Ochrona praw człowieka w Europie Europejska Konwencja z 04.11.1950 o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC) przyjęta w ramach Rady Europy przyjęto do niej 14 protokołów dodatkowych (15 i 16 opracowane) 47 państw członkowskich Rady Europy

art. 2 prawo do życia art. 3 zakaz tortur i innego nieludzkiego i poniżającego traktowania art. 4 zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej art. 5 prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego art. 6 prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy art. 7 zakaz retroaktywnego działania prawa karnego art. 8 prawo do prywatności art. 9 prawo do wolności myśli, sumienia i religii art. 10 prawo do wolności wypowiedzi art. 11 prawo do zgromadzeń i zrzeszania się art. 12 prawo do zawarcia małżeństwa art. 13 Prawo do skutecznego środka odwoławczego art. 14 zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z praw zawartych w Konwencji

Dodatkowo ustalono do Konwencji Protokoły (zawierające prawa): I – ochrona prawa własności, prawo do nauki i wolnych demokratycznych wyborów IV – zakaz więzienia za długi, ochrona prawa swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania oraz powrotu do własnego kraju VI – zakaz stosowania kary śmierci VII – ochrona niektórych praw cudzoziemców, prawo odwołania się do sądu, zakaz orzekania dwa razy w tej samej sprawie XII – ogólny zakaz dyskryminacji XIII – całkowity zakaz kary śmierci Pozostałe protokoły dotyczą kwestii proceduralnych.

Art. 15 W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających się Stron może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań wynikających z niniejszej Konwencji w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem, że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego. Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z artykułu 2, z wyjątkiem przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań wojennych oraz zobowiązań zawartych w artykułach 3, 4 (ustęp 1) i 7.

Mechanizm kontrolny Przed reformą Po reformie 1998r. Europejska Komisja Praw Człowieka Europejski Trybunał Praw Człowieka Komitet Ministrów Rady Europy Protokół 11 stały Europejski Trybunał Praw Człowieka

Europejski Trybunał Praw Człowieka Stały i jednolity Sędziowie z państw konwencji – 47 Wybierani przez Zgromadzenie Parlamentarne Skargi indywidualne (art.34) i międzypaństwowe (art.33) oraz opinie doradcze na wniosek Komitetu Ministrów Dziś – obligatoryjna jurysdykcja Wcześniej – fakultatywnie (deklaracje)

Formy organizacyjne ETPC Zgromadzenie plenarne Trybunału - łącznie wszyscy sędziowie; w tym składzie Trybunał załatwia jedynie sprawy administracyjne (art. 26 EKPC), nie rozpatruje w tym składzie skarg wniesionych do Trybunału Wielka Izba Trybunału - 17 sędziów, w tym składzie Trybunał rozpatruje skargi przekazane przez Izbę Trybunału (art. 30 EKPC) oraz rozpatruje "odwołania" od orzeczeń izb (art. 43 EKPC) Izba Trybunału - 7 sędziów, podstawowy skład, w jakim Trybunał rozpatruje merytorycznie skargi skierowane do niego Panel Wielkiej Izby - 5 sędziów, decyduje czy Wielka Izba Trybunału zajmie się rozpatrzeniem "odwołania" złożonego na podstawie art. 43 EKPC Komitet Trybunału - 3 sędziów, skład 3-osobowy może jedynie badać dopuszczalność skargi indywidualnej złożonej do Trybunału; komitet może jednomyślnie zdecydować o niedopuszczalności skargi, taka decyzja jest ostateczna i zamyka dalsza drogę postępowania przed Trybunałem. skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być odrzucane mocą decyzji 1 sędziego

Prawo do skargi (skarga indywidualna) Osoba fizyczna lub prawna Bezpośrednio i osobiście dotknięta Rzeczywiście lub potencjalnie pokrzywdzony (actual/ potential victim) Direct/indirect victim wyjątkowo osoba trzecia może złożyć skargę

