GOSPODARKA PRZESTRZENNA JAKO WIELOOBSZAROWY KIERUNEK STUDIÓW. Uniwersytet Opolski Wydział Ekonomiczny Katedra Geografii Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej ul. Ozimska 46a 45-058 Opole GOSPODARKA PRZESTRZENNA JAKO WIELOOBSZAROWY KIERUNEK STUDIÓW. WYMOGI I KONSEKWENCJE BUDOWY PROGRAMU KSZTAŁCENIA Janusz Słodczyk, Edyta Szafranek, Magdalena Śliwa 1

W jaki sposób należy sformułować zestaw efektów kształcenia? Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Kluczowe pytania Dlaczego Gospodarka Przestrzenna powinna być traktowana jako wieloobszarowy kierunek studiów? W jaki sposób należy sformułować zestaw efektów kształcenia? Na jakich zasadach powinien być zbudowany program i plan studiów kierunku wieloobszarowego? Jakie powinny być formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia? Jak powinny być ukształtowane zasoby kadrowe? 2

Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki - zajmuje się badaniami minionego i aktualnego stanu zagospodarowania przestrzennego określonych obszarów oraz poszukuje ukrytych i złożonych struktur decydujących o funkcjonowaniu całości (Dębski 2000) - przyjmuje jako: • przedmiot badań - przestrzeń, • podmiot – społeczeństwo żyjące na danym obszarze, • cel – zagospodarowanie przestrzeni, • efekt – zaspokojenie określonych potrzeb społecznych (Kołodziejski 1988) 3

Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Gospodarka przestrzenna jako dyscyplina nauki podstawowe pytanie badawcze: jak gospodarować przestrzenią i w przestrzeni, aby zaspokoić potrzeby jednostki i społeczeństwa w możliwie długiej perspektywie czasowej? dotyczy analiz zjawisk i procesów na „styku” trzech wymiarów: środowisko – człowiek – gospodarka, wykorzystuje dorobek i łączy kilka dyscyplin naukowych obejmuje przede wszystkim badania geograficzne, socjologiczne, ekonomiczne i urbanistyczne (Chojnicki 1990) 4

Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów cel kształcenia – wykształcenie u studentów zdolności do wykonywania wszelkich zadań i funkcji związanych z gospodarowaniem w przestrzeni i gospodarowaniem przestrzenią daje studentom podstawy do zdobycia wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z kilku obszarów kształcenia obejmuje treści kształcenia z zakresu nauk przyrodniczych, społecznych i technicznych 5

Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Gospodarka Przestrzenna jako kierunek studiów Tab.1. Obszary wiedzy, dziedziny nauki i dyscypliny naukowe stosowane w Gospodarce Przestrzennej Źródło: opracowanie własne na podstawie Rozporządzenia MNiSW z dnia 8 sierpnia 2011r w sprawie obszarów wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych 6

Zdolność z zakresu nauk społecznych Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Zakres wiedzy i umiejętności absolwenta Zdolność z zakresu nauk społecznych analiza problemów demograficzno-społecznych, potrzeb człowieka, społecznego zróżnicowania w przestrzeni, zjawisk o charakterze kulturowym, podstawowych dziedzin działalności gospodarczej, elementów i rodzajów zabudowy Zdolność z zakresu nauk przyrodniczych analiza składników środowiska przyrodniczego; form użytkowania ziemi, czynników i barier rozwoju, zarządzania środowiskiem, racjonalnego gospodarowania zasobami natur. Zdolność z zakresu nauk technicznych percepcja i graficzne przedstawiania obiektów w przestrzeni, opracowywanie planów i projektów zagospodarowania przestrzeni 7

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Sylwetka absolwenta zdolność wykorzystania wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych z różnych dyscyplin umiejętność praktycznego działania, prowadzenia badań oraz aplikacji posiadanej wiedzy, zdolność do pełnienia roli: planisty i projektanta przestrzennego, eksperta – doradcy oraz menedżera, specjalisty zarządzającego jednostkami terytorialnymi zakres kształcenia wymaga czasu i zastosowania różnych technik nauczania (J. M. Chmielewski, 2006) 8

Sylwetka absolwenta – umiejętności praktyczne Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Sylwetka absolwenta – umiejętności praktyczne opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu, mpzp i studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego opracowanie specjalistycznych inżynierskich analiz, planów i projektów transformacji przestrzennych z uwzględnieniem technicznych wymagań poszczególnych form zagospodarowania przygotowywanie ofert inwestycyjnych planowanie rozwoju systemów infrastruktury technicznej i związanych z nimi obiektów obsługi transportu współpraca przy opracowywaniu programów rewitalizacji obszarów zurbanizowanych stosowanie podstawowych narzędzi programów Systemu Informacji Przestrzennej 9

