Obowiązki Straży Granicznej w odniesieniu do procedury uchodźczej z uwzględnieniem zasad ochrony podstawowych praw człowieka.

Rola Straży Granicznej w RSD: Trzy obszary: Obowiązki w ramach przyjęcia wniosku o status uchodźcy Techniczne merytoryczne obowiązki związane z przekazaniem cudzoziemca w ramach procedury Dublin II Obowiązki związane z zatrzymaniem i wydalaniem cudzoziemca Pozycja Straży Granicznej w procedurach ochronnych: Organ pierwszego kontaktu Implikacje: - z punktu widzenia cudzoziemca - z punktu widzenia organu postępowania Organ ostatniego kontaktu

O czym należy pamiętać? Stykając się z cudzoziemcem na granicy należy pamiętać, iż: Przybywa on z kraju o odmiennym systemie prawno-społecznym Przybywa z kraju o odmiennej kulturze Może cierpieć z powodu różnorodnych ułomności fizycznych lub psychicznych, bądź chorób związanych z doświadczeniami w swoim kraju pochodzenia Gdy wyrażona została prośba o ochronę, należy mieć na uwadze: Różnice kulturowe Fakty związane z sytuacją w kraju pochodzenia cudzoziemca Trudności z wyrażeniem myśli, lub właściwym określeniem podstaw ochrony Możliwości nieporozumienia na poziomie językowym (poziom semantyczny i umiejętności tzw. problematyka dosłownego tłumaczenia słów) Nieufność cudzoziemca i możliwe poczucie wstydu Błędne wyobrażenia cudzoziemca, iż przywołując czynniki humanitarne łatwiej uzyska ochronę Psychologiczne mechanizmy wyparcia, przemieszczenia, zaprzeczania Stan psychofizyczny i emocjonalny cudzoziemca Poziom wykształcenia i obycia kulturowego

Przyjęcie wniosku o status Miejsce przyjęcia wniosku Termin przyjęcia wniosku – uwaga na rozdźwięk praktyki z wymogami Konwencji!!!! Termin przekazania wniosku Kwestia priorytetu: wydalenie czy ochrona? Aktywność czy bierność – wnioskowanie z zachowania cudzoziemca (nawet jeśli cudzoziemiec nie prosi bezpośrednio o azyl, wolę objęcia go ochroną można wyczytać choćby z oporu wobec procedur wydaleniowych i deklaracji w trakcie nich składanych) Organy Straży Granicznej w trakcie przyjmowania wniosku oraz innych procedur są zobowiązane do stosowania k.p.a., wraz ze wszystkimi jego zasadami, a więc zasadą praworządności, zasadą zaufania oraz tłumaczenia przesłanek podejmowanych czynności, zasadą instrukcji oraz zapewnienia aktywnego udziału cudzoziemca w postępowaniu

Prawo do informacji o statusie prawnym Obowiązki Straży Granicznej: Pouczenie przez organ przyjmując wniosek (rozdźwięk teorii i praktyki) Kwestia dostępności tłumaczy na granicach Swoboda kontaktowania się to nie to samo co obowiązek informowania Czy postępowanie powinno toczyć się po polsku? „Postępowanie administracyjne, w którym bierze udział cudzoziemiec, winno się toczyć w języku, którym włada w sposób dostateczny dla przedstawienia faktów i okoliczności, które mogą stanowić o jego sytuacji prawnej.” -1999.08.17, wyrok NSA V SA 89/99, LEX nr 49870 Szczegółowy zakres pouczenia: Uprawnienia i obowiązki w ramach postępowania o nadanie statusu uchodźcy Skutki niewykonania obowiązków w postępowaniu o nadanie statusu uchodźcy Informacja o organizacjach, których celem statutowym jest ochrona cudzoziemców Informacja o przebiegu postępowania w sprawie wydalenia, przysługujących w nim uprawnieniach oraz przesłankach i skutkach podejmowanych czynności (zgodnie z k.p.a.)

Wolność osobista cudzoziemców Dyrektywa recepcyjna: Prymat swobody przemieszczania się Zasada subsydiarności ingerencji w wolność System gradacyjny ingerencji Pełna swoboda → przebywanie w określonym miejscu → przebywanie w konkretnym miejscu → pozbawienie wolności Państwa muszą zapewnić możliwość opuszczenia czasowego miejsca pobytu Procedura ograniczania swobody przemieszczania się musi być przejrzysta, niedyskryminacyjna i usprawiedliwiona Prawo polskie: Art. 40. Cudzoziemca ubiegającego się o nadanie statusu uchodźcy nie zatrzymuje się, chyba że: 1)składa wniosek o nadanie statusu uchodźcy: a)podczas kontroli granicznej, nie mając prawa wjazdu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, b)podczas nielegalnego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2)przed złożeniem wniosku o nadanie statusu uchodźcy: a)niezgodnie z przepisami przekroczył lub usiłował przekroczyć granicę, b)otrzymał decyzję o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub decyzję o wydaleniu; 3)po złożeniu wniosku o nadanie statusu uchodźcy wydano mu decyzję o wydaleniu. Komentarz: Generalna zasada wypaczona w praktyce przez wyjątki Zasada subsydiarności musi być oparta na zaufaniu państwa do jednostki Zaufanie do jednostki przeważa wartości interesu publicznego, porządku publicznego lub utylitaryzmu procesowego, chyba że jednostka nadużyła zaufania

