Uwaga kleszcze !!!

Uwaga - lekkie zimy spowodowały zwiększoną inwazję kleszczy, które roznoszą choroby u ludzi i zwierząt Wiosna to początek inwazji kleszczy – pasożytów będących nosicielami wielu chorób, niekiedy nawet śmiertelnych.

Gołym okiem wyglądają na niegroźne „czarne kropeczki”.

Dopiero pod mikroskopem widać zakończony haczykami aparat gębowy, tzw Dopiero pod mikroskopem widać zakończony haczykami aparat gębowy, tzw. hypostom, przy pomocy, którego zakotwiczają się w ciele ofiary.

Kleszcze — to pajęczaki z rzędu roztoczy Kleszcze — to pajęczaki z rzędu roztoczy. Dorosłe samice są długości 3-4 mm, samce — 2,5mm.

W Polsce występuje 21 z około 810 gatunków kleszczy (Ixodida) opisanych na świecie. W Europie znanych jest ponad 60 gatunków tych roztoczy (Siuda, 1991).

Najczęściej notowanym gatunkiem w Europie i w Polsce jest Ixodes ricinus.  Ixodes ricinus – kleszcz pospolity Dawniej nazywany kleszczem pastwiskowym, lub niekiedy błędnie kleszczem psim (Furmaga, 1983). Trójżywicielowy gatunek o barwie ciała od jasno - do ciemnobrązowej. Samiec wielkości 2-2,7 x 1-1,5 mm, samica: 3-3,5 x 1,5-2mm. Gnatosoma długości 0,5-1mm.

Po nassaniu się samica osiąga wielkość 12 x 9mm, upodobniając się do nasiona rącznika pospolitego (Ricinus communis) Zresztą fakt ten nie tylko odcisnął piętno na łacińskiej nazwie gatunku kleszcza lecz także na angielskiej - Castor bean tick. Castor bean to po angielsku rącznik pospolity.

Porównanie kleszcza do nasiona rącznika

Kleszcz pospolity występuje powszechnie na terenie całej Polski Kleszcz pospolity występuje powszechnie na terenie całej Polski. Najczęściej w lasach liściastych i mieszanych, w miejscach o wysokiej wilgotności względnej (80-95%).

KLESZCZE NIEBEZPIECZNE NAWET W MIEŚCIE Na ukłucia kleszczy narażone są osoby i zwierzęta nie tylko przebywające w lesie, na wsi, czy obcujące z przyrodą. Ryzyko ukąszenia istnieje także w miejskich parkach i skwerach, wszędzie tam, gdzie występuje roślinność i jest wilgotno.

Najliczniej występują w części wschodniej, północno-wschodniej, północno-zachodniej i zachodniej. Zamieszkują przede wszystkim tereny leśne, podmokłe, porośnięte wysoką trawą. Zazwyczaj umiejscawiają się tam na wysokości, która pozawala im bez problemu przemieścić się na nogi, ramiona człowieka lub zwierzęcia.

Cykl rozwojowy kleszcza rozpoczyna się od kopulacji na żywicielu lub też w środowisku, gdzie samica po pobraniu krwi składa jaja na roślinach. Z nich wykluwają się sześcionożne larwy atakujące drobne ssaki lub gady. Larwy po pobraniu krwi (po 3-6 dniach) odpadają od żywiciela i przekształcają się w ośmionożne nimfy. Te atakują kolejnego żywiciela, którym najczęściej są króliki, zające, dziki. Po tygodniu żerowania odczepiają się od żywiciela gdzie w środowisku przekształcają się w postać dojrzałą.

Dojrzałe kleszcze atakują większe zwierzęta stałocieplne (psy, koty) oraz ludzi. Pasożytami są wszystkie formy rozwojowe: larwy, nimfy, postacie dojrzałe. Wszystkie stadia rozwojowe charakteryzuje ogromna odporność na głód. Larwy i nimfy potrafią przeżyć bez żywiciela ok. 500 dni, natomiast osobniki dorosłe nawet 800

LARWA

NIMFA

POSTAĆ DOROSŁA

W naszym klimacie można wyróżnić dwa szczyty aktywności kleszczy: -wiosenny (kwiecień-maj), -późno letni (sierpień-wrzesień). W tych okresach "wysyp" kleszczy, które, aby przeżyć i zachować swój gatunek, atakują zwierzęta i ludzi, jest szczególnie "obfity".

Zarówno u kotów jak i u psów spotykamy po kilkanaście albo i kilkadziesiąt przyczepionych kleszczy. Kleszcze u zwierząt najczęściej przyczepiają się na grzbiecie, głowie, szyi, pod pachami oraz w pachwinach. Preferują miejsca, gdzie skóra jest delikatna lub w pobliżu naczyń krwionośnych.

U ludzi lokalizacja jest podobna (często można je spotkać także pod kolanami).

