SIGNES ET SENS CYKL LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO Z wykorzystaniem podejścia Britt Mari-Barth (wspólne negocjowanie znaczeń poprzez indukcję) w rozwijaniu sprawności czytania ROZPRAWKA, CZYLI O ARGUMENTOWANIU SŁÓW KILKA (realizacja lekcji: Małgorzata Osiewicz-Warlikowska, Wioletta Macioszek-Zespół Szkół w Przecławiu-Polska)

Cele cyklu lekcji Cel główny: wprowadzenie do argumentacji w tekście pisanym (rozprawka)‏ Cele szczegółowe: uwrażliwienie na jakość i formę używanych argumentów (siła illokucyjna tekstu w warstwie treści (explicite) i podtreści (implicite), kształtowanie oceny wartości afektywnej tekstu (ocena jakości używanych argumentów, nawet jeśli są one wprowadzone bez konektorów logicznych lub pozostawione w domyśle), ocenianie znaczenia schematu formalnego w interpretacji tekstu na poziomie jego tworzenia i rozumienia-odbioru. Cele te są uzasadnione zaobserwowanym problemem z dotarciem do znaczenia argumentacji, która bardzo często jest utożsamiana zarówno na poziomie czytania jak i pisaniem tekstów wyłącznie z użyciem konektorów logicznych.

Prezentacja ilustracji

Omówienie ilustracji Wybrani uczniowie opowiadają treść ilustracji Pytania pomocnicze: Dlaczego koń niosący jeźdźca przypuszcza, że rycerz nie żyje? Czy gdyby koń drugi nie przedstawił pierwszemu swoich przypuszczeń, to koń pierwszy miałby podobne wątpliwości? Czy można uzasadnić opinię (sąd, zdanie) konia nr 2? Fragment z negocjacją uczniów

Czym można uzasadnić opinię konia drugiego? Jeździec nie żyje, bo się nie rusza.

Tak, co jeszcze świadczy o prawdziwości słów konia, Agatko? Ponieważ jeździec nie wydaje poleceń i nie trzyma za lejce.

Dlaczego jeszcze ten koń może tak przypuszczać? Może dlatego, że jeździec długo nie schodzi z konia? Ale ty nie patrzysz na rycerza, tylko na konia

A Ty Ewelinko, jak myślisz? Bo stało się to po bitwie.

Znajdujecie inny argument? Rycerz nie ma podniesionej przyłbicy?

Koń drugi udzielił pierwszemu informacji i co jeszcze powiedział? Podał uzasadnienie.

Obserwacje: uczniowie zauważyli, ze obrazek ma inną wymowę, jeśli usunie się z niego tekst (wypowiedź konia), na początku, niektórzy uczniowie zwracali uwagę na inne elementy obrazu, np. na tło, po zadaniu pytania, dostrzegali wypowiedź konia w funkcji argumentu.

Prezentacja pracy uczniowskiej ( z naniesionymi poprawkami nauczyciela)‏

Etapy pracy: Prośba nauczyciela o uzasadnienie wystawionej oceny, Wskazanie przez uczniów przyczyn, dla których praca została oceniona na dobry.

Dlaczego uczennica nie dostała piątki? Bo popełniła błędy.

Jakie błędy macie na myśli? Powtórzenia tych samych słów.

Jakie inne błędy macie na myśli? Brak akapitu, błędy gramatyczne.

Czy uważacie, że nauczyciel sprawiedliwie ocenił tę pracę? Tak, bo uczennica zrobiła błędy, chociaż praca miała dobrą treść, dlatego nie dostała trójki tylko czwórkę. Czy uważacie, że nauczyciel sprawiedliwie ocenił tę pracę?

Obserwacje: uczniowie zauważyli, że na ocenę ma wpływ układ tekstu, przede wszystkim zwracano uwagę na słabości w budowie zdania

Prezentacja ogłoszenia

Prezentacja ogłoszenia Po lekturze ogłoszenia uczniowie odpowiadają na pytania: - W jakim celu zamieszczono to ogłoszenie? - Czy autor ogłoszenia podał powody, dla których warto kupić kocięta? - Czy w przytoczonym ogłoszeniu znajdujemy sformułowania przedstawiające poglądy hodowcy?

W jakim celu zamieszczono to ogłoszenie? Bo chce sprzedać kocięta.

Autor mówi, że to kocięta perskie, rodowodowe. Czy autor ogłoszenia zawarł w nim informacje mówiące o tym, dlaczego warto kupić te kocięta? O czym to świadczy? Autor mówi, że to kocięta perskie, rodowodowe. Że chce zachęcić do kupna.

