AUTODESTRUKCJA Zachowanie autodestrukcyjne - Autodestrukcyjność, - Autodestrukcyjny styl życia Zachowanie intencjonalne i podjęte w sytuacji możliwości wyboru, które ze względu na swój cel lub/i formę zagraża zdrowiu lub życiu jest autodestrukcyjne Kryteria opisu Intencjonalność/subintencjonalność Dystans psychologiczny: działanie-skutek Świadomość Zakotwiczenie w kulturze

Formy zachowań autodestruktywnych Bezpośrednie - celowe uszkodzenie ciała, bezpośredni związek między działaniem i jego fizycznym skutkiem: samobójstwo, samookaleczenia. Pośrednie – skutki działania odległe w czasie lub/i prawdopodobne: uzależnienia, zaburzenia odżywiania, ryzykanctwo, styl życia Działanie - często subintencjonalne. Epizodyczne - incydenty Chroniczne – powtarzalne, utrzymujace się w czasie, syndromy

Funkcje zachowań autodestrukcyjnych Samokaranie i samoniszczenie Rozładowanie napięcia i silnego afektu Przerwanie bólu, cierpienia psychicznego lub pustki Wołanie o pomoc Zaspakajanie potrzeb psychicznych (opieki, uwagi) Stymulacja

Mechanizmy regulacji AUTOAGRESJA Konflikt wewnętrzny. Utrata poczucia sensu życia. Poczucie beznadziejności i bezradności. Dysocjacja Agresja, wrogość wobec i/lub wobec innych Impulsywność DEFICYT KOMPETENCJI SAMOOPIEKUŃCZYCH Niskie poczucie własnej wartości, wartości zycia Bierność, Deficyt regulacji emocjonalnej Deficyty poznawcze: odraczania gratyfikacji, antycypacji, kontroli poznawczej i behawioralnej Błędy bilansowania

Samobójstwo 1. Samobójstwo w świetle historii, prawa, filozofii i religii Kontinuum zachowań samobójczych (Durkheim, Menninger, Farberow) Codzienne zachowania..........powazniejsze ..............próby samobójcze........samobójstwo Papierosy, alkohol alkoholizm Co jest a co nie jest samobójstwem? Każdy przypadek śmierci będący wynikiem własnego działania lub zaniechania przez osobę zdająca sobie sprawę ze skutków tego działania(Durkheim) Kryteria: świadomość, intencja lub zgoda zachowanie zagrażające życiu. wykluczające pewność przeżycia, skutek śmiertelny, 10-15% osób po próbach samobójczcyh w końcu umiera śmiercią samobójczą. 30-40% samobójców wcześniej podejmowało próby

Typologie samobójstw Shneidman: samobójstwo i parasamobójstwo, śmierć intencjonalna, subintencjonalna, nieintencjonalna Faber: zamiar vs skutek Płużek: prawdziwe (wybór śmierci), rzekome (dopuszcza się możliwość śmierci), gesty samobójcze (nie zakłada się śmierci), altruistyczne Durkheim: 1. bezpośrednie/pośrednie 2. Wg kryterium integracja społeczna vs kontrola społeczna: anomiczne, fatalistyczne, egoistyczne, altruistyczne,

Sygnały i znaki ostrzegawcze Wypowiedzi: życie nie ma sensu, nikogo nie obchodzę,wkrótce zniknę, mam tego wszystkiego dość, pożałują, że tacy byli dla mnie, lun wprost: postanowiłem się zabić, nie chcę już żyć, jestem zmęczony zyciem Zachowanie: rozdawanie rzeczy, gromadzenie leków, gwałtowna zmiana,zaniedbanie wyglądu, dyskusje o śmierci i inn. Wydarzenia poprzedzające: ważna strata, konflikt z osoba znaczącą, diagnoza, trudnośc w szkole, na uczelni, w pracy

Syndrom presuicydalny (E. Ringel) ZAWĘŻENIE a. Sytuacyjne-sytuacja bez wyjścia b. Dynamiczne- jedno pragnienie, ograniczenie kontroli, c. Stosunków z ludźmi – izolacja, poza jedną osobą, od której wszystko zależy d. Świata wartości – utrata sensu życia, poczucia własnej wartości, negacja cenionych wartości i subiektywizm ocen 2. AGRESJA HAMOWANA I AUTOAGRESJA 3. FANTAZJE SAMOBÓJCZE

