WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ W CZASIE I WOJNY ŚWIATOWEJ Sytuacja polityczna na ziemiach polskich przed wybuchem I wojny światowej Polskie ugrupowania polityczne i ruch niepodległościowy Sprawa polska w polityce ententy i państw centralnych Walka zbrojna Polaków na frontach I wojny światowej Polskie ośrodki władzy w ostatnich dniach Wielkiej Wojny

O wojnę powszechną za wolność ludów, Prosimy Cię, Panie. O broń i orły narodowe, O śmierć szczęśliwą na polu bitwy, O grób dla kości naszych w ziemi naszej, O niepodległość, całość i wolność Ojczyzny naszej, Prosimy Cię. Panie. W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. - Amen. Modlitwa pielgrzyma Adam Mickiewicz

Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w. społeczeństwo polskie w latach 70 – tych nie podnosiło kwestii niepodległości 30-40% z 22 milionów mieszkańców ziem identyfikowało się z Polską( w 1914 r. na Nowym Świecie żegnano kwiatami Kozaków idących na front)

Sytuacja polityczna na ziemiach polskich na początku XX w. poczucie przynależności do narodu polskiego we wszystkich trzech zaborach rozwijało się na przełomie wieków XIX/XX polityka germanizacyjna i rusyfikacyjna zaborców wpływały na aktywizację polskich środowisk politycznych powstawanie polskich partii politycznych, formułujących różne drogi odzyskania niepodległości przez Polskę wzrost wrogości pomiędzy Austro - Węgrami i Niemcami a Rosją rozbudził nadzieje na wybuch „wojny powszechnej” pomiędzy zaborcami Jacek Malczewski, Śmierć na etapie

PROROSYJSKA (PASYWIŚCI) ROMAN DMOWSKI Stronnictwo Narodowo – Demokratyczne 1. Polakom bardziej zagraża germanizacja 2. Zwycięstwo Rosji zjednoczy wszystkie ziemie polskie pod berłem cara 3. Po rewolucji w Rosji następują przemiany demokratyczne 4. Kultura polska przewyższa rosyjską - nie grozi jej rusyfikacja 5. Rosjanie bliżsi Polakom kulturowo jako Słowianie 6. Uzyskanie autonomii ( pod naciskiem Francji z czasem suwerenności)

PROAUSTRIACKA (AKTYWIŚCI) JÓZEF PIŁSUDSKI ugrupowania niepodległościowe Trialiści Rosja największym wrogiem Polski dzięki zwycięstwu - przejęcie ziem polskich zaboru rosyjskiego wzmocnienie żywiołu polskiego pozwoliłoby na utworzenie trialistycznej monarchii habsburskiej Józef Piłsudski 1. Polska może odzyskać niepodległość jedynie w wyniku czynu zbrojnego Wykorzystanie autonomii Austro – Wegier i ich antyrosyjskiego nastawienia utworzenie u boku armii austriackiej polskiej siły zbrojnej wywołanie powstania w zaborze rosyjskim - pokonanie Rosji, a następnie wykorzystanie osłabienia dwóch pozostałych zaborców i utworzenie niepodległej Polski

ORIENTACJA REWOLUCYJNA SDKPiL PPS- Lewica RÓZA LUKSEMBURG, FELIKS DZIERŻYŃSKI, MARCIN KASPRZAK JULIAN MARCHLEWSKI 1. Odrzucenie haseł niepodległościowych 2. Wykorzystanie wojny do zainicjowania rewolucji 3. Wprowadzenie powszechnego komunizmu rozwiąże wszystkie problemy społeczne i polityczne( w tym granic i państw – przestaną istnieć)

SPRAWA POLSKA W POLITYCE WIELKICH MOCARSTW

PAŃSTWA CENTRALNE 1. W początkowej fazie brak jakichkolwiek propozycji 2. Niemiecka koncepcja „Mitteleuropy” 3. Austriacka koncepcja monarchii trialistycznej 4. „Odezwa komend niemieckiej i austro- - węgierskiej z VIII 1914”

Źródło A. Odezwa komend niemieckich i austro-węgierskich VIII 1914 Polacy! Zbliża się chwila wyswobodzenia spod jarzma moskiewskiego. Sprzymierzone wojska Niemiec i Austro-Węgier przekroczą granice Królestwa Polskiego. Już cofają się Moskale. Upada ich krwawe panowanie, ciążące na Was od stu przeszło lat. Przychodzimy do Was jako przyjaciele. Zaufajcie nam!. Wolność Wam niesiemy i niepodległość, za którą wycierpieli tyle ojcowie Wasi. Niech ustąpi barbarzyństwo Wschodnie przed cywilizacją zachodnią, wspólną Wam i nam. Powstańcie, pomni Waszej przeszłości, tak wielkiej i pełnej chwały. Połączcie się z wojskami sprzymierzonymi. Wspólnymi siłami wypędzimy z granic Polski azjatyckie hordy. Przynosimy tu wolność i swobodę wyznaniową, poszanowanie religii, tak strasznie uciskanej przez Rosję. Niech z przeszłości i teraźniejszości przemówią do Was jęki Sybiru i krwawa rzeź Pragi, i katowanie Unitów. Z naszymi sztandarami przychodzi do Was wolność i niepodległość.

