Innowacja pedagogiczna mgr Małgorzata Sęk Korowód obrzędowy Innowacja pedagogiczna „Korowód obrzędowy”- program przeznaczony dla uczniów korzystających ze świetlicy szkolnej, przeprowadzona została w ramach zajęć pozalekcyjnych w roku szkolnym 2009/2010. Innowacja pedagogiczna mgr Małgorzata Sęk

Spis treści Idea powstania programu Cele edukacyjne Cele wychowawcze Charakterystyka programu Na czym polega innowacyjność programu? Przebieg zajęć Sposoby ewaluacji i ocena wiedzy i umiejętności uczniów Oczekiwane efekty

Idea powstania programu Program zainspirowany został rozmowami z uczniami na temat znajomości zwyczajów i obrzędów ludowych w naszym kraju i kultywowaniu ich w rodzinnej tradycji. Okazuje się, że wielu uczniów nie potrafi ich wymienić, nie mówiąc już o uczestniczeniu w nich, a przecież obrzędy i zwyczaje ludowe towarzyszą ludziom od zawsze, są składnikiem naszej kultury i tradycji. Program jest odpowiedzią na te potrzeby.

Cele edukacyjne Świadome i aktywne uczestniczenie w zachowaniu i pomnażaniu dziedzictwa kulturowego związanego z najbliższym regionem Rozbudzenie w uczniach potrzeby pielęgnowania tradycji polskiej obrzędowości Nabycie umiejętności orientowania się na mapie Polski Rozumienie roli źródeł historycznych dla rozwoju kultury i cywilizacji Umiejętność prezentacji wytworów własnej pracy i zdobytych umiejętności

Cele wychowawcze Umiejętność współpracy i współdziałania w grupie Przestrzeganie reguł i norm postępowania Zapewnienie atmosfery wzajemnej życzliwości I tolerancji

Charakterystyka programu: Realizacja programu to godzinne lub dwugodzinne zajęcia pozalekcyjne, realizowane w ciągu jednego tygodnia przed okresem lub datą danego zwyczaju i obrzędu ludowego (45 scenariuszy zajęć). „Korowód obrzędowy”- to program przeznaczony dla uczniów korzystających ze świetlicy szkolnej, przeprowadzony w ramach zajęć pozalekcyjnych w roku szkolnym 2009/2010. Tematyka zajęć związana z każdym zwyczajem i obrzędem ludowym podzielona została na cztery pory roku: jesień, zimę, wiosnę lato i obejmuje: historię pojawienia się danego zwyczaju i obrzędu, występowanie i nazewnictwo w poszczególnych regionach Polski, zabawy tematyczne, wytwory własnej pracy, dokumentację zajęć, ewaluację. Program przeznaczony jest dla uczniów klas I-III SP ale mogą uczestniczyć w nim także uczniowie klas starszych. Podczas zajęć uczniowie poznają zwyczaje i obrzędy ludowe aktywnie w nich uczestnicząc. Są to m.in.: katarzynki i andrzejki, jasełka, zwyczaje Świąt Bożego Narodzenia i Wielkiej Nocy, zapusty, Niedziela Palmowa, topienie Marzanny, sobótka, dożynki. Oto wierszyk: Dziś się wszyscy spotykamy by w pamięci nam zostało co obyczaj stary każe - nieść tradycje wszystkim w darze. Naród żyje tylko wtedy, gdy nie boi się swej schedy, język swój i obyczaje pokoleniom swoim daje.”

Charakterystyka programu: W świetlicy wyznaczony został kącik: „Korowód obrzędowy” z kalendarzem obrzędowym, tematyką zajęć danej pory roku, przysłowiami ludowymi oraz wierszem, którym witamy się podczas każdego spotkania (ułożonego specjalnie na tę okazję). Oto wierszyk: „Dziś się wszyscy spotykamy by w pamięci nam zostało co obyczaj stary każe - nieść tradycje wszystkim w darze. Naród żyje tylko wtedy, gdy nie boi się swej schedy, język swój i obyczaje pokoleniom swoim daje.”

