KOORDYNACJA SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W UE

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Podstawowe zasady koordynacji i przepisy prawne   Z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w UE obok wewnętrznych przepisów prawnych dotyczących obowiązku ubezpieczenia społecznego : ZUS O/Rybnik

ustawy z dnia 13 października 1998r. o sus (Dz. U. Nr 11 poz ustawy z dnia 13 października 1998r. o sus (Dz. U. Nr 11 poz. 74 z 2007r z późn. zm.) ustawy z 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu rolników (Dz. U Nr 7 poz. 25 z 1998r. z późn. zm.) obowiązują Polskę przepisy dotyczące ustawodawstwa właściwego zawarte w następujących regulacjach prawnych:

Rozporządzenie EWG 1408/71 z 14 czerwca 1971r Rozporządzenie EWG 1408/71 z 14 czerwca 1971r. dotyczące stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób pracujących na własny rachunek oraz członków ich rodzin przemieszczających się w granicach wspólnoty Rozporządzenie wykonawcze do rozporządzenia 1408: EWG 574/72 z dnia 21 marca 1972r. ustalające sposób stosowania rozporządzenia EWG 1408/71.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Każde państwo członkowskie ma swój odrębny system zabezpieczenia społecznego, a powyższe przepisy regulują zasady ich stosowania w przypadku przemieszczania się między państwami. ZUS O/Rybnik

Przepisy unijne mają priorytet wobec ustawodawstwa krajowego, a zasada dotyczy wyboru ustawodawstwa właściwego i ma zapobiegać konfliktowi między ustawodawstwami państw członkowskich.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Regulacjami tymi objęte są następujące państwa członkowskie UE: Austria, Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia, Szwecja, Włochy, Wielka Brytania i przystępujące od 01.05.2004r.: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry oraz od 01.01.2007 Rumunia i Bułgaria.   ZUS O/Rybnik

oraz kraje EOG: Islandia, Lichtenstein, Norwegia. Od 1 kwietnia 2006 r. również Szwajcaria, (umowa o swobodnym przepływie osób pomiędzy Konfederacją Szwajcarską a Wspólnotą Europejską i jej Państwami Członkowskimi).

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Koordynacja oparta jest na czterech generalnych zasadach: ZUS O/Rybnik

1. Zasada równego traktowania, czyli zasada niedyskryminacji – zabezpiecza przed jakąkolwiek dyskryminacją. Każdy obywatel państwa Unii Europejskiej będzie traktowany tak, jak obywatel państwa, w którym w danym czasie przebywa (art. 3 rozporządzenia 1408/71)

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji 2. Zasada uchylania tzw. klauzuli zamieszkania przy wypłacie świadczeń – stanowi, że przyznane świadczenia będą przekazywane osobie uprawnionej niezależnie od jej miejsca zamieszkania w którymś z państw objętych koordynacją (art. 10 rozporządzenia 1408/71) ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji 3. Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa – zabezpiecza przed sytuacją, gdy osoba wykonująca zatrudnienie w jednym lub kilku państwach członkowskich nie jest objęta ubezpieczeniem lub jest objęta w kilku państwach jednocześnie. (art. 13 rozporządzenia 1408/71) ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji 4. Zasada sumowania okresów ubezpieczenia – umożliwia uwzględnienie okresów ubezpieczenia spełnionych w innych państwach członkowskich przy ustalaniu prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego. (art. 18 rozporządzenia 1408/71) ZUS O/Rybnik

Kogo obejmuje Rozporządzenie?

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji   Tytuł I rozporządzenia 1408 – definiuje nam osoby objęte zabezpieczeniem społecznym : -        pracownika najemnego -   osoby prowadzącej działalność na własny rachunek -        pracownika przygranicznego -        pracownika sezonowego ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Pracownik najemny   "pracownik" należy zgodnie z prawem wspólnotowym interpretować szerzej niż ma to miejsce np. w polskim prawie wewnętrznym. Zatem pracownikiem jest każdy, kto wykonuje przez pewien czas pracę na rzecz i pod kierownictwem innej osoby w zamian za wynagrodzenie. (również, np. zleceniobiorców, nakładców…) ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Osoba prowadząca działalność na własny rachunek  to: osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, wspólników spółek partnerskich, jawnych i komandytowych, wspólników jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, przedstawicieli wolnych zawodów, twórców, artystów oraz rolników. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Pracownik sezonowy oznacza pracownika najemnego, udającego się na terytorium Państwa Członkowskiego innego niż to, w którym zamieszkuje w celu wykonywania tam pracy o charakterze sezonowym, której okres wykonywania nie może przekroczyć w żadnym przypadku ośmiu miesięcy. Przez pracę sezonową rozumie się pracę zależną od następstw pór roku i powtarzającą się każdego roku. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji określenie „zamieszkanie” – oznacza zwykłe miejsce zamieszkania; przy podejmowaniu decyzji dotyczącej określenia zwykłego miejsca zamieszkania danej osoby należy wziąć pod uwagę zwłaszcza sytuację rodzinną tej osoby, to gdzie przebywa rodzina, powody przeprowadzki, powiązania rodzinne i gospodarcze a także czy ma stałe zatrudnienie. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji określenie „pobyt” – oznacza pobyt czasowy   ZUS O/Rybnik

określenie „ustawodawstwo” – oznacza w odniesieniu do każdego Państwa Członkowskiego ustawy, rozporządzenia i inne przepisy oraz wszelkie obowiązujące środki odwoławcze.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Stosowanie ustawodawstwa wg miejsca pracy Art. 13, ust. 2 rozporządzenia 1408 mówi o zasadach stosowania jednego ustawodawstwa   ZUS O/Rybnik