10 charakterystycznych cech samobójstwa – wg E. Shneidmana cecha znaczenie pomoc 1.przyczyna Szukanie rozwiązania problemu Wspólna refleksja 2. Cel Przerwanie strumienia świadomości Wskazać alternatywy 3. Bodziec Ból psychiczny Odreagowanie bólu 4. Stres Frustracja potrzeb Szukać zaspokojenia 5. Emocje Beznadziejność, bezradność „Grać na zwłokę” 6. Percepcja Zawężenie Otwórz możliwości 7.Stan umysłu Ambiwalencja Obudź nadzieję 8. Komunik. Sygnały ostrzegawcze Słuchać, angaż.innych 9. Działanie Ucieczka Zablokuj wyjścia 10.Wzór Reagowania Zgodny ze stylem życia Odwołanie do znanych dobrych rozwiązań

Samobójstwa dzieci - I . Orbach I.Dziecko w sytuacji impasu – nierozwiązywalny problem. 1. Chory system rodzinny – dziecko jako „Kozioł ofiarny”. 2. Problem komunikacji - podwójne wiązanie 3. Rozwiązanie wykracza poza mozliwości dziecka ponieważ: problem dotyczy innych członków rodziny wymagania zbyt wysokie, nie do spełnienia komunikaty -wewnętrznie sprzeczne. II. Postawa wobec życia i śmierci III. Stosunek do własnego ciała IV. Dysocjacja

INTERWENCJA, TERAPIA, PREWENCJA Interwencja kryzysowa – interdyscyplinarna pomoc osobie w sytuacji zagrożenia (tu: życia) Cel: ochrona życia, natychmiastowa izolacja od zagrożeń, podtrzymanie emocjonalne, wzmocnienie odporności, pomoc w rozwiązaniu probl. Etapy i zadania 1. Nawiązanie kontaktu (empatia, troska, szacunek) 2. Ocena ryzyka samobójczego 3. Wspólne zbudowanie planu działania (kontrakt)

Podstawowe interwencje Słuchanie i zachęcenie do otwartego wyrażania uczuć (żalu, bólu po stracie, wrogości, poczucia winy) Pomoc w zrozumieniu wydarzeń krytycznych Pomoc w zaakceptowaniu faktów (bez samoobwiniania) Pomoc w szukaniu nowych sposobów radzenia sobie Związanie klienta z siecią wsparcia społecznego

10 kroków interwencji kryzysowej wg Anthone’go Budowanie „pomostu” między pacjentem a pomagajacym Otwarte wysłuchanie Ocena ryzyka samobójczego i możliwej pomocy Ocena siły emocji i wagi myśli samobójczych Rozmowa o samobójstwie. Nie lekceważ i nie demonizuj myśli o samobójstwie Pytania o myśli i zamiary samóbojcze. Uczucia , sposoby i środki. Znalezienie i zmobilizowanie własnego, wewn. systemu wsparcia psychologicznego oraz ważnej osoby/osób. Zaplanowanie działania w celu zmiany sytuacji. Hierarchia problemow. Zachęceni do konstruktywnej decyzji w celu zmiany sytuacji. Zapewnienie nbezpieczeńśtwa (oddalenie od środków samoniszczenia). Podtrzymanie „Przekazanie pałeczki”Zapewnieni pomocy i oparcia w środowisku

Ocena ryzyka samobójczego – czynniki ryzyka 1. Biologiczne - depresja, uzależnienia, schizofrenia, choroby śmiertelne. 2. Psychologiczne: zaburzenia osobowości, strata, fantazje samobójcze, kryzysy 3. Historia: molestowanie, wcześniejsze próby samobójcze 4. Demograficzne i socjologiczne: wiek, płeć, izolacja i wsparcie, środowisko rodzinne, ekonomia, bezrobocie i inne.

