W.9 ANALIZA KOSZTÓW PRODUKCJI

Koszty księgowe i koszty ekonomiczne Koszty księgowe obejmują wyłącznie faktycznie udokumentowane wydatki pieniężne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej; Koszty te określa się mianem kosztów explicite; Koszty ekonomiczne utożsamiane są z pojęciem kosztów alternatywnych; Jest to równowartość dochodów, które dany czynnik produkcji mógłby przynieść gdyby wykorzystano go w innym, możliwie najlepszym zastosowaniu. Oprócz kosztów explicite uwzględnia się także koszty implicite, inaczej koszty domniemane, a więc koszty, których przedsiębiorstwo faktycznie nie ponosi, ale które teoretycznie mogłoby ponosić.

Koszty w krótkim okresie Koszty stałe i koszty zmienne Koszty stałe (Ks) – koszty których wielkość w zasadzie nie zmienia się wraz ze zmiana rozmiarów produkcji (np.. Koszty administracji, amortyzacja); Koszty zmienne (Kz) – koszty które zmieniają się wraz ze zmiana rozmiarów produkcji (płace pracowników produkcyjnych, koszty zużytych surowców i materiałów).

Koszty całkowite, przeciętne i krańcowe Koszty całkowite (Kc) to suma kosztów stałych (Ks) i kosztów zmiennych (Kz) Kc = Ks + Kz Koszt przeciętny, jednostkowy (Kp) to koszt przypadający na jednostkę wyrobu Kp = Kc/Q Q – wielkość produkcji

Koszty całkowite, przeciętne i krańcowe c.d. Koszty krańcowe (Kk) – przyrost kosztów całkowitych związanych ze wzrostem produkcji o jednostkę Kk = ΔKc/ΔQ

Zależność pomiędzy rozmiarami produkcji a kosztami Wielkość produkcji Q Koszty stałe Ks Koszty zmienne Kz Koszt całkowity Kc Koszt krańcowy Kk Koszty przeciętne jednostkowe Ks/Q Kz/Q Kc/Q 1 2 3 4 5 6 10 8,0 9,4 11,4 15,2 21,5 38,0 10,0 18,0 19,4 21,4 25,2 31,5 48,0 - 1,4 2,0 3,8 6,3 16,5 5,0 3,3 2,5 1,7 4,7 4,3 9,7 7,1

Krzywe kosztów całkowitych, stałych i zmiennych Kc Koszty Kz Ks Produkcja

Krzywe przeciętnych kosztów całkowitych, stałych, zmiennych i krańcowych Koszty ΔKs/ΔQ Kc/Q Kz/Q Ks/Q Produkcja

Geometryczna interpretacja kosztów stałych Całkowity koszt stały Przeciętny koszt stały A B C A’ Ks B’ C’ Ks/Q Produkcja Produkcja

Krzywa kosztów całkowitych jest podstawa wyznaczania kosztów przeciętnych i kosztów krańcowych.

Przeciętny koszt całkowity w sensie geometrycznym

Koszty w długim okresie Wszystkie czynniki prodikcji sa zmienne; Nie występują koszty stałe, ponieważ wszystkie koszty są zmienne; Nie działa prawo malejących przychodów; Korzyści i niekorzyści skali.

Korzyści i niekorzyści skali Jeżeli koszty całkowite rosną wolniej niż rozmiary produkcji, krzywa długookresowego kosztu przeciętnego opada (DKp), koszty przeciętne maleją. Oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga korzyści skali; W sytuacji odwrotnej występują niekorzyści skali.

Uzyskiwanie korzyści skali jest jednym z głównych argumentów wyjaśniającym dominacje dużych przedsiębiorstwa w gospodarce światowej; Korzyści skali mogą wynikać z uwarunkowań technologicznych, marketingowych i finansowych zapewniających obniżanie się przeciętnych kosztów wraz ze zwiększaniem produkcji.

