NKJO w Gliwicach Językoznawstwo stosowane Program realizowany w roku 2007/2008

Językoznawstwo2 Danuta Augustyn SPECJALNOŚĆ : Język włoski Program Nauczania na rok szkolny 2007 / 2008 Przedmiot: Językoznawstwo stosowane Forma zajęć: wykład Umiejscowienie w siatce: III rok, semestr V i VI Liczba godzin: Forma zaliczenia: zaliczenie po I semestrze, egzamin po II semestrze Cele kształcenia: Przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu wprowadzenia do językoznawstwa. Omówienie głównych nurtów badań semantycznych we współczesnym językoznawstwie. Wprowadzenie do zagadnień podejmowanych w ramach psycholingwistyki i socjolingwistyki.

Językoznawstwo3 1. Gramatyka i językoznawstwo – etapy rozwoju dyscypliny (przypomnienie):   przypomnienie głównych etapów kształtowania się dyscypliny i założeń badań językoznawczych: strukturalnych, generatywnych i kognitywnych. 2. Specyfika badania semantycznego:  pojęcie „semantyka”, relacje semantyki lingwistycznej z filozofią, semiologią, psychologią, antropologią;  typy definicji, pojęcie słowa i leksemu; podstawowe filozoficzne koncepcje znaczenia. 3. Semantyka w obrębie strukturalnej teorii języka - badanie pól semantycznych, analiza składnikowa:   analiza pola semantycznego: definicja znaczenia, procedury analityczne;  badanie znaczenia w teorii L. Hjelmsleva a analiza składnikowa: definicja znaczenia, procedury analityczne. 4. Relacje semantyczne – synonimia, antonimia, polisemia, homonimia:   typy relacji między wyrażeniami języka (syntagmatyczne, paradygmatyczne, semantyczne);  definicja, charakterystyka i typy relacji semantycznych (synonimicznych, antonimicznych, inkluzji (hiperonimy, hiponimy);  przyczyny i typy polisemii językowej. Semestr V 5. Logika jako narzędzie opisu języka:   podstawowe cechy sformalizowanego opisu języka (wartość logiczna wypowiedzi - warunki prawdziwości, pojęcie referencji, konotacji, denotacji, ekstensji,  intencji, predykaty i argumenty). 6. Semantyka w obrębie generatywnej teorii języka:   teoria N. Chomsky’ego; semantyka interpretacyjna (J.J. Katz, J. A. Fodor, P. Postal);  teoria głębokich przypadków (Ch. Fillmore).

Językoznawstwo4 7. Gramatyka semantyczna St. Karolaka, Model „Sens-Tekst” I. Mielczuka:   miejsce i funkcja struktur semantycznych w teorii St. Karolaka, model zdania prostego, definicja struktury predykatowo-argumentowej, typy predykatów;  aspekt tłumaczeniowy i transformacyjny w teorii I. Mielczuka. 8. Semantyka a pragmatyka:   podstawowe założenia pragmatyki (pragmatyka funkcjonalna, pragmatyka uniwersalna, teoria maksym konwersacyjnych, );  teoria aktów językowych (Austin, Searle); pojęcie implikatury (Grice), typy wyrażeń deiktycznych. 9. Semantyka kognitywna:   główne idee i założenia językoznawstwa kognitywnego, pojęcie prototypu, modele kategorii (Arystoteles, E. Rosch, G. Lakoff, R.W. Langacker), pojęcie inwariantu;  charakterystyka metafory pojęciowej w ujęciu M. Johnsona i G. Lakoffa, funkcje metafory w języku;  gramatyka kognitywna w ujęciu R.W. Langackera. 10. Gramatyka tekstu – wewnętrzna struktura zwartych wypowiedzeń:   ośrodki badań nad tekstem i dyskursem, definicja tekstu/dyskursu;  podstawowe cechu tekstu, typy tekstów (koherencja, koezja, temat/ remat), pojęcie anafory/katafory. 11. W poszukiwaniu uniwersaliów językowych i semantycznych:   debata uniwersalistów z relatywistami; skrajna wersja relatywizmu (Sapir-Whorf);  „leibniziańskie” językoznawstwo A. Wierzbickiej. Warunki zaliczenia semestru: test pisemny skonstruowany w oparciu o analizowany na wykładach materiał i ćwiczenia.