Nielegalny pobyt cudzoziemca Podstawy do zatrzymania: są obligatoryjne Postaci: Nielegalny pobyt Nielegalne przekroczenie granicy ( oraz formy stadialne ) Brak dokumentów podróży lub dokumentu uprawniającego do wjazdu na terytorium RP Kwestia konfliktu między prawem krajowym a Konwencją (art. 32) Implikacje zatrzymania: Faktyczne: Doprowadzenie do granicy umieszczenie w Strzeżonym ośrodku dla cudzoziemców Umieszczenie w Areszcie w celu wydalenia Wydalenie pod eskortą Przekazanie w ramach procedur readmisyjnych lub Dublin II Prawne: Wydanie decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia RP Skierowanie wniosku o wydanie decyzji o wydaleniu Skierowanie wniosku o zastosowanie którejś z form pozbawienia wolności Wniosek o status: Zakaz wydalenia Wygaśnięcie decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia kraju Wygaśnięcie wizy Konieczność wykonania obowiązku organu przyjmującego wniosek

Obowiązki SG w trakcie wykonywania pozbawienia wolności Zapewnienie poszanowania godności cudzoziemca i humanitarne traktowanie w trakcie pobytu w ośrodku!!!!!!!! Zapewnienie informacji o organizacjach zajmujących się pomocą cudzoziemcom, oraz zapewnienie kontaktu z nimi telefonicznego lub listownego Zapewnienie kontaktu z organizacjami oraz przedstawicielstwem UNHCR na terenie ośrodka Niezwłoczne przekazywanie odwołań i wniosków cudzoziemca właściwym organom Obowiązki wynikające z ogólnych reguł prawnych: Zapewnienie prawa do obrony (faktyczne prawo do odwołania się od środków detencyjnych i ich przedłużenia) co z tym brakiem możliwości wydalenia – zasady ustalania Wnioskowanie o pobyt tolerowany lub zwolnienia po przyjęciu lub readmisji (zasada subsydiarności i pomocniczności) Obowiązki w trakcie wnioskowania o pozbawienie wolności: !!!!! Pamiętać o dodatkowej przesłance w ramach uznania administracyjnego!!!!! - Czym naprawdę są zagrożenia wymienione w ustawie?

Kwestia uznania administracyjnego Uznanie administracyjne jest bezwzględnie konieczne przy decyzjach o charakterze preskrypcyjnym i sankcyjnym wyrok NSA w Warszawie z 6 czerwca 2001 roku V SA 300/01, LEX nr 78941 1. Cudzoziemcowi, którego pobyt nie nabrał cech legalności, w zasadzie nie przysługują gwarancje statuowane przez prawo międzynarodowe, ani niektóre uprawnienia przewidziane przez ustawodawstwo wewnętrzne, ale orzekające w sprawie organy państwowe powinny mieć na uwadze proporcje między przewinieniem cudzoziemca a mającą preskrypcyjny charakter decyzją o wydaleniu, jako konsekwencji odmowy zezwolenia na pobyt. Szczególnie dotyczy to drobniejszych naruszeń prawa o cudzoziemcach, w tym niedopełnienia obowiązku meldunkowego (co jest regułą przy braku podstawy legalności pobytu), o ile nie istnieją inne przesłanki uzasadniające wydalenie. Ustawa z dnia 25.06.1997 r. o cudzoziemcach nie zobowiązuje organu do wydalenia, ale daje mu jedynie możliwość podjęcia takiej decyzji, w konsekwencji wyważenia ciężaru gatunkowego określonych zachowań cudzoziemca.

Obowiązki w momencie przyjęcia wniosku Czynności prawne: Przyjęcie wniosku i odebranie zeznań (patrz inny wykład) Pouczenie o obowiązkach i uprawnieniach (patrz wyżej) Ustalenie szczegółów tożsamości oraz innych informacji koniecznych by nadać wnioskowi bieg Ustalenie legalności pobytu oraz ewentualnych okoliczności z art. 1F Konwencji Ustalenie ewentualnych przeszkód do rozpatrzenia wniosku (Dublin II, reunifikacja) Zatrzymanie dokumentów, przeszukanie Czynności techniczne: Sprawdzenie prawidłowości wypełnienia wniosku Utrwalenie wizerunku cudzoziemca Zapewnienie badań lekarskich oraz zabiegów sanitarnych Przekazanie wniosku władzy prowadzącej postępowanie

Inne obowiązki Straży Granicznej Przekazania w ramach procedur międzynarodowych Zwrot i przyjmowanie dokumentów zgodnie z ustawą Prowadzenie rejestrów Prowadzenie konwojów, eskorta podczas wydalenia Kierowanie wniosków o pobyt tolerowany: Istota pobytu tolerowanego jako instytucji ochronnej Znaczenie ukierunkowanego wywiadu jako podstawy właściwej ochrony subsydiarnej Obowiązki SG we wnioskowaniu o pobyt tolerowany (przy braku możliwości wydalenia, przy przyjmowaniu wniosku o status uchodźcy)

Obowiązki Straży Granicznej w postępowaniach szczególnych Postępowanie z udziałem małoletnich bez opieki: Obowiązki w ramach zapewnienia opieki Obowiązki w ramach przesłuchania (czas, miejsce, sposób) Naczelna zasada kierowania się dobrem dziecka Kwestia wiarygodności badań określających wiek małoletnich Postępowanie z udziałem innych grup szczególnej troski: Obowiązki w ramach przesłuchania Obowiązki w ramach unikania wtórnej wiktymizacji Kwestia uczulenia na szczególne potrzeby