Transformacja nowotworowa Małgorzata Łupińska

Powstanie nowotworu W normalnym, prawidłowo funkcjonującym organizmie współpracuje ze sobą kilkadziesiąt bilionów komórek. Komórki te kontaktują się, przesyłają sygnały, regulują wzajemnie swoje podziały i wzrost, a głównym celem ich istnienia jest przeżycie organizmu jako całości. W sytuacjach ekstremalnych komórki "poświęcają swoje życie" dla dobra wspólnoty. W pewnym momencie pojawia się komórka intruz. Jest jej całkowicie "obojętne", jakiego typu tkanki znajdują się wokół niej, a co więcej, jaką funkcję w organizmie sama powinna pełnić. Dla tej "egoistycznej" komórki priorytetem jest jej własne przetrwanie i namnażanie. Dobro całego organizmu staje więc pod znakiem zapytania. Komórka nie zważając na to kontynuuje namnażanie pomimo, że jej sąsiadki na różne sposoby dają jej do zrozumienia, że nie jest w porządku wobec wspólnoty. W końcu powstaje całe ugrupowanie "egoistycznych komórek", których celem staje się przetrwanie za wszelką cenę w organizmie. Ten groźny byt nazywany jest nowotworem. Modyfikuje on nieodwracalnie materiał genetyczny komórek nowotworowych, dając im możliwość nieograniczonych podziałów, a przede wszystkim niezależność na terenie organizmu. Niesie to ze sobą liczne niebezpieczeństwa.

Cechy komórek nowotworowych Zdolność do nadmiernych, niekontrolowanych podziałów Brak zahamowania kontaktowego czyli charakterystycznego dla prawidłowych tkanek dystansu pomiędzy komórkami. Inwazyjność czyli zdolność do atakowania sąsiadujących komórek prawidłowych oraz zajmowania i przerastania ich terytoriów. Immortalizacja, czyli uzyskanie zdolności do nieograniczonego przeżywania i wzrostu, inaczej "nieśmiertelność" komórek (związane między innymi z brakiem reakcji na czynniki wywołujące apoptozę, czyli zaprogramowaną śmierć komórki)

Cechy komórek nowotworowych Brak różnicowania się funkcjonalnego - komórka wskutek nadmiernej proliferacji (podziałów) oraz mutacji, które zaszły w DNA traci zdolność spełniania właściwych sobie funkcji, zaczyna produkować białka nieprawidłowe lub też prawidłowe, lecz w zdecydowanym nadmiarze Zdolność do tworzenia przerzutów (metastaz) czyli odłączanie się od nowotworu, wchodzenie do naczyń krwionośnych lub limfatycznych i krążenie w krwioobiegu, a następnie atakowanie innych tkanek i zapoczątkowanie nowych skupisk nowotworowych.

Czynniki rakotwórcze Czynniki kancerogenne (rakotwórcze) są to czynniki mogące indukować powstawanie nowotworów. Cechuje je zdolność do specyficznego oddziaływania i modyfikowania materiału genetycznego komórki. Czynniki zewnętrzne można podzielić na pewne grupy w zależności od ich typu lub też od miejsca występowania. Są trzy różne typy czynników zewnętrznych: - biologiczne – wirusy np. wirus typu B zapalenia wątroby. Wirus HPV – wywołujący raka szyjki mcicy - chemiczne – azbest, etanol, dym papierosowy, węglowodory aromatyczne, środki anaboliczne - fizyczne - promieniowanie rentgenowskie, UV

Etapy procesu nowotworowego inicjacja. Faza ta dotyczy pojedynczej komórki danego organizmu i polega na zaindukowaniu przez czynniki kancerogenne nieodwracalnych zmian w materiale genetycznym komórki. Rezultatem tych zmian są niekontrolowane podziały oraz stopniowa utrata zróżnicowania funkcjonalnego danej komórki. promocja. Etap ten cechują nadmierne podziały komórkowe, uzyskanie pewnej ruchliwości komórek, a ponadto: - utrata zdolności funkcjonalnych właściwych prawidłowym komórkom danego typu (czyli np. zahamowanie produkcji prawidłowych białek enzymatycznych) utrata łączności z komórkami prawidłowymi oraz pojawienie się inwazyjności - zmiany w strukturze i liczbie chromosomów progresja. W tej fazie zachodzą bardzo intensywne podziały komórkowe, a ponadto komórki stają się praktycznie autonomiczne. Produkują substancje niezbędne do tworzenia naczyń krwionośnych tworzenie przerzutów W fazie tej dochodzi do odłączenia się komórek nowotworowych od głównego guza, następnie wędrówki przez naczynia limfatyczne i krwionośne do innych tkanek i narządów, osiedlanie się w nich i zapoczątkowywanie nowych guzów (przerzutów lub inaczej metastaz).

Metody leczenia nowotworów Leczenie chrurgiczne – usuwa się nowotwór wraz z marginesem zdrowych tkanek Radioterapia polegająca na zastosowaniu promieni jonizujących Chemioterapia polega na podawaniu cytostatyków – substancji hamujących podziały komórkowe Hormonoterapia polega na podawaniu odpowiednich hormonów Immunoterapia polega na zastosowaniu środków zwiększających odporność organizmu Terapia genowa – raczkująca dziedzina

Objawy raka sutka Częste objawy: Guzek Zmiany brodawki (wciągnięcie, uwypuklenie, zmiana koloru) Zmiany na skórze (wciągnięcie, zmiana koloru, niegojące się owrzodzenia) Wydzielina z gruczołu (czasem podbarwiona krwią) Powiększone węzły chłonne w dole pachowym Ryzyko zachorowania zwiększają: Rak sutka u matki lub siostry Otyłość Bezdzietność Wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykon cepcyjnych

Objawy raka płuc Częste objawy: Kaszel utrzymujący się powyżej 1 miesiąca Nawracające zakażenia dolnych dróg oddechowych Duszność Ból w klatce piersiowej Krew w plwocinie Ryzyko zachorowania zwiększają: Palenie papierosów Narażenie zawodowe (kontakt z azbestem, związkami arsenu, chromu, niklu, rudami uranu i kobaltu, praca przy asfaltowaniu dróg i w rafineriach ropy naftowej) Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Rak szyjki macicy Częste objawy: Nieregularne krwawienia miesięczne Krwawienia po stosunku płciowym Upławy podbarwione krwią, często o nieprzyjemnym zapachu Ryzyko zachorowania zwiększają: Duża ilość porodów Wielu partnerów seksualnych Wieloletnie przyjmowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych

Rak gruczołu krokowego - prostaty Częste objawy: Trudności w oddawaniu moczu (kroplami) Częste oddawanie moczu (także w nocy) Zatrzymanie oddawania moczu Bóle kręgosłupa (często pierwsza manifestacja nowotworu, niestety już z przerzutu) Ryzyko zachorowania zwiększa wiek powyżej 60 roku życia

Rak jelita grubego Częste objawy: Zmiana w rytmie wypróżnień (biegunki lub zaparcia) Nieprawidłowe domieszki w stolcu (śluz, krew) Bóle w jamie brzusznej Krwawienie z odbytnicy Niedokrwistość Utrata masy ciała Ryzyko zachorowania zwiększają: Polipy gruczolakowate Rodzinna polipowatość okrężnicy Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

Rak pęcherza moczowego

Termogram obrazujący raka sutka – kolor niebieski wskazuje na podwyższoną temperaturę