Koegzystencja bibliotek cyfrowych i tradycyjnych w akademickich systemach biblioteczno- informacyjnych w perspektywie najbliższych 10 lat Jolanta Stępniak Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej

Biblioteki cyfrowe i tradycyjne Zapotrzebowanie na usługi biblioteczno-informacyjne (cyfrowe i tradycyjne) szkół wyższych –nauka – dydaktyka - administracja Warunki przetrwania –co powinno ulec zmianie, a czego powinniśmy bronić Kierunki działania w perspektywie 10 lat –jak zaistnieć, aby nie być zlikwidowanym

Biblioteki cyfrowe Zdigitalizowane zbiory własne – powielane w celu poprawy warunków udostępniania oraz w celu zachowania kolekcji –zbiory specjalne (stare druki, zbiory XIX i początek XX wieku, ciągi czasopism, ryciny, dżsy) –skrypty i podręczniki wydawane w wydawnictwach uczelnianych materiały własne pracowników dydaktycznych (e-born) doktoraty i prace dyplomowe licencjonowane zasoby elektroniczne linkowane zasoby Internetu (w tym recenzowane czasopisma )

Biblioteki cyfrowe a tradycyjne Polityka gromadzenia i selekcji zasobów drukowanych –profil dydaktyczny i naukowy uczelni –równomierny przyrost (stan) zbiorów Polityka tworzenia bibliotek cyfrowych –dynamicznie rosnąca liczba dostępów (nie zbiorów) –różnice w polityce gromadzenia i udostępniania licencja a nie zakup określony czas, a nie własność –opracowanie tylko części kolekcji (zbiory własne) –warunki przechowywania (u siebie, na serwerze zewnętrznym)

Publikacje – statystyka [1] Przeciętna roczna liczba tytułów publikowanych w Polsce książek naukowych i ich nakładów na podstawie: Ruch Wydawniczy w liczbach XLIX Warszawa 2004 s.86

Publikacje – statystyka [2] Łączna liczba tytułów wydanych w UK w latach –wg Academic and Professional Publishing Market Statistics p. 2

System badań naukowych podstawą systemu badań naukowych pozostaje obieg informacji pomiędzy jego uczestnikami biblioteka nie jest elementem niezbędnym w tym systemie, ale może być elementem przydatnym obieg informacji naukowej zdominowany jest dostępem do Internetu ( , dynamika wzrostu dostępu do wydawnictw elektronicznych) ocena pracowników naukowych i jednostek na podstawie publikowanego piśmiennictwa recenzowanego publikacje drukowane i elektroniczne (kopia strony tytułowej – jako dowód publikacji) obsługa techniczna procesu oceny przyszłość to udział bibliotek w procesie badań (obsługa wirtualnych laboratoriów, gromadzenie i udostępniania wyników badań) – eScience

Dydaktyka – tok studiów standardy nauczania – stan prawny obowiązkowe zajęcia z technologii informacyjnej na poziomie licencjackim (V grupa, 30 godzin, 2 punkty ESTC) zadania bibliotek przysposobienie biblioteczne 2 godziny lekcyjne, (nie)obowiązkowe – dotyczy głównie zasobów drukowanych information literacy – nauczanie umiejętności informacyjnych w eletronicznych systemach informacyjno-wyszukiwawczych library assistance – pomoc biblioteki (stała gotowość do pomocy) – oferowana w wersji elektronicznej (24/7) i w agendach OIN udział w procesie dydaktycznym, tworzenie przestrzeni edukacyjnej – Virtual Learning Environment biblioteka w systemie zarządzania tokiem studiów - wykaz kursów wraz z materiałami dydaktycznymi (course pack), informacja o harmonogramie zajęć, warunkach zaliczeń

Źródła polecane studentom [1] źródło: Academic and Professional Publishing Market Statistics p.5

Źródła polecane studentom [2] źródło: Academic and Professional Publishing Market Statistics p.6 Zawartość pakietów dydaktycznych

Administracja decentralizacja finansowania = decentralizacja zarządzania uczelnią = decentralizacja oferowanych usług – wzrost znaczenia bibliotek sieci system zarządzania uczelnią – brak powiązań z zasobami cyfrowymi, niewielki z zasobami tradycyjnymi –akredytacja podstawowych jednostek (w ankietach zasoby elektroniczne w zbiorach bibliotek nie są brane pod uwagę) –ocena pracowników naukowych (dorobek naukowy) – liczy się Impact Factor i liczba cytowań, a nie typ nośnika –system ewidencji i rozliczania dydaktyki – tymczasem brak –system finansowo-księgowy uczelni - finansowanie zbiorów : drukowane tworzą majątek szkoły, elektroniczne generują koszty (opłaty licencyjne), cyfrowe własne – nie istnieją (brak w ewidencji wpływów) i generują koszty

Warunki przetrwania bibliotek – bez względu na typ oferowanych zbiorów Wniknięcie (wtopienie się) w strukturę i funkcjonowanie uczelni – (embedded library) Personalizowanie oferty Zmiana metod i organizacji pracy – dostosowanie komunikacji z użytkownikiem do jego potrzeb Scalenie informacji o różnych kolekcjach: tradycyjnych i cyfrowych oraz dostępnych w Internecie Stworzenie warunków dla systematycznego podnoszenia kwalifikacji bibliotekarzy