Dlaczego kleszcze są niebezpieczne? Kleszcze przenoszą szereg chorób, które są niezwykle niebezpieczne zarówno dla zwierząt, jak i dla człowieka.

Do tych najbardziej znanych należą: Borelioza (Choroba z Lyme, Krętkowica kleszczowa) Piroplazmoza Hepatozoonoza Porażenie pokleszczowe Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) Ehrlichioza Ropne stany zapalne skóry o różnym nasileniu, jako powikłania po ukąszeniach kleszczy i rany powstałe w wyniku drapania się zwierząt w tych miejscach.

Choroby u ludzi BORELIOZA Najbardziej rozpowszechnioną, przewlekłą chorobą roznoszoną przez kleszcze jest borelioza. Wywołują ją bakterie zwane krętkami Borrelia, szacuje się, że ich nosicielem może być co piąty kleszcz. Charakterystycznym objawem pierwszego etapu rozwoju boreliozy jest tzw. rumień wędrujący. Na początku ma on powierzchnię ok. 2cm. W miarę upływu czasu rozszerza się pierścieniowo, w końcu blednie pośrodku i zanika. Zanik rumienia nie oznacza jednak zawsze końca choroby. Dlatego w razie jego wystąpienia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem dermatologiem. Drugą fazę choroby charakteryzuje rozwój objawów skórnych oraz ostre zmiany zapalne narządów, w tym stawów, serca, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego. Trzeci etap boreliozy może trwać od roku do kilkunastu lat od zakażenia. Występują wówczas przewlekłe zmiany skórne, ciężkie zmiany zapalne stawów, a także zapalenia mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych. Nierozpoznana i nieleczona borelioza zagraża licznymi niebezpiecznymi powikłaniami. Kobietom w ciąży grozi nawet poronieniem i uszkodzeniem płodu.

U ludzi pierwszym widocznym objawem jest tzw. rumień wędrujący.

KZM Kleszczowe zapalenie mózgu to choroba wirusowa, która objawia się bólami głowy, gorączką, wymiotami, utratą przytomności. Brak odpowiedniego leczenia może w skrajnych przypadkach doprowadzić do niepełnosprawności, a nawet śmierci.

ALARMUJĄCE DANE O tym, że nie wolno lekceważyć zagrożenia chorobami przenoszonymi przez kleszcze najlepiej świadczą alarmujące statystyki. W ostatnich latach nastąpił w Polsce 30-krotny wzrost zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu, a borelioza stała się jedną z najczęstszych chorób zakaźnych w kraju. Według danych Zakładu Epidemiologii Państwowego Zakładu Higieny w 2005 roku liczba zachorowań na boreliozę wyniosła ponad 4400 przypadków, to o 15% więcej niż w roku 2004 i 23% więcej niż w roku 2003.

Największą liczbę zachorowań w 2005 roku odnotowano w województwach: podlaskim – 761 przypadków, małopolskim – 587, śląskim - 535, podkarpackim – 319.

STRZEŻ SIĘ KLESZCZA !!! Należy pamiętać o właściwej profilaktyce

BEZBOLESNY ATAK !!! Ukłucie kleszcza zazwyczaj jest niezauważalne. Po wkłuciu się kleszcz wtryskuje do rany ofiary ślinę, która zawiera związki przeciwbólowe, dzięki którym ofiara najczęściej nie czuje, że została zaatakowana. Jeśli pasożyt zakażony jest bakteriami i wirusami wywołującymi choroby, może dojść do zakażenia. Najgroźniejsze dla człowieka są bakterie zwane krętkami Borrelia wywołujące boreliozę i wirusy powodujące kleszczowe zapalenie mózgu. Obie choroby mogą być przyczyną groźnych dla zdrowia i życia człowieka powikłań, a nawet śmierci.

Warto przede wszystkim pamiętać o:

odpowiednim ubraniu, które powinno chronić całe ciało odpowiednim ubraniu, które powinno chronić całe ciało. Najlepiej, więc założyć spodnie i bluzkę z długim rękawem, skarpety, a także nakrycie głowy. Należy unikać jaskrawych kolorów, bo te najbardziej przykuwają uwagę kleszczy.

starannym obejrzeniu całego ciała po wyjściu z lasu, parku starannym obejrzeniu całego ciała po wyjściu z lasu, parku. Kleszcze zanim zakotwiczą się w skórze poszukują odpowiedniego miejsca do wkłucia. U dzieci najczęściej (w około 70% przypadków) lokalizują się na głowie, zazwyczaj na granicy włosów i za uszami. U dorosłych w miejscach, gdzie skóra jest delikatna (np. pod kolanami, w pachwinach, na brzuchu).

stosowaniu środków odstraszających (repelentów), których substancje aktywne powodują, że człowiek jest niewyczuwalny dla kleszczy. Działanie repelentów polega na blokowaniu receptorów podstawowych organów kleszczy, którymi rozpoznają one człowieka jako obiekt ataku.

należy unikać miejsc o powszechnym występowaniu zakażonych kleszczy,

Jednak najpewniejszym sposobem zabezpieczenia się jest szczepienie ochronne. Szczepienia przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu zalecane jest osobom, które przebywają na terenie występowania choroby, pracują przy eksploatacji lasu, rolnikom, turystom oraz uczestnikom leśnych obozów i kolonii.