Zbiór efektów kształcenia i jego struktura Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Zbiór efektów kształcenia i jego struktura • zestaw kierunkowych efektów kształcenia powinien być kompilacją efektów typowych dla obszarów nauk społecznych, technicznych i przyrodniczych, • struktura efektów kształcenia powinna być wyważona we wszystkich aspektach, • zestaw efektów kształcenia nie pozwala na wyodrębnienie wiodącego obszaru nauki 10

Zbiór efektów kształcenia i jego struktura Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Zbiór efektów kształcenia i jego struktura Tab.2. Liczba efektów kształcenia wg grup efektów i obszarów kształcenia na kierunku Gospodarka Przestrzenna (na UO) Źródło: opracowanie własne 11

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Moduły kształcenia Tab. 3 Ilościowa charakterystyka modułów kształcenia w planie studiów inżynierskich i licencjackich Źródło: opracowanie własne na podstawie Programów kształcenia na kierunku Gospodarka Przestrzenna na Uniwersytecie Opolskim 12

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Formy i metody nauczania powinny studentowi pozwolić: uczyć się skutecznie, pozyskiwać i twórczo wykorzystywać informacje, stawiać pytania, dociekać i rozumować Konieczne jest przestrzeganie zasady gwarantującej utrzymanie ponad 50% zajęć w formie z. praktycznych Postulowane grupy metod kształcenia: podające – dla zajęć teoretycznych problemowe (samodzielnego dochodzenia do wiedzy) i eksponujące dla zajęć praktycznych 13

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Zajęcia teoretyczne – grupa metod podających: wykłady – konwencjonalne, problemowe i konwersatoryjne prelekcje zadania programowane - z wykorzystaniem podręczników, programów komputerowych metody impresyjne – z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych, filmów, przeźroczy oraz tematycznych wystaw 14

Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Formy prowadzenia zajęć i metody kształcenia Zajęcia o charakterze praktycznym: ćwiczenia – dedukcyjne, redukcyjne, indukcyjne; retoryczne i wyobraźni ćwiczenia terenowe – obserwacja i pomiar różnych obiektów i zjawisk w przestrzeni ćwiczenia techniczne – obliczeniowe, graficzne, pomiarowe korzystanie ze źródeł informacji – poszukiwanie, gromadzenie selekcja, porządkowanie informacji studia przypadków dyskusje dydaktyczne sytuacyjne i symulacyjne gry dydaktyczne praktyki zawodowe (administracyjne oraz projektowe) 15

Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Zasoby kadrowe powinny skupiać przedstawicieli wszystkich obszarów kształcenia, do których kierunek został przyporządkowany w przypadku kształcenia na UO (I stopień studiów) zasoby kadrowe to: 4 przedstawicieli obszaru nauk społecznych, 3 nauk technicznych i 2 nauk przyrodniczych 16

czasochłonność i kosztochłonność kształcenia Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Inne warunki czasochłonność i kosztochłonność kształcenia konieczność posiadania rozbudowanej bazy dydaktycznej (specjalistyczne pracownie dydaktyczne) konieczność posiadania specjalistycznych pomocy dydaktycznych, w tym oprogramowania komputerowego (np. AutoCad, ArcGis, Corel, MapViewer, Statistica) 17

Wnioski i rekomendacje Gospodarka przestrzenna jako wieloobszarowy kierunek studiów. Wymogi i konsekwencje budowy programu kształcenia Wnioski i rekomendacje Przyjęcie Gospodarki Przestrzennej jako wieloobszarowego kierunku studiów wywołuje następujące konsekwencje: wyodrębnienie i zintegrowanie zasobów informacji, wiedzy i umiejętności z różnych nauk wykształcenie „złożonych” kompetencji zawodowych absolwenta zintegrowanie efektów kształcenia z różnych obszarów nauk i zbudowanie wyważonego zestawu kierunkowych efektów kształcenia wdrożenie w planie studiów modułów/przedmiotów kształcenia z zakresu różnych nauk, zapewniających realizację założonych efektów kształcenia dostosowanie liczby i struktury pkt ECTS do struktury modułów kształcenia wykorzystywanie metod kształcenia typowych dla różnych nauk zbudowanie zasobów kadrowych obejmujących przedstawicieli wszystkich nauk, do których przyporządkowano kierunek wyposażenie (inwestowanie) w odpowiednią bazę infrastrukturalną i pomoce dydaktyczne 18