 50% należnego Zaburzenia bardzo ciężkie FEV1 < 34% należnego

Restrykcja Restrykcja jest to zmniejszenie całkowitej pojemności płuc (TLC) poniżej dolnej granicy normy. Obniżenie pojemności życiowej (VC) nie wystarcza do rozpoznania restrykcji. Prawidłowa wartość VC nie wyklucza rozpoznania restrykcji. Na podstawie badania spirometrycznego nie można w sposób pewny rozpoznać restrykcji.

Rozpoznawanie restrykcji Referencyjną metodą służącą rozpoznawaniu restrykcji jest oznaczanie całkowitej pojemności płuc (TLC). DGN = nal. -1.645RSD Zmniejszenie VC poniżej dolnej granicy normy przy prawidłowej wartości wskaźnika FEV1%VCmax może sugerować istnienie zmian restrykcyjnych. W celu ustalenia przyczyny zmniejszenia VC konieczne jest oznaczenie TLC.

Rozpoznawanie zaburzeń maksymalnych przepływów wydechowych Interpretacja wartości wskaźników maksymalnych przepływów (MEF75, 50, 25) i MEF75‑25 ma miejsce tylko w przypadku braku cech obturacji i restrykcji. DGN = nal. - 1.645RSD. Nie należy stosować % wartości należnej !!! Nie stopniuje się zaburzeń maksymalnych przepływów w przypadku prawidłowej wartości FEV1 i FEV1%VCmax. Występowanie izolowanych zaburzeń maksymalnych przepływów nie jest podstawą do rozpoznawania zaburzeń obturacyjnych, ale może być użyteczne klinicznie.

Współistnienie obturacji i restrykcji Nie można przy pomocy spirometrii w sposób pewny rozpoznać współistnienia obturacji i restrykcji. Termin "zmiany mieszane" nie powinien być stosowany, ponieważ istnieją tylko dwa typy zaburzeń wentylacji (obturacyjny i restrykcyjny). W przypadku kiedy FEV1%(F)VC<DGN i (F)VC<DGN należy wykonać próbę rozkurczową. Jeśli nie nastąpi normalizacja (F)VC zaburzenia objętościowe należy zweryfikować oznaczeniem TLC.

Próba rozkurczowa

Cel wykonania Ocena reaktywności oskrzeli Ocena stopnia odwracalności ograniczenia przepływu w drogach oddechowych (obturacji oskrzeli) Ocena skuteczności terapeutycznej leków rozkurczowych

Próba rozkurczowa Ocenia się zmiany wybranych parametrów spirometrycznych (FEV1, FVC i niekiedy IC) pod wpływem działania standardowej dawki SABA.

Przygotowanie pacjenta Takie jak do spirometrii diagnostycznej ze szczególnym uwzględnieniem karencji leków rozkurczających oskrzela: SABA, Atrovent 4 godziny LABA, Teofilina po 12 godzin Pacjent nie powinien palić przez przynajmniej godzinę przed testem

Używane leki Salbutamol – 4 dawki po 100 mcg Czasami Atrovent - 4 dawki po 40 mcg Lek musi być prawidłowo podany (najlepiej przez spejser) Częściowy wydech, następnie pełen wdech leku podanego do spejcera i zatrzymanie wdechu na 5-10 sek. (x4)

Interpretacja próby rozkurczowej Ocenia się zmiany (F)VC, FEV1, czasami IC (brak wytycznych) Poprawa % wartości wyjściowej Poprawa % wartości należnej Poprawa w wartościach bezwzględnych Poprawa <8% lub < 150 mL mieści się w granicach zmienności pomiarów

Interpretacja próby rozkurczowej Najczęściej stosowane kryteria dodatniej próby: Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości wyjściowej i > 200mL Ryzyko błędnej kwalifikacji (dodatnia próba) u chorych małymi wartościami wyjściowymi FEV1 i FVC Polecane kryteria dodatniej próby: Poprawa FEV1 i/lub FVC o >12% wartości należnej i > 200mL