Wtopienie się w strukturę uczelni permanentna edukacja informacyjno-komunikacyjna całej społeczności uczelni (promowanie umiejętności informacyjnych) obsługa systemu badań naukowych –profilowany dostęp do zasobów i informacji (portale dziedzinowe), obsługa eScience –centralna rejestracja dorobku naukowego akredytacja jednostek i ocena nauczycieli akademickich repozytoria (archiwa) dorobku naukowego (element promocji uczelni)- na bazie publikacji drukowanych i w wersji elektronicznej obsługa dydaktyki –współistnienie w systemie zarządzania zajęciami dydaktycznymi –udział w tworzeniu i udostępnianiu materiałów dydaktycznych –szkolenie nauczycieli akademickich (Train the Trainer)

Personalizowanie oferty Zakup zbiorów na żądanie, a nie zakup pakietów –dokument dostarczany użytkownikowi nie tworzy zasobu (niższe koszty) – oryginał, skan, kopia –zmiana modelu publikowania czasopism naukowych z: wydawnictw periodycznych w wydawnictwa permanentnie uzupełniane wydawnictw typy peer review na wydawnictwa recenzowane przez zainteresowanych (technologia Wiki) –zakup na czas określony Dotarcie z ofertą o posiadanych zbiorach i oferowanych usługach bezpośrednio do zainteresowanych –bieżąca pomoc (library assistance) Szkolenia profilowane na zagadnienia dziedzinowe (zindywidualizowane)

Zmiana metod pracy – dostosowanie metod komunikacji z użytkownikiem do jego potrzeb Nowe formy komunikowania się z użytkownikami –język komunikacji – rezygnacja ze slangu zawodowego –forma komunikacji (kontakt osobisty vs ) - personalizacja Kreatywność, umiejętność dostrzegania potrzeb użytkowników –polityka tworzenia zbiorów cyfrowych a potrzeby (badanie potrzeb) –badanie wykorzystania dostępu do zasobów cyfrowych –pamiętać o wersji drukowanej – tam gdzie jest potrzebna Zmiany organizacyjne - modernizacja struktur organizacyjnych –określenie miejsca i zadań dla bibliotek cyfrowych –rozbudowa liczby stanowisk związanych z tworzeniem kolekcji cyfrowych –redukcja tradycyjnych funkcji (gromadzenia, przechowywania) Zmiany metod pracy –więcej współpracy, –outsourcing

Scalanie informacji o zasobach Wyszukiwanie w Internecie - to dane (informacja) pozyskane w 2 lub 3 krokach, przy użyciu jednego narzędzia Zbiory biblioteczne tworzenie odrębnych źródeł informacji dla zbiorów: drukowanych, cyfrowych własnych i licencjonowanych jest sprzeczne z tendencją ich scalania w fazie wyszukiwania odrębne zasady opracowania (MARC21 a Dublin Core, KABA, JHP BN – wyszukiwanie pełnotekstowe) – odrębne kwalifikacje zawodowe bibliotekarzy opracowujących zbiory katalogi centralne czy wyszukiwarki (portale) – jak lepiej ujednolicać wyszukiwanie opisów (KHW) – stan obecny i najbliższa przyszłość

Stworzenie warunków dla systematycznego podnoszenia kwalifikacji bibliotekarzy specjalizacja dziedzinowa – nie związana z typem nośnika techniki komunikacji marketing oferty i usług bibliotecznych profesjonalne strony www, powiązanie zasobów drukowanych z elektronicznymi promowanie usług bibliotecznych (czy można wyszkolić bibliotecznych copywriterów?) dydaktyka informacji naukowej z wykorzystaniem metodyki: kształcenia na odległość kształcenia dorosłych kształcenia kadry nauczającej (Train The Trainer) umiejętności krytycznej oceny źródeł

Kierunki działania [1] Przekonać świat nauki, że biblioteki mogą być przydatne do wspomagania ich bieżącej prac w zakresie: –administrowania i zarządzania nauką (ocena jednostek), –udostępniania informacji i udziału w procesie komunikacji naukowej (repozytoria) –aktywnego wspomagania badań naukowych (eScience) – udostępniając nowe typy zbiorów i danych Zająć się nawigowaniem wiedzą i informacją, a nie jej gromadzeniem i opracowywaniem (z wyłączeniem repozytoriów) –koncentracja na zasadach udostępniania i informowania –upraszczanie metod komunikacji i sposobu wyszukiwania informacji

Kierunki działania [2] Permanentnie doskonalić kwalifikacje zawodowe bibliotekarzy i śledzić zmiany w technice informacyjnej –badać wykorzystanie zasobów drukowanych i elektronicznych –systematycznie aktualizować politykę gromadzenia i przechowywania – dokonywać SELEKCJI zbiorów zbędnych Współpracować z bibliotekami różnych typów – aktywnie uczestniczyć w tworzeniu globalnej wioski informacyjnej –wymiana informacji i zbiorów (specjalizacja) Uzasadniać swoje istnienie efektywnością funkcjonowania (dostosowanie modelu kosztów do potrzeb i oczekiwań użytkowników z macierzystej jednostki) –eliminować działania zbędne –modernizować organizację pracy i jej strukturę

Zdecydowanie koegzystencja – tak długo jak będą istniały oba typy nośników! dziękuję za uwagę