ZMIANY KLIMATU – ROZKŁAD CZASOWO-PRZESTRZENNY SEZONÓW W POLSCE Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy ZMIANY KLIMATU – ROZKŁAD CZASOWO-PRZESTRZENNY SEZONÓW W POLSCE WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE WSKAŹNIKÓW KLIMATYCZNYCH Danuta Limanówka KONFERENCJA „UTRZYMANIE DRÓG” Kołobrzeg 1-3 czerwca 2015 r.

a w skutkach – i politycznych. ZMIANY KLIMATU POLSKI Kwestie zmian klimatu to jeden z kluczowych problemów środowiskowych, społecznych i gospodarczych, a w skutkach – i politycznych. Wpływ warunków klimatycznych na życie gospodarcze krajów jest coraz częściej dostrzegany i poświęca się mu dużo uwagi zarówno w skali globalnej jak i regionalnej. Informacje na temat obecnych jak i przyszłych warunków pogodowych i klimatycznych wykorzystane są w wielu sektorach gospodarki, w tym szeroko rozumianego transportu w zakresie utrzymania dróg i obiektów mostowych.

najczęściej wykorzystuje się dwa przewodnie elementy pogody i klimatu, ZMIANY KLIMATU POLSKI Do badań zmian klimatu najczęściej wykorzystuje się dwa przewodnie elementy pogody i klimatu, tj. temperaturę powietrza i opady atmosferyczne. Określa się tendencję zmian na podstawie jak najdłuższej serii pomiarów.

Średnia roczna temperatura powietrza ZMIANY KLIMATU POLSKI Średnia roczna temperatura powietrza w Krakowie Obser. w okresie 1780-2012

Średnia roczna temperatura powietrza w Warszawie- Obser. ZMIANY KLIMATU POLSKI Średnia roczna temperatura powietrza w Warszawie- Obser. w okresie 1790-2012

Średnia roczna suma opadów w Krakowie Obser. w okresie 1780-2010 Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy ZMIANY KLIMATU POLSKI Średnia roczna suma opadów w Krakowie Obser. w okresie 1780-2010

Średnia roczna suma opadów – Warszawa -Obser. w okresie 1813-2001 ZMIANY KLIMATU POLSKI Średnia roczna suma opadów – Warszawa -Obser. w okresie 1813-2001

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Do badań zmienności klimatu konsekwentnie wykorzystałam te same dwa przewodnie elementy pogody i klimatu, tj. temperatura powietrza i opady atmosferyczne uwaga została zwrócona na zmienność czasową i rozkład przestrzenny.

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średnia roczna temperatura powietrza w Polsce w okresie 1951-2012 7-8oC

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średnia roczna temperatura powietrza w różnych regionach Polski w okresie 1951-2010

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średnia obszarowa temperatura powietrza w Polsce w okresach 10-letnich w latach 1951-2010

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średnia obszarowa temperatura powietrza w Polsce w okresie 1951-2010

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Obszary największego ryzyka występowania przejścia temperatury przez 0°C w Polsce wyznaczone na podstawie maksymalnej liczby dni w roku

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI LICZBY DNI Z PREJŚCIEM TEMPERATURY PRZEZ 0OC PRZEJŚCIE TEMPERATURY PRZEZ 0oC WYSTĘPUJE NA WIĘKSZOŚCI OBSZARU POLSKI (POZA GÓRANI) OD WRZEŚNIA DO CZERWCA ŚREDNIO W ROKU: NAJWIĘCEJ W MARCU OK. 24 DNI 10 DNI OD PAŹDZIERNIKA DO LISTOPADA A 20 DNI OD GRUDNIA DO MARCA

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI ŚREDNIE TERMINY POCZĄTKU, KOŃCA I CZAS TRWANIA OKRESU Z PREJŚCIEM TEMPERATURY PRZEZ 0°C Średnia obszarowa dla Polski OKRES POCZĄTEK KONIEC CZAS TRWANIA (L. DNI) 1966-1999 11.10 2.5 203 2000-2009 15.10 25.4 192

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI PRZEBIEG WIELOLETNI LICZBY DNI Z PREJŚCIEM TEMPERATURY PRZEZ 0OC Średnia obszarowa liczba dni z przejściem temperatury przez 0°C w Polsce wykazuje tendencję malejącą

ROZPOCZECIE SEZONY ZIMOWEGO W POLSCE –opracowanie mapy Stacje IMGW-PIB – stan na 31-12-2014 Rozmieszczenie stacji na obszarze kraju oraz ich ilość pozwala na wykonanie w miarę dokładnej charakterystyki przestrzennego rozkładu danego zjawiska czy wskaźnika klimatycznego np. liczba dni Z pokrywą śnieżną .