Jeżeli pracownik jest zatrudniony na terytorium jednego Państwa Członkowskiego, podlega ustawodawstwu tego państwa nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego Państwa Członkowskiego, lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia ma swoją zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego Państwa Członkowskiego.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przykład Obywatel polski mieszka w Polsce i pracuje w Danii dla duńskiej firmy. Będzie objęty duńskim systemem ubezpieczenia społecznego i składki będą opłacane w Danii. ZUS O/Rybnik

Przykład Obywatel Francji jest zatrudniony w Polsce. Wykonuje pracę wyłącznie w Polsce. Obowiązują go polskie przepisy. Miejsce zamieszkania oraz obywatelstwo nie mają w tym przypadku znaczenia.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przykład   Polska firma ma zarejestrowaną siedzibę w Polsce i tu prowadzi działalność. Jej pracownik wykonuje jednak pracę we Francji. Osoba podlega ubezpieczeniu we Francji (wg zatrudnienia a nie siedziby pracodawcy) ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Wykonywanie pracy najemnej w kilku państwach jednocześnie. Pracownicy, którzy jednocześnie wykonują prace w kilku państwach mogą podlegać w zależności od sytuacji albo przepisom państwa, w którym mają miejsce zamieszkania albo przepisom państwa, w którym ma siedzibę przedsiębiorstwo ich zatrudniające. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Mogą to być trzy następujące przypadki:   1.  pracownicy delegowani 2.  pracownicy zatrudnieni w kilku różnych państwach Unii, zamieszkujący w jednym z nich 3.  pracownicy zatrudnieni w kilku państwach Unii, u tego samego pracodawcy ale nie zamieszkują w żadnym z nich. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Od podstawowej zasady „ustawodawstwo wg miejsca pracy” określonej w art. 13 ust.2a rozporządzenia 1408/71 istnieją wyjątki. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Oddelegowanie pracowników   Pojęcie „oddelegowanie” jest stosowane wówczas, gdy osoba zatrudniona przez firmę w danym państwie członkowskim zostaje wysłana w imieniu firmy do pracy w innym państwie członkowskim. ZUS O/Rybnik

Osoba będąca obywatelem państwa członkowskiego i pracująca w innym państwie członkowskim dla przedsiębiorstwa, z którym jest związana i przez które została wysłana do pracy w innym państwie członkowskim, nadal będzie podlegała ustawodawstwu państwa, z którego została oddelegowana.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Zgodnie z art. 14 ust. 1a rozporządzenia 1408/71, pracownik zatrudniony na terytorium państwa członkowskiego przez przedsiębiorstwo, w którym jest zwykle zatrudniony i przez które został oddelegowany, podlega nadal ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego, pod warunkiem że przewidywany okres wykonywania tej pracy nie przekracza 12 miesięcy i że nie został on delegowany w miejsce innej osoby, której okres delegowania upłynął. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Delegowanie musi nastąpić poprzez określenie dokładnego okresu lub stanu (np. zakończenie odcinka budowy) Nie można mówić o delegowaniu wtedy, kiedy z góry czas przejściowego zatrudnienia jest planowany na okres dłuższy niż 12 miesięcy. w takim przypadku pracownik wykonujący pracę na terytorium drugiego państwa będzie podlegał ustawodawstwu w państwie wykonywania pracy na podstawie 13.2a, chyba że zastosowany będzie tryb wyjątkowy z art. 17 rozporządzenia 1408/71. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przed poświadczeniem formularza E101 jednostka terenowa ZUS ustala, czy spełnione zostały warunki delegowania. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji   - czy istnieje umowa o pracę, która określa warunki zatrudnienia i zwolnienia, - czy pracownik w czasie wykonywania pracy za granicą będzie podporządkowany poleceniom pracodawcy co do czasu, miejsca i rodzaju wykonywania pracy, ZUS O/Rybnik

-  czy czas wykonywania przejściowego zatrudnienia nie jest dłuższy niż 12 miesięcy, -  czy pracownik nie jest oddelegowany w miejsce pracownika, któremu okres delegowania się skończył.