Na czym polega innowacyjność programu? Tematyka i forma przebiegu zajęć. Uczniowie mają okazję poznania dawnych obrzędów ludowych oraz pochwalenia się tradycjami w swojej rodzinie. W programie zastosowano elementy oceniania kształtującego (OK). Przed każdym zajęciem wyznaczony uczeń głośno czyta zawieszoną na ścianie dokładną tematykę zajęć, dzięki temu nie ma elementu zaskoczenia ani niepewności. Uczniowie czują się pewnie i bezpiecznie, co sprzyja dobrej atmosferze. Dzieci same oceniają w jakim stopniu opanowały wiedzę na dany temat. Po każdym zajęciu powtarzamy wiadomości zdobyte dnia poprzedniego. Po każdym cyklu zajęć jest końcowy test – „Prawda, czy fałsz” , w którym mogą same śledzić swoje odpowiedzi (bez ocen) i szybko poprawić błędy. W celu zapamiętania treści, których jest bardzo dużo, zastosowano liczne zabawy ruchowe: np.. „zabawy z przepiórką” w okresie żniw, drzeć pierze, wróżenie, zabawa w „strrraasznyyy tor przeszkód”, „W krainie Mikołaja ” i wiele innych. Innym wzmocnieniem jest przygotowanie występu „Idą, idą przebierańce”, (przedstawienie „Idą, idą przebierańce” mogli obejrzeć uczniowie klas I-III będzińskich szkół podstawowych i dzieci z Domów Dziecka, podczas organizowanego w naszej szkole „Wielkiego Balu w Królewskim Mieście”), włączenie uczniów najmłodszych klas do radosnego powitania wiosny i topienia Marzanny, udział w powiatowym konkursie na Palmę wielkanocną. Po poznaniu danego zwyczaju lub obrzędu ludowego wszyscy uzupełniamy tabelę, jak było dawniej, jak jest dzisiaj i jakie są nowe elementy tradycji. Uczestnicząc w rocznym cyklu zwyczajów i obrzędów ludowych, zgodnie z kalendarzem, uczniowie przyswajają sobie zarówno tematykę tych obrzędów, a także ich powiązanie i odniesienie do świąt, pór roku, czy innych wydarzeń społecznych. *Przedstawienie „Idą, idą przebierańce” mogli obejrzeć uczniowie klas I-III będzińskich szkół podstawowych i dzieci z Domów Dziecka, podczas organizowanego w naszej szkole „Wielkiego Balu w Królewskim Mieście”. *W powiatowym konkursie na „Palmę Wielkanocną” uczniowie zdobyli I wyróżnienie i nagrody książkowe.

Przebieg zajęć W dniu rozpoczynającym zajęcia uczniowie zostają zapoznani z aktualnym tematem zwyczaju lub obrzędu ludowego i szczegółowym planem zajęć. Powitanie i wspólne odczytanie wiersza, przypomnienie wiadomości dnia lub cyklu poprzedniego. Prowadzenie zajęć przyswajających wiedzę na temat danego zwyczaju i obrzędu. Zajęcia przybierają różne formy i prowadzone są różnymi metodami (np. wykład nauczyciela, film, spotkania z ciekawymi ludźmi, wyszukiwanie wiadomości z Internetu, oglądanie albumów). Dzielenie uczniów na grupy – praca z atlasem i mapą Polski. Pokazywanie na mapie regionów Polski, gdzie kultywowane są dane zwyczaje i obrzędy ludowe. Zabawa tematyczna Wyszukiwanie wiadomości z Internetu, oglądanie albumów – dzielenie się wiedzą. Wspólne uzupełnianie tabelki obrzędowej co było dawniej, co jest dzisiaj i nowe elementy zwyczaju. Zajęcia plastyczne, techniczne, ruchowe, teatralne –twórcze działania praktyczne. Każdy dzień kończy się ewaluacją i podziękowaniem za wspólną zabawę. Po zakończeniu cyklu zajęć uczniowie rozwiązują test.