Technologiczne źródła korzyści skali: Możliwość korzystania z efektów specjalizacji; Możliwość wykorzystywania niepodzielnych czynników produkcji (np. dźwigi budowlane); Istnieje możliwość wprowadzenia produkcji wielofazowej, Bardziej racjonalne wykorzystywanie odpadów.

Marketingowe źródła korzyści skali Możliwość negocjacji niższych cen przy zakupach hurtowych; Koszty pakowania i transportu nie wzrastają proporcjonalnie do ilości zamawianych i sprzedawanych towarów; Niższe koszty marketingowe.

Finansowe źródła korzyści skali Łatwiejszy i na korzystniejszych warunkach dostęp do kredytów bankowych; Możliwość korzystania z wielu źródeł finansowania działalności;

Korzyści skali a niekorzyści skali Ciągłe zwiększanie rozmiarów firmy i skali produkcji prowadzi do narastania trudności i pojawiania się niekorzyści skali; Głównych źródłem niekorzyści skali są trudności związane ze sprawnym zarządzaniem dużą firma;

Typowa krzywa długookresowego kosztu przeciętnego Długookresowy koszt przeciętny Korzyści skali Stabilizacja kosztów Niekorzyści skali Produkcja

Zależności pomiędzy długookresowymi kosztami przeciętnymi a krańcowymi A) Korzyści skali Długookresowe koszt przeciętne i krańcowe DKp DKk Produkcja

Zależności pomiędzy długookresowymi kosztami przeciętnymi a krańcowymi B) Niekorzyści skali DKk Długookresowe koszt przeciętne i krańcowe DKp Produkcja

Zależności pomiędzy długookresowymi kosztami przeciętnymi a krańcowymi C) Stabilizacja kosztów Długookresowe koszt przeciętne i krańcowe DKp = DKk Produkcja

Zależności pomiędzy długookresowymi kosztami przeciętnymi a krańcowymi D) Początkowo korzyści a następnie niekorzyści skali DKk Długookresowe koszt przeciętne i krańcowe DKp Produkcja

Modele struktur rynku Rynek doskonały (konkurencja doskonała); Konkurencja monopolistyczna; Oligopol; Monopol.

Rynek doskonały Bardzo duża liczba firm na rynku; Nieograniczona swoboda wejścia na rynek; Produkty są jednorodne (niezróżnicowane) pod względem cech; Cena produktów jest niezależna od producentów (pozioma krzywa popytu); Przykłady rynków: kapusta, marchew, ziemniaki.

Konkurencja monopolistyczna Dużo (np. kilkadziesiąt) firm na rynku; Nieograniczona swoboda wejścia na rynek; Produkty zróżnicowane pod względem cech; Producenci w pewnym zakresie maja wpływ na cenę produktów (krzywa popytu opada ale jest relatywnie elastyczny); Przykłady: architekci, restauracje.

Oligopol Kilka firm na rynku; Ograniczona swoboda wejścia na rynek; Produkty generalnie niezróżnicowane pod względem cech; Znaczący wpływ producenta na cenę produktów (opadająca krzywa popytu, popyt relatywnie nieelastyczny); Przykłady: cementownie, cukrownie.

Monopol Jedna duża firma na rynku; Bardzo ograniczona swoboda wejścia na rynek; Producent ma bardzo duży wpływ na cenę (opadająca krzywa popytu, popyt mniej elastyczny niż w oligopolu); Przykłady: elektrociepłownie.

Równowaga przedsiębiorstwa w warunkach konkurencji doskonałej Przedsiębiorstwo jest jednym z licznych podmiotów na rynku; Zwiększenie podaży nie wpływa na poziom ceny; Wykres ceny jest prosta równoległa do osi X; Utarg całkowity = iloczynowi ceny i ilości sprzedanych produktów; Utarg przeciętny Up = Uc/Q jest równy cenie produktu; Utarg krańcowy Uk = ΔUc/ΔQ jest również równy cenie.