Warunki wysłania powinny być spełnione również po stronie wysyłającego przedsiębiorcy, a mianowicie:

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji   -   wysyłające przedsiębiorstwo musi prowadzić na terenie państwa delegującego swoja zwykłą działalność, - liczba pracowników zatrudnionych w państwie wysyłającym i w państwie zatrudnienia, - obroty procentowe osiągane przez przedsiębiorstwo w państwie wysyłającym i w państwie zatrudnienia. ZUS O/Rybnik

-  delegujący przedsiębiorca musi prowadzić w zwykłym trybie działalność na terenie Polski od co najmniej 2 miesięcy. Jeżeli okres jest krótszy niż miesiące, w każdym przypadku dokonuje się indywidualnej oceny, biorąc pod uwagę pozostałe kryteria.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Najważniejszym z aspektów delegowania jest to, aby wysyłające przedsiębiorstwo prowadziło tzw. godną odnotowania działalność na terenie państwa wysyłającego. W ocenie tego kryterium, w pierwszej kolejności badane są osiągane obroty po obu stronach. ZUS O/Rybnik

W przypadku osób, które zostały skierowane do pracy za granicę w krajach członkowskich UE/EOG w ramach istniejącego stosunku pracy, albo gdy stosunek pracy z polskim pracodawcą ulega zawieszeniu poprzez udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego,

polska instytucja nie poświadcza formularzy E 101. a osoby te podlegają przepisom o zabezpieczeniu społecznym w kraju, w którym wykonywana jest praca, polska instytucja nie poświadcza formularzy E 101.

W sytuacjach tych polski pracodawca – płatnik składek nie odprowadza składek na ubezpieczenia społeczne za okres pracy za granicą, lecz jest zobowiązany przekazać za pracownika do ZUS następujące dokumenty:

ZUS RSA z wykazaną przerwą w opłacaniu składek za każdy miesiąc, w którym pracownikowi udzielono urlopu bezpłatnego (kod przerwy 111),

lub ZUS ZWUA, jeżeli dla polskiego pracownika ustał tytuł do ubezpieczeń w Polsce.

W przypadku gdy osoby zostały zatrudnione w celu wysłania do pracy za granicę i od pierwszego dnia wysłania podlegają ustawodawstwu tego państwa, na terenie którego wykonują pracę, polski pracodawca nie dokonuje zgłoszenia tych osób na formularzu ZUS ZUA.

Jeżeli pracodawcy dotychczas wykazywali te osoby w dokumentach ZUS RSA z kodem przerwy 350, nie należy korygować tych dokumentów. Wskazany tryb postępowania należy stosować do przypadków bieżących

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Praca najemna wykonywana na terytorium dwóch lub więcej Państw Członkowskich.   Wykonywanie pracy najemnej w kilku państwach jednocześnie art. 14.2b ZUS O/Rybnik

W przypadku, gdy pracownik zatrudniony jest w kilku Państwach Członkowskich u różnych pracodawców lub wykonuje pracę u tego samego pracodawcy w kilku jego zakładach położonych na terenie kilku państw w tym również w państwie zamieszkania, podlega ustawodawstwu wg państwa zamieszkania.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przykład  Osoba mieszka w Polsce i tu jest zatrudniona. Jednocześnie pracuje w Estonii. W takim przypadku podlega ustawodawstwu zamieszkania tj. w Polsce. Polskie ustawodawstwo mówi, że podlega się z każdej umowy. Pracodawca estoński ma obowiązek przekazywać składki do polskiego systemu. ZUS O/Rybnik

Przykład Obywatel polski zamieszkuje w Polsce. W Polsce nie wykonuje żadnego zatrudnienia. Jest natomiast zatrudniony w Niemczech i Belgii. Według Rozporządzenia podlega ustawodawstwu wg miejsca zamieszkania a więc w Polsce, niemiecki i belgijski pracodawca opłaca składki do polskiego systemu.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przykład   Obywatel szwedzki zamieszkały i zatrudniony jako pracownik w Szwecji. Jednocześnie zatrudniony jest na podstawie umowy o pracę w Polsce. Podlega ustawodawstwu szwedzkiemu (wg zamieszkania). Jeżeli szwedzkie ustawodawstwo przewiduje objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem z dwóch umów, to polski pracodawca będzie przekazywać składki do szwedzkiego systemu. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji W przypadku, gdy pracownik jest zatrudniony w kilku Państwach Członkowskich a jego miejsce zamieszkania nie znajduje się ani w państwie, w którym wykonuje pracę ani w państwie, w którym mieści się siedziba pracodawcy, podlega ustawodawstwu państwa, gdzie mieści się siedziba pracodawcy. ZUS O/Rybnik

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Przykład Obywatel polski mieszka w Warszawie a zatrudniony jest w przedsiębiorstwie mającym siedzibę w Hamburgu i prowadzącym sieć handlową w całej Europie. Miejscem pracy jest filia w Luksemburgu oraz sklepy w Paryżu. Osoba ta będzie podlegać ustawodawstwu wg siedziby pracodawcy tj. niemieckiemu.   ZUS O/Rybnik

Przykład Obywatel polski mieszka w Polsce i jest zatrudniony przez firmę niemiecką z siedzibą w Niemczech. Pracuje dla tej firmy zarówno w Niemczech jak i w Szwecji. Podlega ustawodawstwu niemieckiemu wg siedziby firmy.

Wydział Korekt i Analiz Dokumentacji Do wykorzystania: www.zus.pl ZUS O/Rybnik