Blok 4. Rozwój przedsiębiorczości międzynarodowej w Polsce Dr hab. Jerzy Cieślik

Zagadnienia Przedsiębiorczość międzynarodowa a transformacja ustrojowa w Polsce po 1988 r. Prezentacja tendencji i zjawisk w ujęciu ilościowym i jakościowym Wnioski na przyszłość J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Wyjściowe tezy Rewolucja przedsiębiorcza, jaka dokonała się w Polsce po 1988 r. dotyczyła w znacznie większym stopniu obrotu międzynarodowego niż innych dziedzin aktywności gospodarczej Zmiany ilościowe i jakościowe dotyczyły jak dotąd tylko eksportu. Dopiero ostatnio polskie firmy podejmują inwestycje za granicą J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Baza porównania 1988 r. 1988 r. – ostatni rok systemu komunistycznego Dwa kluczowe akty prawne uchwalone w grudniu 1988 r. z mocą od 1.01.1989 r Ustawa o działalności gospodarczej Co nie jest zabronione jest dozwolone Ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych Praktycznie pełna swoboda w prowadzeniu operacji międzynarodowej J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Przedsiębiorczość w Polsce w okresie komunistycznym Polska nie była pustynią przedsiębiorczości przed 1989 r. Akceptacja „prywaciarzy” ale pod kontrolą Rolnictwo w rękach prywatnych Poza rolnictwem w 1988 r. funkcjonowało 572 tys. drobnych prywatnych podmiotów Rzemieślnicy - 388 tys. Taksówkarze, transport prywatny – 123 tys. Handel i gastronomia - 53 tys. Placówki usługowe – 7 tys. J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Polska na tle innych krajów postkomunistycznych Jedynie Węgry dorównywały Polsce poziomem prywatnej aktywności (ponad 300 tys. podmiotów) w końcu lat 1980-tych. Czechy (10 tys.), Słowacja (2 tys.) NRD „prywatne” firmy włączone w system centralnej gospodarki planowej W byłych republikach Związku Radzieckiego - faktyczny brak sformalizowanej aktywności prywatnej – zawsze istniała „szara strefa” J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Polska przedsiębiorczość 1988 – 2004 - porównanie 1988 r. 2004 r. Liczba podmiotów gospodarczych Aktywnych 572 tys. 1 750 tys. Zarejestrowanych b.d. 3 500 tys. W obydwu latach w zbiorowości podmiotów dominują „firmy” jednoosobowe W 2004 r. liczna grupa firm dynamicznych (małych, średnich i dużych), których nie było w 1988 r. – ok. 100 tys. podmiotów o zatrudnieniu powyżej 9 osób J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Handel zagraniczny w okresie komunistycznym Brak swobody i ścisła kontrola operacji zagranicznych przedsiębiorstw Doktryna monopolu handlu zagranicznego Nie tylko firmy prywatne ale także państwowe musiały realizować transakcje z zagranicą przez pośredników – tzw. centrale handlu zagranicznego Pewna liberalizacja doktryny w latach 1980-tych J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Handel zagraniczny w Polsce 1988 - 2003 Aktywni: Importerzy - 81 800 Eksporterzy - 51 100 RAZEM - 103 600 1988 r. Sektor monopolu hz (89% obrotu) Centrale HZ - 62 Sektor zliberalizowany (11% obrotu) Koncesjonowane Osoby prawne - 854 Osoby fizyczne - 815 Bez koncesji - 1 090 Aktywni eksporterzy 767 RAZEM - 2 821 J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Porównanie c.d. 1988 – 2003 liczba podmiotów wzrosła 3-krotnie a liczba eksporterów 66-krotnie! Operacje międzynarodowe prowadzą zarówno firmy większe jak i bardzo małe Z ogólnej liczby 51 tys. eksporterów ok. 38 tys. to firmy zatrudniające poniżej 10 osób ( w tym także firmy jednoosobowe) Jak taka liczba firm radzi sobie z operacjami zagranicznymi”? Brak długoletniej tradycji Brak zakumulowanej wiedzy i doświadczenia Tylko nieliczni eksporterzy (także pośredni) z 1988 r. przetrwali do chwili obecnej (z 7245 tylko 588) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Próba wyjaśnienia Szok transformacji Pozytywne skojarzenia z zagranicą Skok na głęboką wodę niwelował różnice w percepcji dystansu psychicznego między rynkiem krajowym i międzynarodowym Pozytywne skojarzenia z zagranicą Wyjazdy zarobkowe i emigracja do USA Wyjazdy na saksy przez studentów Prywatny „biznes międzynarodowy” J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Inwestycje zagraniczne w Polsce Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne w systemie gospodarki komunistycznej Od 1976 r. flirt z Polonią zagraniczną - otwarcie możliwości dla tzw. firm polonijnych Od 1986 r. możliwość tworzenia spółek z udziałem zagranicznym na ograniczoną skalę Zasadnicza liberalizacja od 1.01. 