Ocena ryzyka – zadania (T.Ellis) Analiza czynników demograficznych i społecznych Rozmowa z osobą zagrożoną (problemy: stan psychiczny, fantazje samobójcze, znaczące wydarzenia, dotychczasowe funkcjonowanie, styl życia i radzenia sobie, dostępność wsparcia, osoby znaczące, wcześniejsze próby samobójcze, próby samobójcze w rodzinie.) Informacje od osób znaczących Ocena czynników klinicznych ryzyka Ocena psychometryczna Konsultacje

Ryzyko samobójcze(krótkoterminowe). Szczegółowe informacje. niskie średnie wysokie Strata nie Ostatni miesiąc Ostatnie dni Depresja/lęk słabe silne Izolacja kontakty Nieliczne kont. brak Wrogość srednia silna Beznadziejność zaznaczona wysoka Dezorganizacja Alkohol, narkot. nadmiernie nadużywanie Zmiana w obrazie wyraźna Plan samobójczy nieobecny czesciowo ustalony Sprawy osobiste Pewne plany Tesrament, list, rozdawanie

Psychologiczne kompetencje obronne i profilaktyczne 1.Optymizm 2. Asertywność 3. Poczucie humoru 4.Poczucie kontroli osobistej 5. Poczucie własnej skuteczności 7. Doświadczenie wparcia społecznego 8.Zdolność do ekspresji i kontroli emocji 9. Adaptacyjne strategie radzenia sobie

Terapia i profilaktyka Racjonalno-emotywny model psychoterapii Ellisa terapia A B C Interwencja kryzysowa Interwencja kryzysowa A-zmiana sytuacji B - zmiany w funkcjonowaniu poznawczym C- redukcja symptomów Poprawa związku Służby społeczne Radzenie sobie Praca, Hospitalizacja Myślenie empiryczne, niedychotomiczne Akceptacja siebie Dekatastrofizowanie. Trening rozwiązywania problemów Farmakoterapia, radzenie sobie ze stresem samouspokojenie, aktywność własna

Zasady psychoterapii wg Shneidmana Codzienne monitorowanie poziom ryzyka śmierci i zaburzeń Zmiana warunków życia, zażegnanie konfliktu, zaspokojenie potrzeb, zmniejszenie bólu i poczucia beznadziejności Zniesienie zawężenia. Sporządzenie listy możliwych rozwiązań, uporządkowanie ich wg stopnia trudności i wprowadzenie wżycie opcji uznanych przez pcjenta za najłatwiejsze Korzystanie z pomocy superwizora Praca z jednym pacjentem samobójczym

Fazy i zadania terapeutyczne wg Orbacha Wstępny kontakt Analiza tendencji samob.Okazanie zrozumienia II.Kontakt pogłębiony Nawiązanie osobistego związku Zrozumienie pragnienia śmierci i ambiwalencji klienta III. Praca z bólem Pomoc w wyrażeniu bólu Przepracowanie bólu IV.Praca z autodestr. Szukanie źródeł autodestrukcji Dotarcie do straty. Analiza fantazji V.Świat wewn. Przepracowanie straty VI. Zakończenie Przygotowanie do radzeni sobie w przyszłych kryzysach.

Prewencja samobójstw młodzieży Prewencja I stopnia – psychoedukacja osób niezagrożonych i społeczności (szkoły, rodzice, media, programy) Prewencja II stopnia – skierowana do osób (grup) wysokiego ryzyka (rodziny zaburzone, kryzysy) Metody: edukacja, szkolenie strażników, młodzieżowe grupy wsparcia, telefon zaufania, wykrywanie osób zagrożonych.Ograniczanie dostepności środków stosowanych w celach samobójczych. Prewencja III stopnia – skierowana do osób po próbach samobójczych Metody- psychoterapia dla osób, rodzin i kręgu młodzieży. Opieka i wsparcie. Obserwacja.

Postwencja w szkole – wsparcie i prewencja Interdyscyplinarny zespół dorosłych. Opracowanie sposobu informowania uczniów (kto? i jak?). Spotkanie pracowników. Przygotowanie osoby do kontaktów z mediami Spotkanie z uczniami w małych grupach– rozmowa, badanie reakcji emocjonalnych uczniów, unikanie ocen czynu. Informacja o pogrzebie – dobrowolność uczestnictwa Respekt dla żałoby przy zachowaniu normalnego rytmu pracy szkoły. Dostęp do psychologa, pedagoga Opieka nad bliskimi i osobami zaangażowanymi w samobójstwo (wiedza, pomoc, konflikt itp. Uważnośc na tzw. „pakty samobójcze”.

Programy prewencji samobójstw w USA Szkolenie strażników szkolnych (dorośli o częstym kontakcie z mlodzieżą) Strażnicy w społecznościach lokalnych (j.w.) Ogólne programy edukacyjne dla młodzieży Programy diagnostyczno-prewencyjne Programy wsparcia koleżeńskiego Ośrodki interwencji kryzysowej Programy postwencyjne