Są rodowodowe, mają różne kolory, są perskie. Wiemy już, ze ogłoszenie zamieścił ktoś, kto chce sprzedać kocięta, że autor ogłoszenia zachęca do kupna, wskazując zalety zwierząt. Maćku, jakie zalety mają te koty? Są rodowodowe, mają różne kolory, są perskie.

Czy w tym ogłoszeniu możemy znaleźć poglądy hodowcy? Widać, że on kocha zwierzęta, napisał, że sprzeda koty osobom, które je lubią.

Obserwacje: większość uczniów uznała, że ogłoszenie przynosi wiele informacji oraz, że z jego treści wynikają poglądy nadawcy, pojawiły się argumenty, że autor ogłoszenia jest miłośnikiem zwierząt

Prezentacja dramy

Etapy pracy Dwie pary przygotowują wcześniej dramę. Tematem inscenizacji jest sytuacja, w której chłopiec wyjaśnia swojej dziewczynie przyczynę rozstania. Pierwsza para posługuje się przekonującą argumentacją.. Druga para nie posługuje się argumentacją..

Obserwacje: po obejrzeniu dramy uczniowie czuli niedosyt, zadawano pytania odnośnie zasadności prezentacji, pytano o brak w scence drugiej powodów rozstania, zauważono, ze przykład bez argumentów podanych werbalnie miał silny ładunek emocjonalny

Prezentacja „Pieśni świętojańskiej o Sobótce” Jana Kochanowskiego

Etapy pracy Nauczyciel głośno odczytuje tekst. Uczniowie wyjaśniają występujące w tekście archaizmy, następnie ponownie czytają tekst.

Pytania i polecenia - Czy odnajdujecie w utworze pogląd podmiotu lirycznego na życie? - Dlaczego podmiot liryczny postuluje wyższość życia na wsi? Wymieńcie przykłady. Polecenie: W imieniu podmiotu lirycznego stwórz folder reklamujący zalety życia wiejskiego.

Obserwacje: pieśń sprawiała uczniom kłopoty w warstwie rozumienia staropolszczyzny, po wytłumaczeniu archaizmów, uczniowie trafnie i szybko wskazywali poglądy podmiotu lirycznego, - często młodzież posługiwała się pojęciem argumentu w odniesieniu do światopoglądu osoby mówiącej

Prezentacja tekstu o D. Beckhamie Pytania nauczyciela: - O kim mówi narrator? (Odwołujemy się do wiedzy pozaszkolnej, w przypadku braku odpowiedzi, padną pytania pomocnicze)‏ - Dlaczego Beckhama uznano za „rozgrywającego XXI” wieku? -Z jakiego powodu Beckham stał się przedmiotem krytyki prasowej?

Kto jest bohaterem tekstu? David Beckham.

Jest napisane, że ożenił się z Wiktorią i że chciał go kupić Milan. Skąd to wiesz? Jest napisane, że ożenił się z Wiktorią i że chciał go kupić Milan.

We wszystkich plebiscytach uznawano go za największy talent. Dlaczego Beckhama uznano za „rozgrywającego XXI” wieku?

Ponieważ dobrze grał na boisku, odnosił sukcesy. Dlaczego jeszcze, Asiu? Ponieważ dobrze grał na boisku, odnosił sukcesy.

Źle grał w reprezentacji i na Mistrzostwach Europy. Irku, z jakiego powodu Beckham stał się przedmiotem krytyki prasowej ? Bo spadła mu forma. Źle grał w reprezentacji i na Mistrzostwach Europy. Skąd wiemy, że odczuł spadek formy?

Obserwacje: ten tekst kultury spotykał się z entuzjastycznym odbiorem, uczniowie szybko rozpoznali osobę, o której mówił narrator, bez kłopotów wskazywali argumentację osoby mówiącej.

Prezentacja opisu Forum Pytania nauczyciela: - Kto jest podmiotem mówiącym? - O czym mówi narrator? - Dlaczego wg narratora Forum jest cenniejsze niż inne budowle? - Dlaczego wg narratora warto zobaczyć ruiny Forum? Podaj powody, cytując. - Czy odnajdujemy w tekście sformułowania prezentujące poglądy narratora? Podaj cytat.

Kto jest podmiotem mówiącym? Proszę Olu. Osoba oglądająca Forum.

Narrator mówi, jak wygląda Forum, wieże, gdzie znajduje się mur. O czym mówi narrator? Bartku?

Mówi o krajobrazie i architekturze. Może ktoś uzupełni, Olu. Mówi o krajobrazie i architekturze.

Dlaczego, według narratora, Forum jest cenniejsze niż inne budowle?