utworzenie państwa polskiego PAŃSTWA CENTRALNE Akt 5 listopada 1916 utworzenie państwa polskiego ustrój – konstytucyjna monarchia dziedziczna związek militarny i polityczny z państwami centralnymi granice bliżej nieokreślone 2. Utworzenie Rady Regencyjnej 26 VIII 1917

Akt 5 listopada [...] by ziemie polskie, przez waleczne ich wojska ciężkimi ofiarami panowaniu rosyjskiemu wydarte, do szczęśliwej wywieść przyszłości, JCiKM, Cesarz Austrii i Król Węgier oraz JCM Cesarz Niemiec ułożyli się, by ziem tych utworzyć samodzielne z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem. Dokładniejsze oznaczenie granic zastrzega się. Nowe Królestwo znajdzie w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami rękojmie, potrzebne do swobodnego sił swych rozwoju. We własnej armii nadal żyć będą pełne sławy tradycje wojsk polskich dawniejszych czasów i pamięć walecznych polskich towarzyszy broni we wielkiej obecnej wojnie. Jej organizacja, wykształcenie i kierownictwo uregulowane będą we wspólnym porozumieniu.

Rada Regencyjna od lewej: Józef Ostrowski, Aleksander Kakowski, Zdzisław Lubomirski

„Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z VIII 1914” ENTENTA „Odezwa wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza z VIII 1914” Orędzie cara Mikołaja II XII 1916 * utworzenie „zjednoczonej Polski” 3. Deklaracja Rządu Tymczasowego Rosji III 1917 * utworzenie niepodległej zjednoczonej Polski * wojskowy sojusz z Rosją

Źródło B. Odezwa Wielkiego Księcia Mikołaja – 14 VIII 1914 Polacy! Wybiła godzina, w której przekazane Wam marzenie ojców Waszych ziścić się może. Prze półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina zmartwychwstania dla Narodu Polskiego i dla pojednania się braterskiego z Wielką Rosją. Wojsko rosyjskie niesie Wam błogą wieść owego pojednania. Niech się zatrą granice, rozcinające na części Naród Polski. Niech Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarstwa Rosyjskiego. Pod tym berłem odrodzi się Polska, swobodna w swojej wierze, języku, samorządzie. Jednego tylko Rosja spodziewa się po Was: takiego samego poszanowania praw ludów, z którymi związały się Wasze dzieje. Orędzie Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich 27III1917 Do Narodu Polskiego! Reżym carski, który w ciągu półtora wieku dławił zarówno naród polski, jak i rosyjski, został obalony wspólnymi siłami proletariatu i wojska. Zawiadamiając naród polski o tym zwycięstwie wolności nad ogólnorosyjskim żandarmem, oświadczamy, że demokracja Rosji stoi na stanowisku uznania narodowo – politycznego samookreślenia narodów, i oznajmia, że Polska ma prawo do całkowitej niepodległości pod względem państwowo – międzynarodowym.

ENTENTA Do końca 1916 r. uważały kwestie polską za wewnętrzną sprawę Rosji W czerwcu 1917 ententa oficjalnie poparła deklarację rosyjskiego Rządu Tymczasowego w sprawie polskiej W VIII 1917 uznano Komitet Narodowy Polski za reprezentanta interesów polskich ( rozpoczęto też tworzenie polskiej armii) Konferencja Międzynarodowa w Paryżu XII 1917 - wydano kilka ogólnikowych oświadczeń w sprawie polskiej - sojuszników Polacy znaleźli w premierze Włoch Vittorio Orlando i ministrze spraw zagranicznych Francji Stephenie Pichon Przemówienie Dawida Loyda Georg`a do związkowców angielskich 5 I 1918 ”sądzimy że niepodległa Polska stanowi nieodzowna potrzebę dla utrzymania trwałości stosunków w Europie” Przemówienie Wodorowa Wilsona 8 I 1918 należy stworzyć niezawisłe państwo polskie z dostępem do morza (umiędzynarodowienie Wisły i prowadzenie handlu przez Gdańsk) - ziemie zamieszkałe przez bezspornie ludność polską ( Wilson nie rozumiał problemów etnicznych) 3 VI 1918 deklaracja szefów rządów Włoch, Francji i Anglii - powstanie niepodległej Polski z dostępem do morza

