Inicjatywa obywatelska Unia Europejska bliżej obywateli Tomasz Makowski

Znaczenie Traktatu Lizbońskiego Funkcjonowaniem Unii Europejskiej rządzą trzy zasady: równości demokratycznej, czyli równego traktowania obywateli przez instytucje; demokracji pośredniej, czyli zwiększenia roli Parlamentu Europejskiego i zaangażowania parlamentów narodowych na poziomie unijnym; demokracji uczestniczącej, czyli wprowadzania nowych mechanizmów współdziałania obywateli i instytucji, takich jak inicjatywa obywatelska;

Inicjatywa obywatelska Zgodnie z postanowieniami Traktatu Lizbońskiego podstawą funkcjonowania Unii Europejskiej jest w dalszym ciągu demokracja pośrednia (tzw. przedstawicielska). Obywatele UE są reprezentowani na poziomie unijnym w Parlamencie Europejskim. Poprzez wprowadzenie europejskiej inicjatywy obywatelskiej nowy traktat umożliwia obywatelom Unii aktywniejszy udział w procedurze ustawodawczej– właśnie za sprawą tego nowego mechanizmu demokracji uczestniczącej.

Procedura, krok po kroku…

Komitet obywatelski Obywatele, którzy chcą wystąpić z inicjatywą, muszą utworzyć tzw. komitet obywatelski. Komitet powinien liczyć co najmniej siedmiu obywateli zamieszkałych w siedmiu różnych państwach członkowskich. Przy obliczaniu minimalnej liczby osób niezbędnej do zawiązania komitetu nie uwzględnia się posłów do Parlamentu Europejskiego. Do komitetów obywatelskich mogą należeć wyłącznie obywatele Unii, którzy osiągnęli wiek uprawniający do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego (18 lat w przypadku wszystkich państw członkowskich z wyjątkiem Austrii, gdzie wystarczy mieć ukończone 16 lat). Członkowie komitetu muszą wybrać spośród siebie swojego przedstawiciela i jego zastępcę. Będą oni upoważniani do składania oświadczeń i działania w imieniu komitetu obywatelskiego w toku całej procedury. Organizatorem inicjatywy nie może być organizacja. Organizacje mogą jedynie promować i wspierać złożone inicjatywy, pod warunkiem zachowania pełnej przejrzystości działań.

Zgłoszenie inicjatywy Organizatorzy inicjatywy muszą zwrócić się do Komisji Europejskiej z wnioskiem o zarejestrowanie swej propozycji. Organizatorzy mają również możliwość podania w załączniku bardziej szczegółowych informacji, w tym również projektów ustawodawczych

Dalsze wymogi - język Inicjatywa może zostać sporządzona w dowolnym języku urzędowym Unii Europejskiej. Organizatorzy mogą do zarejestrowanej inicjatywy dołączyć informacje w innych językach urzędowych, jednak tłumaczenia musza dokonać we własnym zakresie.

Zbieranie podpisów Liczba potrzebnych podpisów 1 milion Termin na zebranie podpisów wynosi rok od momentu zarejestrowania wniosku. Liczba potrzebnych podpisów 1 milion W wieku uprawniającym do głosowania, oznacza to wiek co najmniej 18 lat we wszystkich państwach członkowskich, z wyjątkiem Austrii (16 lat) Sygnatariusze muszą reprezentować minimum ¼ państw członkowskich, czyli obecnie siedem krajów. Ma to na celu zapewnienie transunijnego charakteru inicjatywy. Dodatkowe regulacje