Bo jest najpiękniejsze. Adrian? Bo jest najpiękniejsze. Czy to wynika z tekstu? Nie, tak mi się wydaje.

Bo to są ruiny, to jest ciekawe. Asiu? Bo to są ruiny, to jest ciekawe. Aaaa, nie. Czy to wynika z tekstu.

Czy w takim razie odnajdujemy w tekście pogląd narratora? Nie, narrator tylko opisuje. Nie, narrator tylko opisuje.

Potraficie wskazać cytat mówiący o tym, dlaczego warto zobaczyć ruiny Forum? Nie, narrator nie przedstawia swej opinii, nie zachęca ani nie zniechęca.

Obserwacje: opis Forum nastręczał uczniom kłopotów. Bardzo chcieli spełnić żądania nauczyciela i z zaangażowaniem szukali argumentów, których nie było, nieliczni przytaczali fragmenty, niemające charakteru argumentacyjnego. W końcu uczniowie poddali się, przyznając, że nie są w stanie znaleźć żądanych fragmentów.

Pytania nauczyciela odnośnie całego cyklu lekcji: - W których z przedstawionych tekstów odnajdujecie uzasadnienie poglądu nadawcy (w jakiej jest ono formie)? - Co sprawiło, że wskazaliście te teksty? - Czego brakuje w pozostałych utworach? - Jak nazywamy pogląd, który wymaga uzasadnienia? - Czym są przygotowane przez nas dowody? Przypomnienie pojęcia tezy i argumentu, podanie tematu cyklu lekcji.

Polecenie Wybierzcie tekst, w którym teza i argumenty zostały najwyraźniej przedstawione. Uczniowie w wyniku negocjacji wskazali rozprawkę.

W którym z prezentowanych tekstów najwyraźniej zarysowane były argumenty i teza? Ręka do góry! Kto wie? Mam na myśli wszystkie omówione teksty. ...? ?

Gdzie znaleźliśmy najwyraźniej przedstawioną tezę i argumenty Gdzie znaleźliśmy najwyraźniej przedstawioną tezę i argumenty? Damian, według Ciebie? W tekście o Beckhamie.

Co myślą inni, który tekst wskażecie? ??? ?

Mnie się wydaje, że w wypracowaniu uczennicy. Irku, jak Ty sądzisz?

Bo była podana i udowodniona teza. Dlaczego tak uważasz? Bo była podana i udowodniona teza.

Myślę tak jak Irek, uczennica zaprezentowała własne zdanie i poprała je przykładami z życia. A co myśli Ola?

Ewelinko, Ty się zgłaszałaś, jak uważasz? Uważam, że praca uczennicy, bo dziewczyna bardzo wyraźnie zarysowała argumenty. Ewelinko, Ty się zgłaszałaś, jak uważasz?

Czy zgadzacie się z Damianem? Czy z Irkiem, Olą i Eweliną? To było w tekście o „Małym Księciu”. Na pewno nie zgadzamy się z Damianem Czy zgadzacie się z Damianem? Czy z Irkiem, Olą i Eweliną?

W wypracowaniu o „Małym Księdzu” (śmiech), „Małym Księciu”. Czyli ustalamy, że w którym tekście teza i argumenty zostały najwyraźniej zarysowane? Wojtku, podsumuj nasze negocjacje. W wypracowaniu o „Małym Księdzu” (śmiech), „Małym Księciu”.

Dekompozycja rozprawki Powrót do załącznika 2 (tekst argumentacyjny napisany przez ucznia). Uczniowie, używając przygotowanych wcześniej 5 kolorów, zaznaczają w pracy: tezę, 3 argumenty, potwierdzenie tezy.

Polecenie Na podstawie wykonanych czynności przedstaw budowę rozprawki za pomocą schematu. Uczniowie prezentują swoje prace. Po ewentualnej poprawie, otrzymują polecenie: Posługując się wiadomościami zdobytymi w czasie cyklu lekcji, za pomocą rozprawki, udowodnij pogląd: „W naszej szkole nie powinno być obowiązku noszenia mundurków”.