Żniwiarz i Żniwiarka z ziaren zbóż i warzyw

Wspólnie wykonujemy wieniec dożynkowy

Rozwiązujemy krzyżówki, testy „prawda, czy fałsz”, układamy puzzle, znajdujemy różnice na tematycznych rysunkach i uczestniczymy w zabawach tematycznych

Robimy wieńce adwentowe Na zajęcia zaprosiliśmy florystkę, panią Zaporę, mamę uczestnika „Korowodu obrzędowego”. Każde dziecko zabrało do domu wykonany przez siebie wieniec adwentowy. Na zajęcia zaprosiliśmy florystkę, panią Zaporę, mamę uczestnika „Korowodu obrzędowego”. Każde dziecko zabrało do domu wykonany przez siebie wieniec adwentowy.

Pieczenie chleba i degustacja Pieczeniem chleba zajęli się chłopcy. Dziewczynki zrobiły herbatę i nakryły do stołu. Pieczeniem chleba zajęli się chłopcy. Dziewczynki zrobiły herbatę i nakryły do stołu.

Topienie Marzanny, Śmiercichy i powrót z gaikiem Do radosnego powitania wiosny zaprosiliśmy uczniów najmłodszych klas, którzy nieśli ze sobą małe „Marzanki”. Przed spaleniem w rzece tylko jednej słomianej kukły, odśpiewaliśmy przyśpiewki ludowe. Do szkoły wracaliśmy wesoło z gaikiem, budząc duże zainteresowanie mieszkańców Łagiszy. Do radosnego powitania wiosny zaprosiliśmy uczniów najmłodszych klas, którzy nieśli ze sobą małe „Marzanki”. Przed spaleniem w rzece tylko jednej słomianej kukły, odśpiewaliśmy przyśpiewki ludowe. Do szkoły wracaliśmy wesoło z gaikiem, budząc duże zainteresowanie mieszkańców Łagiszy.

Nasze palmy wielkanocne Przystąpiliśmy do konkursu, organizowanego przez Muzeum Zagłębia w Będzinie, na „Zagłębiowską Palmę Wielkanocną” i zdobyliśmy I wyróżnienie oraz nagrody książkowe. Przystąpiliśmy do konkursu, organizowanego przez Muzeum Zagłębia w Będzinie, na „Zagłębiowską Palmę Wielkanocną” i zdobyliśmy I wyróżnienie oraz nagrody książkowe.

Przebieg zajęć Tematyka zajęć 1.Rytm dnia i nocy Jesień: IX 2009 – Dożynki 1.Rytm dnia i nocy 2.Koniec żniw – bohaterowie święta dożynkowego 3.Wieńce dożynkowe 4.Orszak dożynkowy 5.Zabawy z „przepiórką”  X 2009 - Dni świętych patronów 1.Wróżenie pogody –przysłowia ludowe 2.Św. Marcin – legenda i wiersze 3.Św. Franciszek i św. Jadwiga 4.Prządki i pierzaki 5.Wszystkich Świętych i Zaduszki  XI 2009 - Katarzynki i andrzejki 1.Katarzynki – wróżby chłopców 2.Andrzejki – wróżby dziewcząt i chłopców 3.Wróżby i odczytywanie przyszłości 4.Wróżby z udziałem zwierząt 5.Zabawa andrzejkowa Zima: XII 2009 -Początek roku obrzędowego 1.Adwent i roraty 2.Św. Barbara i dzień św. Mikołaja

