Główne pojęcia myśli politycznej Grecji ZAJĘCIA I – dr I. Barwicka-Tylek STAROŻYTNA POLIS Główne pojęcia myśli politycznej Grecji

Jak budować „małe” państwo? zaangażowanie wszystkich – prymat więzi POLITYCZNYCH; człowiek = OBYWATEL; optymalna organizacja – USTRÓJ; troska o „siłę” obywateli – pojęcie CNOTY; praca na własnym podwórku – ideał AUTARKII.

PRYMAT POLITYKI polityka – „wszystko, co dotyczy polis” państwo to suma relacji między obywatelami; tożsamość państwa i społeczeństwa; organiczna koncepcja wspólnoty – nadrzędne dobro ogółu; brak „sfery prywatnej”.

OBYWATEL człowiek = zwierzę polityczne (zoon politikon - Arystoteles); brak praw politycznych: metojkowie, niewolnicy, kobiety; barbarzyńcy – wszelkie wspólnoty nie znające organizacyjnej formy polis.

CNOTA wiedza o tym, co sprawiedliwe + przyzwyczajenie do sprawiedliwego postępowania; związek moralności i polityki; obowiązek czynnego uczestnictwa w życiu polis (obywatel bierny jest jednostką nieużyteczną – Perykles); wychowanie obywatelskie.

AUTARKEIA – „poprzestawać na swoim” samowystarczalność – cecha dobrego państwa; „skrzecząca” rzeczywistość: rywalizacja i wojna: łupy wojenne; obywatel to przede wszystkim żołnierz; zmiany techniki prowadzenia wojen a ewolucja ustrojowa poleis (hoplici).

USTRÓJ „kto broni, ten rządzi”; ideał polityczny: stabilność ustrojowa; celem państwa szczęście ogółu; typologia ustrojów; tyrania = uzurpacja władzy przez jednostkę;

TYPOLOGIA USTROJÓW (tzw. „czystych”) formy prawidłowe (zdrowe) formy zwyrodniałe (chore) mądrość monarchia tyrania siła dzielność/ zdolności arystokracja oligarchia majątek umiar/ wolność „dobra” demokracja „zła” demokracja namiętności

DEMOKRACJA ATEŃSKA (V w. pne) bezpośredni udział obywateli we władzy; podstawowe zasady (Perykles): RÓWNOŚĆ WOLNOŚĆ PRAWORZĄDNOŚĆ najważniejszy aspekt: isegoria – wolność wypowiedzi w sprawach politycznych (debata na zgromadzeniu ludowym) isonomia – równość praw; w tym głównie jednakowa waga każdego głosu na zgromadzeniu ludowym dobrowolne posłuszeństwo wobec prawa uchwalonego w trakcie procesu legislacyjnego opartego na wolności i równości, bez względu na osobiste preferencje i stosunek do osób aktualnie sprawujących władzę

INSTYTUCJE I FUNKCJE prymat zgromadzenia ludowego; losowanie urzędników (wyjątki: strateg); ostracyzm; demagog – konstruktor większości niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania państwa; sofiści – mędrcy czy manipulatorzy?

Pytania pod rozwagę  Które pojęcia i problemy greckiej myśli politycznej można uznać za aktualne i dzisiaj? Co oznacza dla ciebie stwierdzenie „jestem wolny”? Czy starożytni Ateńczycy zgodziliby się z naszym rozumieniem wolności? Czy świadomość, że mamy do czynienia z obywatelem starożytnych Aten pomaga w poznaniu jego charakteru i osobowości?