Uczniowskie rozprawki Zgadzam się z tezą mówiącą, że w naszej szkole nie powinno być obowiązku noszenia mundurków. Nikomu nie przynosi to korzyści. Uczniowie uważają mundurki za uciążliwy obowiązek, a nauczyciele tylko stresują się przy ich sprawdzaniu. Po pierwsze, noszenie mundurków ogranicza indywidualność ucznia. Każdy chce mieć swój styl, a w mundurkach nikt się nie wyróżnia. Uczniowie często ściągają je na przerwach, ponieważ chcą wyglądać inaczej niż wszyscy. Często zamiast pokazania swojej oryginalności poprzez ubiór, źle się zachowują. A to nie jest dobre... Po drugie, mundurki są za drogie. Nie każdego stać na taki wydatek. Rodzice odkładają np. na jakąś ważną rzecz, ale zakup mundurka może im to uniemożliwić. Ten skrawek materiału nie jest wart tylu pieniędzy. Dziecko nie jest zbyt zadowolone i nie zawsze go nosi. Po trzecie, uczniowie nie przestrzegają obowiązku noszenia mundurków. Często ściągają je na przerwach, a zakładają na lekcjach. Brak mundurka skutkuje ujemnymi punktami z zachowania. Nauczyciele są niezadowoleni i denerwują się przy ich sprawdzaniu. W świetle przytoczonych przeze mnie argumentów wyraźnie widać, że obowiązek noszenia mundurków jest zbędny. Przedstawione przeze mnie dowody potwierdzają postawioną wcześniej tezę. Sonia Kaplewska kl. II a II b II d II d II e II e

Spostrzeżenia - Opowiedzenie treści rysunku nie sprawiło problemów, jednak nie od razu zorientowali się, że argumentem pozwalającym zrozumieć „śmierć rycerza” jest nie sam rysunek, ale wypowiedź jego konia. Nauczyciel pytaniami pomocniczymi musiał naprowadzać na ten wniosek. - Uczniowie bardzo dobrze uzasadnili ocenę dobrą z rozprawki uczennicy, podczas rozmowy podawali rzeczowe argumenty dotyczące błędów ortograficznych, gramatycznych, ale przede wszystkim odnośnie schematu formalnego tekstu (rozplanowania i jakości argumentów). - Nie sprawiła żadnych trudności analiza ogłoszenia, interpretacja dramy i tekst o piłkarzu. - Analiza pieśni zajęła więcej czasu niż przypuszczałyśmy, tworząc projekt, ponieważ wyjaśnienie, nadpisanie i zrozumienie archaizmów okazało się dla uczniów pracochłonne. Po tym etapie pracy nie było problemów ze wskazaniem argumentów przemawiających za życiem na wsi. Efektem zrozumienia tej części projektu są przygotowane przez młodzież foldery – te są na różnym poziomie, ale generalnie pokazują zrozumienie tematu. Foldery miały być tak pomyślane, żeby każda strona zawierała jakiś argument z pieśni. - Podchwytliwy opis Forum z powieści Sienkiewicza wymagał negocjacji. W pierwszym momencie uczniowie próbowali doszukać się w nim argumentów, ale po negocjacji, zastanowieniu się, odkryli, że to opis i nie ma tam znaczących, ukrytych poglądów narratora. - Po zapoznaniu się z ww. tekstami uczniowie wskazali rozprawkę jako tekst najbardziej argumentacyjny – padały też inne odpowiedzi, ale uczniowie szybko wynegocjowali właściwą odpowiedź. - Zaznaczenie kolorami części składowych rozprawki oraz narysowanie jej schematu okazało się dla uczniów bardzo łatwym zadaniem. - Napisane rozprawki są na różnym poziomie, mocno schematyczne, jednak pod względem kompozycyjnym poprawne, a o to chodziło w projekcie.

Wnioski - Odwrócenie toku lekcji spowodowało naturalną ciekawość, przekładającą się na uruchomienie "instynktu poszukiwania" .Uczniowie chętniej pracowali, ponieważ nie znali schematu i celu lekcji. - Gradacja trudności poleceń pozwoliła uczniom na sukcesywne zwiększanie motywacji do pracy - byli bardziej twórczy i zmotywowani, ponieważ nie wiedzieli, jakich odpowiedzi się od nich oczekuje. - Dekomponowanie tekstu okazało się lepszą metodą niż tradycyjna metoda podania schematu danej formy wypowiedzi. - Uczniowie czuli satysfakcję, że sami doszli do właściwych wniosków, wynegocjowali znaczenie, stworzyli schemat rozprawki. - Już w czasie poszczególnych etapów pracy sami odnaleźli znaczenie argumentu i posługiwali się tym słowem. Praca nad produkcją tekstu i ich kierowaną interpretacją w fazie odbioru jest wprowadzeniem do kolejnego etapu, jakim jest doskonalenie umiejętności czytania/interpretacji dłuższego typu tekstu (wzięcie pod uwagę siły argumentacji, która nie koniecznie jest osadzona na bezpośrednich, werbalnych wyznacznikach tekstu) – ppt w przygotowaniu.