ROZPOCZECIE SEZONY ZIMOWEGO W POLSCE Współczesne metody badawcze, między innymi GIS pozwalają na coraz dokładniejsze wskazanie miejsc potencjalnie narażonych na zjawiska meteorologiczne. Zależy to również od ilość pomiarów ze stacji meteorologicznej jakimi dysponujemy.

ROZPOCZECIE SEZONY ZIMOWEGO W POLSCE opracowanie mapy Zima termiczna jest definiowana jako okres ze średnią temperaturą dobową poniżej 0oC Rozpoczęcie sezonu zimowego w Polsce opracowano przy zastosowaniu tego kryterium. Rozkład przestrzenny tego wskaźnika wskazał obszary występowania sezonu zimowego. Na tej podstawie opracowano jego zasięg czyli wydzielono strefy. Jest to aspekt praktyczny opracowania, który stanowi dostarczenie materiałów do oceny ryzyka zagrożeń wywołanych przez zjawisko termiczne w różnych regionach Polski.

ROZPOCZECIE SEZONY ZIMOWEGO W POLSCE opracowanie mapy Strefy rozpoczęcia sezonu zimowego w Polsce Okresy obserwacji: 1971-2000, 1981-2013 Strefa 1971-2000 1981-2013 16-24.XI I 25.XI - 5.XII 25.XI – 3.XII II 6.XII - 15.XII 25.XI - 3.XII 4.XII – 12.XII III 16.XII - 25.XII 4.XII - 12.XII 13.XII – 21.XII IV 26.XII - 5.I 13.XII - 21.XII 22.XII – 31.XII V Po 6.I 22.XII - 31.XII Po 1.I VI

ROZPOCZECIE SEZONY ZIMOWEGO W POLSCE opracowanie mapy Charakterystyka stref rozpoczęcia sezonu zimowego w Polsce w okresie 1981-2013 Strefa Średnia data początku sezonu zimowego Średnia data końca sezonu zimowego Średnia długość sezonu zimowego Data pierwszego dnia z Tśr. <0oC Data ostatniego dnia z Tśr <0oC I 16.11 22.03 127 4.10 30.04 II 25.11 15.03 94 1.10 III 4.12 3.03 77 15.10 24.04 IV 13.12 4.03 70 14.10 16.04 V 22.12 23.02 55 18.10 13.04 VI 1.01 22.02 32 1.11

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średni roczny opad w Polsce okresie 1961-2010 628 mm (w obszarach górskich 1100-1400 mm)

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Średnia obszarowa suma opadów w Polsce w okresach 10-letnich w latach 1961-2010 Stacja SHM Zielona Góra - tęcza pierwotna i wtórna 19.05.2006

ZIMY W POLSCE mroźne, śnieżne, ostre

Mapa rozkładu średniej liczby dni z pokrywą śnieżną w Polsce ZIMY W POLSCE Mapa rozkładu średniej liczby dni z pokrywą śnieżną w Polsce (1951-2008)

grubość pokrywy śnieżnej (cm) w Polsce z sezonu zimowego (1951-2008) ZIMY W POLSCE Mapa rozkładu średniej maksymalnej grubość pokrywy śnieżnej (cm) w Polsce z sezonu zimowego (1951-2008) Zakres: 35-40 cm 15 cm

Maksymalnej grubość pokrywy śnieżnej (20, 5 cm), ZIMY W POLSCE 2014 /2015 Mapa rozkładu Maksymalnej grubość pokrywy śnieżnej (20, 5 cm), Maksymalnego nieprzerwanego czas zalegania pokrywy śnieżnej (17, 4 dni), Suma grubości pokrywy śnieżnej w stosunku do średniej z wielolecia 1971-2000 (%) w ZIMIE 2014/2015 roku

liczby dni z pokrywą śnieżną w ZIMIE 2014/2015 (57 -6 dni) ZIMY W POLSCE 2014 /2015 Rozkład przestrzenny liczby dni z pokrywą śnieżną w ZIMIE 2014/2015 (57 -6 dni) oraz liczba dni z pokrywą śnieżną ZIMY 2014/2015 w stosunku do liczby dni z wielolecia 1971-2000 (%) od 30 do 90%