Utarg całkowity, przeciętny i krańcowy Utarg całkowity, przeciętny i krańcowy w warunkach doskonałej konkurencji Uc c = Uc/Q = ΔUc/ΔQ Utarg całkowity, przeciętny i krańcowy Produkcja Q

Cel przedsiębiorstwa Maksymalizacja zysku, czyli różnica pomiędzy utargiem całkowitym a kosztami całkowitymi Zc = Uc – Kc Przedsiębiorstwo będzie zwiększało rozmiary produkcji dopóty, dopóki utarg krańcowy będzie wyższy od kosztu krańcowego; Maksymalizacja zysku nastąpi przy rozmiarach produkcji wyznaczonej przez punkt przecięcia się kosztu krańcowego z utargiem krańcowym, równym cenie.

Zysk przedsiębiorstwa Uc F Zysk przedsiębiorstwa Utarg całkowity i koszty załkowite E Produkcja Q

Krótkookresowa równowaga przedsiębiorstwa ΔKc/ΔQ Kc/Q E A F C Cena, koszty przeciętne i krańcowe c = Uc/Q = ΔUc/ΔQ D B G Q1 Qr Q2 Produkcja Q

Punkty charakterystyczne Punkty E i F (koszt przeciętny = utarg przeciętny) wyznaczają przedział opłacalności produkcji między Q1 a Q2. Punkt E nazywany jest progiem rentowności; Punkt A – przedsiębiorstwo osiąga maksimum zysku. Punkt A wyznacza optimum ekonomiczne przedsiębiorstwa. Jest to punkt równowagi wyznaczający poziom produkcji Qr. Poczynając od punktu E przedsiębiorstwo przynosiłoby coraz większe straty, produkcja niższa niż Qr oznacza, że przedsiębiorstwo nie wykorzystuje możliwości wzrostu zysku.

Zysk przedsiębiorstwa jest równy zakreskowanemu polu ABCD Zysk przedsiębiorstwa jest równy zakreskowanemu polu ABCD. Zyska stanowi różnice pomiędzy utargiem całkowitym pole OCAQr oraz kosztem całkowitym pole ODBQr.

Cena, koszty przeciętne i krańcowe Cena rynkowa produktów a zysk przedsiębiorstwa 1) cena wyższa od kosztów przecietnych ΔKc/ΔQ Kc/Q c = Uc/Q = ΔUc/ΔQ C Cena, koszty przeciętne i krańcowe 1) Zysk ekonomiczny (ponadnormalny) D Qr Produkcja Q

Cena, koszty przeciętne i krańcowe Cena rynkowa produktów a zysk przedsiębiorstwa 2) cena równa kosztom przeciętnym ΔKc/ΔQ Kc/Q 1) Zysk normalny C Cena, koszty przeciętne i krańcowe D c = Uc/Q = ΔUc/ΔQ Qr Produkcja Q

Cena, koszty przeciętne i krańcowe Cena rynkowa produktów a zysk przedsiębiorstwa 3) cena niższa od kosztów przecietnych ΔKc/ΔQ Kc/Q 3) strata C Cena, koszty przeciętne i krańcowe D c = Uc/Q = ΔUc/ΔQ Produkcja Q Qr

Granica racjonalnych strat Granice racjonalnych strat wyznacza poziom kosztu przeciętnego zmiennego (Kz/Q); Dopóki cena jest wyższa od przeciętnego kosztu zmiennego, nie należy przerywać produkcji, gdyż pokrywa ona co najmniej koszty bieżące związane z produkcją; Gdy cena równa jest przeciętnym kosztom zmiennym jest to tzw. punkt zamknięcia.

Granica racjonalnych strat Kc/Q ΔKc/ΔQ Kz/Q Cena, koszty przeciętne całkwotei krańcowe, koszty zmienne A cz Produkcja Q Qr