Warunki dopuszczalności art. 35 jednostka, grupa jednostek lub organizacja pozarządowa naruszenia jednego lub więcej praw zagwarantowanych w EKPCz naruszenie dokonane przez władzę państwową skarga nie może być oczywiście bezpodstawna wyczerpane wszelkie krajowe środki prawne w terminie 6 miesięcy od wydania ostatecznej krajowej decyzji w sprawie skarga nie może być anonimowa skarga nie może również być identyczna ze sprawą już rozpoznaną przez Trybunał skarga nie może być poddana innej procedurze międzynarodowej prawa do skargi nie można nadużywać odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł „istotnej szkody”

Adres Europejski Trybunał Praw Człowieka Rada Europy 67075 Strasbourg – Cedex Francja

Strona trzecia Art. 36 ust 1 i 2 Inny rząd Osoby prywatne Organizacje pozarządowe Komisarz Praw Człowieka (na podstawie Protokołu XIV)

Możliwość rezygnacji z jurysdykcji art. 30 Przekazanie sprawy z Izby do Wielkiej Izby art. 43

Orzeczenia Czy nastąpiło naruszenie, w jaki sposób i ewentualne zadośćuczynienie Sugestia środków prowadzących do wykonania Narady tajne Większością głosów Zdania odrębne W języku ang. i franc. Publikacja w oficjalnych zbiorze

Obowiązek wykonania orzeczenia Pod nadzorem Komitetu Ministrów Rady Europy Art. 46 W krajowych systemach są odpowiednie środki (polski kpk art. 540 § 3)

Słuszne zadośćuczynienie art. 41 Nie jest to automatyczna konsekwencja Gdy krajowe prawo nie gwarantuje lub tylko częściowe pozwala na naprawę szkody

Reforma 2010r. (Protokół 14) skargi w sposób oczywisty niedopuszczalne mogą być odrzucane mocą decyzji 1 sędziego odrzucane mają być sprawy, w których skarżący nie odniósł „istotnej szkody” możliwość okresowego zmniejszenia liczbę sędziów orzekających w Izbie z siedmiu do pięciu Komitet może jednomyślnie uznać skargę za niedopuszczalną bądź skreślić ją z listy skarg albo też uznać skargę za dopuszczalną i wydać orzeczenie, jeżeli dane zagadnienie było już wcześniej przedmiotem ugruntowanego orzecznictwa Trybunału możliwość przedkładania uwag pisemnych i osobistego udziału w rozprawach przez Komisarza Praw Człowieka Rady Europy zwiększenie nacisku na zobowiązanie stron do podporządkowania się wyrokom Trybunału dodano do Konwencji zapis przewidujący przystąpienie do niej przez Unię Europejską

Protokół 15 otwarty do podpisu czerwiec 2013 Zasada krajowego marginesu swobody ocen Skrócenie terminu dopuszczalności skargi do 4mcy Zniesiono możliwość sprzeciwu jednej ze stron przekazania sprawy do Wielkiej Izby Maksymalny wiek sędziego w momencie rozpoczęcia kadencji (nie więcej niż 65 lat) Wejście w życie w momencie ratyfikacji przez wszystkie państwa konwencji

Protokół 16 Wydawanie opinii doradczych na prośbę sądów krajowych (sądy i trybunały) W związku z konkretną sprawą, która toczy się przed sądem pytającym Opinie nie będą miały charakteru wiążącego Wymóg 10 ratyfikacji do wejścia w życie

Sprawy Isayeva przeciwko Rosji (orzeczenie 24 lutego 2005 r. Izba (Sekcja I), skarga nr 57950/00 Frett przeciwko Francji(orzeczenie 26 lutego 2002 r.), Izba (Sekcja III), skarga nr 36515/97 Colombiani i Incyan przeciwko Francji (orzeczenie 25 czerwca 2002 r.) Izba (Sekcja II) skarga nr 51279/99 W. Litwa przeciwko Polsce (orzeczenie 4 kwietnia 2000 r. skarga nr 26629/95 Baranowski przeciwko Polsce (orzeczenie 28 marca 2000 r. Izba (Sekcja I) skarga nr 28358/95 Janowski przeciwko Polsce (orzeczenie 21 stycznia 1999 r., skarga nr 25716/94) A. Tysiąc przeciwko Polsce (orzeczenie 20 marca 2007 r., Izba (Sekcja IV), skarga nr 5410/03 Kudła przeciwko Polce (orzeczenie26 października 2000 r. Wielka Izba, skarga nr 30210/96)