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Zjawiska meteorologiczne stanowiące zagrożenie dla komunikacji i transportu to również mgła i gołoledź. Są to równocześnie elementy meteorologiczne trudne do obserwacji i oceny ilościowej ze względu na ich fizyczną strukturę i sposób pojawiania się. Ulica Warszawy we mgle Gołoledź rejon Jeziora Genewskiego

Rejony występowania gołoledzi w SEZONIE XI – III . Okres 1971 – 2005 Wyróżniają się dwa rejony najbardziej zagrożone 1. rejon wschodni z centrami w: -Siedlcach – powyżej 10 dni, -Kielcach -powyżej 9 dni, -Mikołajkach i Olsztynie powyżej 7dni, -Białymstoku – 7 dni 2. rejon zachodni z centrami w: -Zielonej Górze i Chojnicach – powyżej 8 dni

Gołoledź -Średnia liczba dni z gołoledzią w Polsce kształtuje się od 0 do 10 dni w sezonie od listopada do kwietnia z maksimum występowania w grudniu i styczniu, -Gołoledź może utrzymywać się przez 192 godziny tj. 8 dób bez przerwy, -Obserwuje się natomiast wzrost liczby dni z gołoledzią w ostatnich 5 latach w stosunku do okresu 1971-2005.

ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI mgła Obszary największego ryzyka występowania mgieł w Polsce (powyżej 60 dni w roku) Opracowano na podstawie średniej rocznej liczby dni z mgłą jaka wystąpiła w latach 1971-2005 na 57 stacji meteorologicznych.

Mgła Mgły najczęściej utrzymują się 1-3 godzin, najrzadziej – powyżej 12 godzin. Najczęściej czas trwania mgieł powyżej 12 do 24 godzin obserwuje się w rejonach: Chojnic i Zielonej Góry – około 11% w stosunku do wszystkich dni z mgłą Średni czas trwania mgły: Jelenia Góra 8,5 godz., Suwałki 8,3 godz., Lublin 7,2 godz. Maksymalny czas trwania mgły – 55 godz.50 min – Suwałki IMGW-PIB W MGLE Foto. A. Myszura

Mgła W sezonie zimowym na wszystkich badanych stacjach mgła pojawiała się przez całą dobę z największą liczbą przypadków zanotowanych w godzinach 20.00 - 12.00 Jesienne mgły najczęściej utrzymują się w godzinach 19.00 -10.00 Wiosną mgły najczęściej występują w godzinach 23.00-07.00 Latem najbardziej mgielne są godziny między 23.00 a 06.00 Foto: M.Szelest

W ostatnich latach badania klimatu koncentrują się również na Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy ZMIANY KLIMATU POLSKI W ostatnich latach badania klimatu koncentrują się również na opracowaniu scenariuszy klimatycznych z horyzontem czasowym do 2090 Wykorzystywane są modele klimatyczne o wysokiej rozdzielczości geograficznej (dla całej Europy), przy założeniu wzrostu temperatury o 2,5oC (scenariusz emisyjny A2, CO2). Modele prezentują najlepsze prawdopodobne przybliżenie przyszłych warunków klimatycznych do roku 2090 w przypadku sprawdzenia się scenariusza emisji.

Zmiany wybranych charakterystyk klimatu (wskaźników) Polski do końca wieku, w świetle scenariuszy klimatycznych w określonych dekadach

Zmiany warunków klimatycznych pomiędzy trzema dekadami, w wybranych miastach.

ZMIANY I ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy ZMIANY I ZMIENNOŚĆ KLIMATU POLSKI Przedstawione przykłady wskazują na zmiany i zróżnicowanie przestrzenne wybranych wskaźników klimatycznych (np. przejście temperatury przez 0 stopni, liczba dni z pokrywa śnieżną itp.). Zmienia się też charakter zdarzeń ekstremalnych poprzez nasilenie zjawiska. Ocieplenie klimatu i zmienność klimatu są faktem

ŹRÓDŁO INFORMACJI NA TEMAT KLIMATU POLSKI http://www.imgw.pl/extcont/biuletyn_monitoringu/

Dziękuję za uwagę Danuta Limanówka Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej - Państwowy Instytut Badawczy Danuta Limanówka Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy 01-673 Warszawa, ul.: Podleśna 61 Tel. (22) 56-94-314 Fax. (22) 00-00-000 Kom. 503-000-000 danuta.limanowka@imgw.pl www.imgw.pl www.pogodynka.pl Dziękuję za uwagę