1989 r. J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Skala zmian 1998 - 2003 1988 r. 2003 r. Firmy polonijne Zarejestrowane 799 Aktywne 733 Spółki z udziałem zagranicznym Zarejestrowane 54 Aktywne 32 RAZEM Zarejestrowane 853 Aktywne 765 2003 r. 48 973 15 371 J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Rola ZIB w gospodarce polskiej 2003 – próba pomiaru IKC HZ Wskaźnik % Liczba podmiotów (spółek) 10,1 Zatrudnienie 22,5 Przychody 38,1 Inwestycje 40,0 Aktywa trwałe 34,7 Eksport 56,1 Import 60,7 Wskaźnik syntetyczny J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Inwestycje zagraniczne w Polsce – generalne tendencje Znaczący udział sektora zagranicznego w gospodarce Polski – ok. 40% w 2003 r. przy marginesowym znaczeniu tego sektora w 1988 r. (poniżej 1%) W niektórych sektorach – przemysł samochodowy, banki ale także w wielu innych gałęziach i branżach (n.p. gazy techniczne) – udział dominujący Inwestują firmy duże ale także małe i średnie Zróżnicowana wielkość filii firm zagranicznych (60% z 15,4 tys. zatrudnia poniżej 10 osób) Zróżnicowana struktura gałęziowa (przemysł - 30%, handel 30%, pozostałe (usługi) - 40%) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Inwestycje zagraniczne – generalne tendencje c.d. Spośród 51 tys. eksporterów 7 tys. to spółki zagraniczne Spółki zagraniczne generują 57% polskiego eksportu i 61% importu (2003) Ich udział w eksporcie przemysłu przetwórczego wynosi 72% Spółkami zagranicznymi na początku działalności często kierują obcokrajoowcy. Jednak potem firmy te chętnie zatrudniaja polskich menedżerów J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Struktura podmiotowa polskiego eksportu w 2003 r (firmy powyżej 9 osób) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Bilans inwestycyjny Polski 2003 r. Napływ do Polski* Spółki 15 350 Oddziały 21 RAZEM 15 371 Kapitał podstawowy (mld PLN) 120,9 *Dane GUS Odpływ z Polski* 745 57 802 4,3 *Tylko podmioty o kapitale powyżej 10 tys. euro. Dane NBP J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Coś się zmienia - Polskie firmy idą w świat MASPEX szturmem zdobył Czechy, Węgry i Słowację ŚNIEŻKA ma na Ukrainie 40% rynku farb emulsyjnych ATLAS - klej tylko dla druzjej w Rosji PLAST-BOX odkrywa Ukrainę jako raj ze skazą biurokracji HOOP do Moskwy po klientów na colę i inne napoje GROCLIN kontynuuje budowę swej fabryki w Użgorodzie Sanplast wykupuje Hoescha – lidera na rynku armatury sanitarnej w Niemczech (w upadłości) J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Przetarty szlak i szansa eksportowa dla: Wnioski Rewolucja przedsiębiorcza w działalności międzynarodowej polskich firm po 1988 r. Przetarty szlak i szansa eksportowa dla: Firm bez doświadczenia eksportowego Nowych firm rozpoczynających działalność Atrakcyjne możliwości biznesowe w imporcie Wzrost zamożności społeczeństwa Zainteresowanie zróżnicowaną ofertą, jakością Większa tolerancja dla wyższych cen Najbardziej aktualny problem to budowanie własnej sieci handlowej i produkcyjno-handlowej przez polskie firmy na rynkach międzynarodowych J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Następne zajęcia – 27 03.2006 Formuła Guest Speaker – zaproszony gość Pani Marta Śliwka – absolwentka WSPiZ im. L. Koźmińskiego Kierownik Działu Eksportu JOKO Cosmetics J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie

Przebieg zajęć 8.XI.2005 r. Prezentacja p. Marty Śliwki JOKO Cosmetics – operacje międzynarodowe tej firmy Doświadczenia i specyfika pracy w dziale eksportu polskiej firmy Potrzebne predyspozycje i umiejętności Blaski i cienie tego zawodu Pytania studentów, dyskusja Warto skorzystać z możliwości kontaktu z praktykiem Do tego trzeba się przygotować Materiały będą dostępne na wortalu już od soboty poprzedzającej wykład J.Cieślik Przedsiębiorczość międzynarodowa w Europie