Elementy statystyki dla lekarzy Planowanie badań i zbieranie danych Zdzisław Piasta

Propozycja tematów kolejnych wykładów Statystyka opisowa Wizualizacja danych Wnioskowanie statystyczne (interpretacja przedziałów ufności i p-wartości) Analiza współzależności cech jakościowych i ilościowych

Rodzaje badań Kliniczno - kontrolne lub kohortowe Eksperymentalne lub obserwacyjne Kliniczno - kontrolne lub kohortowe Prospektywne lub retrospektywne Ilościowe lub jakościowe

Badanie kliniczne (clinical trial) Systematyczne badanie efektów zastosowania określonego postępowania (technologii medycznej) na pacjentach w warunkach klinicznych. Badania kliniczne mogą być nierandomizowane lub randomizowane

Badanie eksperymentalne (experimental study) Badanie, w którym świadomie i celowo kontrolowane są poziomy ocenianych czynników. Randomizowana próba kliniczna jest formą badań eksperymentalnych.

Badanie obserwacyjne (observational study) Badanie, w którym biernie obserwuje się grupę wybraną z populacji, nie mając wpływu na to, na jakie osoby w grupie działa rozważany czynnik.

Badanie kliniczno-kontrolne (case-control study) Obserwacyjne badanie epidemiologiczne rozpoczynające się od identyfikacji grupy pacjentów z chorobą lub badanym stanem klinicznym (grupa przypadków) i odpowiedniej grupy kontrolnej bez choroby lub stanu klinicznego, ale pod innymi względami podobnej do grupy przypadków.

Badanie kohortowe (cohort study) Badanie służące określeniu zależności między ekspozycją na określony czynnik ryzyka a obserwowanymi efektami zdrowotnymi. Wybrana grupa osób (kohorta) jest eksponowana na działanie analizowanego czynnika przez pewien czas, a druga - nie.

Badanie prospektywne (prospective study) Badanie, które przeprowadza się przed wystąpieniem określonego efektu końcowego, np. badanie zapadalności na raka płuc wśród palaczy. Randomizowane badania kontrolowane są zawsze badaniami prospektywnymi.

Badanie retrospektywne (retrospective study) Badanie, w którym efekt końcowy wystąpił przed rozpoczęciem badania, np. wpływ palenia tytoniu na wystąpienie raka płuc wśród osób ze stwierdzoną już chorobą. Badania kliniczno-kontrolne są na ogół retrospektywne.

Kontrolowane badania kliniczne (controlled clinical trial) Badanie, które porównuje jedną lub więcej grup badanych z jedną lub więcej grupami kontrolnymi. Nie wszystkie badania kontrolowane są randomizowane. Wszystkie badania randomizowane są kontrolowane.

Randomizowane badanie kontrolowane (randomized controlled trial) Badanie eksperymentalne zaprojektowane do testowania bezpieczeństwa i efektywności stosowanej terapii. Pacjenci są losowo przypisywani do grupy badanej i kontrolnej, a następnie uzyskane wyniki są porównywane. Grupa badana otrzymuje rozważaną terapię, a grupa kontrolna placebo lub terapię standardową. W rezultacie randomizacji występuje równy rozkład czynników zakłócających w grupie badanej i kontrolnej.

Badania dotyczące jakości życia pacjentów Badania te obejmują ocenę: samopoczucia, stanu fizycznego i emocjonalnego, funkcji intelektualnych, zachowań społecznych.

Badania złożone Randomizowane lub nie badania kliniczno-kontrolne, retrospektywne lub prospektywne, zagnieżdżone wewnątrz badania kohortowego Retrospektywna analiza zbiorcza (metaanaliza) wyników wielu badań tego samego typu, podejmowana w celu ich syntezy

Badania złożone (cd.) Łączenie badań klinicznych z badaniami oceniającymi jakość życia pacjentów Łączenie badań ilościowych z badaniami jakościowymi, realizowanymi np. metodą pogłębionego wywiadu grupowego

Projektowanie badań Ustalenie celu badań Sformułowanie hipotez badawczych Określenie zbiorowości podlegającej badaniu, jednostki statystycznej i cech charakteryzujących jednostki Ustalenie metod pomiaru wartości cech Organizacja zbierania danych Określenie przewidywanych metod analizy danych

Typy cech