JAK POSTĘPOWAĆ Z KLESZCZEM ?

W przypadku zauważenia kleszcza w ciele człowieka należy go jak najszybciej usunąć. Jeśli reakcja nastąpi w ciągu 24 godzin, ryzyko zakażenia chorobami przenoszonymi przez te pasożyty zostanie zminimalizowane. Bardzo ważny jest sposób wyjęcia kleszcza. Lekarze podkreślają, że aby wyjąć kleszcza należy uchwycić go delikatnie pęsetą przy samej skórze i wyciągnąć zdecydowanym ruchem obrotowym. Przy takim ruchu zęby hypostomu stawiają mniejszy opór. Tym samym kleszcz nie zostaje uszkodzony i nie ma niebezpieczeństwa wylania się na skórę zawartości jego ciała, w której mogą znajdować się bakterie. Po wyjęciu kleszcza miejsce ukłucia należy starannie zdezynfekować. Nie wolno smarować kleszcza tłuszczem, ponieważ wówczas dusi się on i zwiększa wydzielanie śliny, w której mogą występować zarazki.

Choroby u zwierząt Babeszjoza Borelioza

CO ZROBIĆ Z KLESZCZEM U PSA ? Gdy na psie znajdziemy kleszcza jeszcze nie umocowanego, szybko go strząśnijmy. Jeżeli jednak doszło do "wkleszczenia", trzeba go odpowiednio usunąć.

Pamiętajmy, aby nigdy nie dotykać kleszcza gołą ręką, ponieważ niektóre choroby przenoszone przez kleszcze mogą zaatakować człowieka. Nie smarujmy kleszcza masłem ani oliwą. Wprawdzie udusimy go, ale przed śmiercią zdąży on wydzielić ślinę, co może prowadzić do zakażenia.

Nie wyrywajmy też kleszcza na siłę, ponieważ pozostawione części gębowe prawie zawsze wywołują bolesny miejscowy odczyn zapalny. Chwyćmy kleszcza przez cienką folię u samej nasady części głowowej, na tyle delikatnie, by jej nie urwać, i wolno w kierunku odwrotnym do ruchu wskazówek zegara wykręcajmy go. Można kupić do tego specjalne szczypce. Jeżeli nie mamy pewności, czy nie urwała się cześć główki, zwróćmy się do lekarza weterynarii.

Urządzenie do wyciągania kleszczy tzw. „ssawka”

Urządzenie do wyciągania kleszczy tzw. ”uszko”

Sprawdź czy wyjąłeś całego kleszcza !

ZAPAMIĘTAJ !!! Nie wolno kleszcza wyciskać ani smarować masłem, tłuszczem, benzyną - kleszcz dławiąc się będzie wypluwał ślinę zawierającą bakterie powodujące choroby.  

  Leczenie chorób przenoszonych przez kleszcze jest trudne, ponieważ do lekarzy trafiają zaawansowane przypadki, gdzie właściciel nie zauważył w porę kleszcza. Dlatego najlepiej jest zapobiegać inwazji kleszczy, poprzez zabezpieczenie naszego pupila odpowiednim środkiem. Nie jest to jednak 100% gwarancja, że nasz pies uniknie złapania zakażonego kleszcza. Dlatego też, po każdym spacerze należy sprawdzić skórę psa. LEPIEJ ZAPOBIEGAĆ

Obserwujmy nasze psy i każde ich odbiegające od normy zachowanie takie jak: - pies smętny, nie ma ochoty na nic, na co do tej pory miał, nie m chęci na zabawy, wyjście na spacer, ma wyraźne bóle 'w kościach', problemy z oddychaniem, - brak apetytu, nie zjada z chęcią swojego do tej pory ulubionego jedzenia lub przestaje w ogóle jeść, wymiotuje, - podwyższona temperatura, - mocz mętny, - żółtaczka (to już dalszy etap, groźny) gałki oczne, dziąsła żółte. Należy natychmiast, udać się z psem do lekarza weterynarii.

Tylko szybka reakcja z naszej strony może uratować życie naszemu zwierzęciu !!!

Zespół Szkół Weterynaryjnych i Ogólnokształcących Nr 7 w Łomży Dziękujemy za uwagę Prezentacje przygotowali: Stanisław Bagiński I G Piotr Dąbrowski I G Michał Białomyzy I G Pod kierunkiem lek. wet. Marii Szarowskiej Zespół Szkół Weterynaryjnych i Ogólnokształcących Nr 7 w Łomży