Przebieg zajęć 3.Zwyczaje Świąt Bożego Narodzenia 4.Choinka, podłaźnik, symbolika słomy 5.Kolędy i pastorałki I /II 2010 - Przebierańcy i maszkary 1.Czas zabawy i swawoli 2.Przebierańcy i maszkary 3.Jasełka i herody 4.Zapusty –„nowe latka” i „byśki” 5.Popielec Wiosna III 2010 - Odrodzenie życia  1.Zwiastuny wiosny 2.Marzanna, Śmiercicha, Śmiertka….- symbol zimy i śmierci 3.Topienie lub palenie słomianej kukły 4.Tajemnicza geneza obrzędu 5.Maik, gaik, lateczko IV 2010 -Palmowa Niedziela 1.Symbolika wierzby i palmy wielkanocnej 2.Rodzaje palm 3.Palma zagłębiowska 4.Chłostanie palmami 5.Pucheroki

Przebieg zajęć IV/V Wielkanoc 1.Wielki Tydzień 2.Pisanki, kraszanki, oklejanki… 3.Chodzenie z kurkiem 4.Siuda Baba i dziady śmigusowe 5.Zabawy wielkanocne V 2010 -Majówka 1.Majenie domów 2.Zabawy i konkursy Lato VI 2010-Zielone Świątki i inne obrzędowe zabawy 1.Ozdabianie domów 2.Święcenie wianków z ziół i kwiatów 3.Krakowski lajkonik 4.Wigilia i dzień św. Jana 5.Noc cudów i wianki na wodzie 6.Czas oczekiwania i czas zbiorów

Sposoby ewaluacji i ocena wiedzy i umiejętności uczniów Po każdych zajęciach na tablicy ewaluacji dzieci rysują buźki ilustrujące nastrój i zdobytą wiedzę Na każdym zajęciu powtarzamy wiadomości zdobyte dnia poprzedniego Po poznaniu danego zwyczaju lub obrzędu ludowego w danym dniu, uzupełniamy tabelę obrzędową, Rozwiązujemy krzyżówki, układamy puzzle, uzupełniamy rysunki, test „Prawda, czy fałsz” Po każdym cyklu zajęć jest „burza mózgów”. Nazwa zwyczaju lub obrzędu ludowego Dawniej Dziś Nowe elementy tradycji

Sposoby ewaluacji i ocena wiedzy i umiejętności uczniów Dzieci odpowiadają na pytania, a odpowiedzi zapisujemy: najbardziej podobało mi się….. najciekawsze było…… byłem zachwycony….. wiele przyjemności sprawiło mi….. nauczyłem się….. nie podobało mi się….. najtrudniejsze było dla mnie…… przeszkadzało mi……

Oczekiwane efekty Dzieci biorących udział w zajęciach przybywało z każdym cyklem więcej. Przychodziły do świetlicy dużo wcześniej, chętnie pomagając w przygotowaniu pomocy dydaktycznych. Świetlica zamieniała się w izbę ludową pełną niespodzianek. Różnorodność obrzędów i zwyczajów ludowych pozwalało na stosowanie różnorodnych metod i form pracy i ciekawych pomocy. Dużą radość sprawiały zabawy tematyczne w auli oraz prace plastyczne. Chętnie też wyszukiwali informacji w Internecie i w starych źródłach historycznych (życzliwie wypożyczonych z bibliotek miejskich). Uczniowie nauczyli się odnajdywać regiony na mapie Polski, co początkowo sprawiało im dużo kłopotów, a także wzbogacili słownictwo i zwroty ludowe związane z obrzędami ludowymi. Opracowany „Kalendarz pogody na 2010 r.” cieszył się dużym zainteresowaniem ze strony uczniów i nauczycieli. Wytwory pracy własnej, jak wieniec dożynkowy, upieczony chleb, wieńce adwentowe, palmy wielkanocne, pisanki, wianki sobótkowe, czy udział w przedstawieniu, na długo pozostaną w pamięci uczniów, a ja czerpać będę satysfakcję z trafnego wyboru tematu innowacji pedagogicznej , jaką jest „Korowód obrzędowy”.

Koniec Dziękuję za uwagę