Językoznawstwo5 1. Wprowadzenie do badań psycholingwistycznych:   związki językoznawstwa z psychologią, pole i zakres badań, podstawowe pojęcia; zarys historii badań psycholingwistycznych. 2. Biologiczne podstawy zachowań komunikacyjnych człowieka:   teorie funkcjonowania mózgu, lateralizacja funkcji (P. Broca i K. Wernicke); wewnątrzpółkulowa lokalizacja funkcji językowych;  zaburzenia zdolności językowych - typy afazji, dysleksja, dysgrafia. 3. Umysł ludzki a przyswajanie języka:   mentalizm, innatywizm, behawioryzm w badaniach rozwoju języka – teorie przyswajania języka przez dzieci;  uczenie się rozumienia i tworzenia zdań; stadialna teoria J. Piageta – rozwój konceptualny zdolności językowej. Semestr VI 4. Pamięć a zdolności językowe człowieka:  typy pamięci, pamięć zaangażowana w procesy komunikacyjne; dwujęzyczność. 5. Przyswajanie języka przez dzieci a zasady uczenia się języków obcych:  podstawowe modele uczenia się; uczenie się pamięciowe, skojarzeniowe, pojęciowe (modyfikacja struktur pojęciowych). 6. Wprowadzenie do socjolingwistyki:  pole i zakres badań; podstawowe pojęcia, standard językowy, dialekt, rejestr językowy; standardy językowe i dialekty we Włoszech. Warunki zaliczenia kursu: egzamin pisemny z zagadnień przerobionych w V i VI semestrze.

Biblografia6 BIBLIOGRAFIA opracowania ogólne: Beccaria G. L. (a cura di), Dizionario di linguistica e di filologia, metrica, retorica. Einaudi, Torino. Berruto G., La sociolinguistica. Zanichelli, Bologna. Dardano M., Manualetto di linguistica italiana. Zanichelli, Bologna. Fisiak J., Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. WSiP, Warszawa. Gleason J.B, Ratner N.B., Psycholingwistyka. Gdańskie Wyd. Psychologiczne. Grzegorczykowa R., Wprowadzenie do semantyki językoznawczej. PWN, W-wa. Kurcz I., Psycholingwistyka. PWN, Warszawa. Kurcz I., Język a psychologia: podstawy psycholingwistyki. WsiP, Warszawa. Lepschy C.G., La linguisitica del Novecento. Società Editrice il Mulino, Bologna. Lyons J., Wstęp do językoznawstwa. PWN, Warszawa. Lyons J., Lezioni di linguistica. Laterza, Roma-Bari.

Bibliografia7 o językoznawstwie kognitywnym: Dirven R., Verspoor M. (a cura di), Bersani G., Soffritti M., Zanettin F. (a cura di – in edizione italiana), Introduzione alla linguistica. Un approccio cognitivo. Serie: “Biblioteca della Scuola Superiore di Lingue Moderne per Interpreti e Traduttori”. Forlì Clueb. Cooperativa Libreria Universitaria Editrice, Bologna. Kardela H.(red.), Podstawy gramatyki kognitywnej. Zakład Semiotyki Logicznej, Warszawa. Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa. Langacker R.W., Wykłady z gramatyki kognitywnej. Wydawnictwo UMCS, Lublin. Legrenzi P., Prima lezione di scienze cognitive. Editori Laterza, Roma-Bari. Tabakowska E., Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego. PAN, Kraków. Tabakowska E. (red.), Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS, Kraków. Taylor J. R., Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej. TAiWPN Universitas, Kraków.

Bibliografia8 dodatkowo dla zainteresowanych: Aitchison J., Ziarna mowy. PIW, Warszawa. Berruto G., La semantica. Zanichelli, Bologna. Stanosz B., Wprowadzenie do logiki formalnej. Podręcznik dla humanistów. WN PWN, Warszawa - rozdział 4 „Granice logiki. Język a komunikacja”. Akerman D., Alchemia umysłu. Tajemnice i piękno naszego mózgu. Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza Warszawa - rozdziały: „Kolorowe sny rozumu (fizjologia mózgu)”, „Pawilony pragnień (pamięć)”, „Kolor mowy (język)”. Pinker S., Come funziona la mente. Serie: “Scienza. Oscar Saggi Mondadori”. Mondadori Editore, Milano. Pinker S., L’istinto del linguaggio. Come la mente crea il linguaggio. Oscar Mondadori, Milano. polecana webografia: - na stronie: Introduzione alla linguistica generale - Manuel Barbera