POLSKI CZYN ZBROJNY Bitwa pod Rokitną 13 VI 1915

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI Związek Walki Czynnej Galicja 1908 Kazimierz Sosnkowski szkolenie oficerów i podoficerów Towarzystwo Strzelec w Krakowie i Związek Strzelecki we Lwowie 1910 r. organizacje paramilitarne szkolenie wojskowe

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI I Kompania Kadrowa * nieudana akcja powstańcza w Królestwie Polskim 6 VIII 1914 Jerzy Kossak Wymarsz I Kompanii Kadrowej z Oleandrów 6 sierpnia 1914 roku

Przemarsz Pierwszej Kompanii Kadrowej przez Kielce w 1914

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI Legiony Polskie 27 VIII 1914 3 brygady m.in. bitwy pod Konarami, Rokitną, Kostiuchówką Okopani przez ponad miesiąc na wzgórzu zamkowym koło ruin byli ostrzeliwani przez rosyjską artylerię Kapitan Kazimierz Herwin-Piątek pod Konarami wśród odpoczywających żołnierzy,14 maja 1915

Polacy nie dopuścili do przerwania frontu, wytrzymując kilkakrotnie ponawiany atak 100 rosyjskiej dywizji piechoty. Pozbawione wsparcia artylerii i łączności brygady legionowe liczyły łącznie tylko 5500 bagnetów, stawiając czoło 13 000 Rosjan. Zginęło 2000 żołnierzy

Płk Zygmunt Zieliński dekoruje uczestników szarzy pod Rokitną - 24 czerwca 1915 roku

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI CENTRALNYMI Polski Korpus Posiłkowy Utworzony z 3 brygad 20 IX 1916 kryzys przysięgowy VII 1917 Polska Siła Zbrojna (Polnische Wermacht) Legioniści 2 pułku ułanów w czasie kryzysu przysięgowego – lipiec 1917 rok

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY Legion Puławski Brygada Strzelców Polskich 3 Korpusy Polskie Dywizja Syberyjska 4 Dywizja Strzelców

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY W 1917 r. Endecja powołuje w Paryżu Komitet Narodowy Polski Legion Bajoński powstał w sierpniu 1914 w Bayonne wcielony do 1 pułku Legii Cudzoziemskiej walczyli w rejonie Remis (XI 1914), Arras (9 V 1915) oraz pod Souchez (16VI 1915) – w sile batalionu (pozostałych przy życiu 50 żołnierzy wstąpiło do Armii Polskiej

Sen wolontariuszy polskich w okopach francuskich, obraz Jana Styki

ORIENTACJA ZWIĄZANA Z PAŃSTWAMI ENTENTY Armia Polska we Francji „Błękitna Armia” – gen Haller powołana 4 VI 1917 podlegała rządowi francuskiemu, francuskiemu następnie KNP liczyła ok. 100 tysięcy walczyła w Szampanii w 1919 wróciła do kraju walcząc na froncie ukraińskim

GENEZA ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI Upadek państw zaborczych Uznanie potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego przez zwycięskie państwa ententy Powstanie polskich ośrodków politycznych i wojskowych w kraju i za granicą. Proces urbanizacji miast, postęp cywilizacyjny (rozwój oświaty) Kryzys i wojna domowa w Rosji Klęska w wojnie światowej Niemiec i Austro-Węgier

Lokalne ośrodki władzy: OŚRODKI WŁADZY LOKALNEJ W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 r. Instytucja GALICJA Rada Narodowa Śląska Cieszyńskiego Polska Komisja Likwidacyjna b. ZABÓR ROSYJSKI Rada Regencyjna Tymczasowy Rząd Ludowy RP w Lublinie Rady Delegatów Robotniczych b. ZABÓR PRUSKI Naczelna Rada Ludowa FRANCJA Komitet Narodowy Polski Zaplecze polityczne i przywódcy Większość działających na tym obszarze partii. ks. Józef Londzień Jan Michejda Większość partii galicyjskich. Wincenty Witos – PSL Ignacy Daszyński PPSD Konserwatyści.. ks.Zdzisław Lubomirski arcb. Aleksander Kakowski Lewica niepodległościowa Ignacy Daszyński lewica rewolucyjna SDKPiL PPS-lewica Julian Marchlewski Wanda Chadecja i Narodowa Demokracja W. Korfanty S. Adamski Roman Dmowski Siła zbrojna Formacje ochotnicze + POW Polski Korpus Posiłkowy POW ---- Formacje ochotnicze + Armia Hallera Okoliczności zakończenia działalności Rozwiązanie na rzecz rządu J. Moraczewskiego 18XI 1918 Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego Rozwiązanie na rzecz Piłsudskiego 11-14 XI 1918 Moraczewskiego 18.11.1918 Stopniowe rozwiązywanie Rozwiązanie na rzecz rządu Padererewskiego VI 1919