Dodatkowe regulacje Kompromisowe rozwiązanie Jedną z najistotniejszych kwestii, jest minimalny próg poparcia przypadający na państwo członkowskie.KE zasugerowała określenie progu na poziomie 0,2% mieszkańców poszczególnych państw. Rozwiązanie to uznano za niesprawiedliwe i faworyzujące małe kraje (znacznie łatwiej jestzebrać 1 000 głosów w Luksemburgu niż proporcjonalnie 0,2% w Niemczech – 160 000 głosów). Kompromisowe rozwiązanie Wprowadzono stały próg, indywidualny dla każdego państwa członkowskiego, proporcjonalny w stosunku do liczby ludności. Jako podstawę przewidziano wielokrotność liczby członków Parlamentu Europejskiego dla każdego z państw członkowskich pomnożone przez 750. Powyższy system ma na celu zapewnienie proporcjonalnie mniejszej liczby sygnatariuszy w przypadku dużych państw i proporcjonalnie większej w przypadku małych. Dla przykładu próg dla Polski wynosi: 50 (liczba posłów) * 750 = 37 500 Dla porównania najmniej głosów potrzeba na Malcie: 5 * 750 = 3 750 A najwięcej w Niemczech: 99 * 750 = 74 250 Jeżeli w danym państwie nie zostanie osiągnięty minimalny próg, nie zostanie ono uwzględnione w wymaganej liczbie ¼ państw członkowskich. Same glosy natomiast nie przepadną, zostaną włączone do łącznej liczby podpisów.

Składanie podpisów Podpisy można zkładać w wersji papierowej lub drogą elektroniczną. Istnieją dwa rodzaje formularzy, jakich należy użyć przy zbieraniu tzw. „głosów poparcia”. Wybór formularza zależy od kraju, w którym podpisy mają być zbierane. Korzystając z internetowego systemu zbierania podpisów, organizatorzy muszą najpierw uzyskać jego certyfikację we właściwym organie konkretnego państwa członkowskiego. W ten sposób wszystkie osoby składające podpis mogą mieć pewność, że na przykład uwzględnione zostały kwestie ochrony danych. Państwa członkowskie mają obowiązek wydania takiego certyfikatu w ciągu miesiąca. KE udostępni bezpłatne „otwarte oprogramowanie” na potrzeby internetowych systemów zbierania podpisów.

Weryfikacja podpisów Weryfikacja podpisów będzie odbywała się na poziomie krajowym, dlatego wymagania odnośnie kwestii formalnych mogą różnić się pomiędzy poszczególnymi państwami. W większości krajów wymagane są: imię i nazwisko, adres zameldowania, data i miejsce urodzenia, obywatelstwo i podpis wraz z datą. Większość państw członkowskich wymaga również podania numeru dowodu osobistego. Taki wymóg nie istnieje w dziewięciu krajach: Belgii, Danii, Estonii, Finlandii, Niemczech, Irlandii, Holandii, Słowacji i Wielkiej Brytanii.

Po zebraniu podpisów Wszystkie zebrane głosy poparcia muszą zostać przekazane do państw członkowskich UE zainteresowanych weryfikacją ich ważności. Państwa te w ciągu trzech miesięcy sprawdzają podpisy i jeśli wszystko jest w porządku, organizatorzy otrzymują certyfikat potwierdzający ten fakt. Następnie należy przekazać Komisji Europejskiej: - certyfikat potwierdzający ważność podpisów; informacje dotyczące wsparcia i finansowania inicjatywy. Informacje te zostaną opublikowane na stronie internetowej KE. Na późniejszym etapie organizatorzy zostaną zaproszeni do KE w celu szczegółowego wyjaśnienia kwestii podniesionych w inicjatywie. Inicjatywa będzie mogła być przedstawiona na publicznym wysłuchaniu w Parlamencie Europejskim. KE i PE mają obowiązek zorganizowania takiego wysłuchania.

Wynik procedury W ciągu trzech miesięcy KE przekaże swoje prawne i polityczne opinie dotyczące inicjatywy, informacje na temat ewentualnych działań, jakie zamierza podjąć, oraz ich uzasadnienie. Informacje te zostaną podane do wiadomości publicznej. Możliwości odwołania od decyzji KE W przypadku decyzji o niepodejmowaniu działań w odpowiedzi na inicjatywę obywatelską. Ponieważ czynności maja charakter politycznej analizy, nie mogą być one przedmiotem procedury odwoławczej.

Kiedy start? Państwa członkowskie mają obowiązek dostosowania swojego prawa krajowego, tak aby umożliwić przeprowadzenie weryfikacji podpisów lub wprowadzenia odpowiednich sankcji dla organizatorów, którzy dokonali naruszenia przepisów rozporządzenia. Państwa zostały zobowiązane by wprowadzić odpowiednie przepisy w do końca 2011 roku. KE przygotuje obszerny poradnik dla organizatorów, który ułatwi zrozumienie poszczególnych etapów procedury.