Sprawozdanie roczne 2007 o stanie problemu narkotykowego w Europie Podstawą niniejszej prezentacji PowerPoint są komunikaty i informacje prasowe przygotowane w związku z ogłoszeniem Sprawozdania rocznego 2007 w 23 językach. Przed wygłoszeniem niniejszej prezentacji, prelegent powinien dokładnie zapoznać się z treścią tych komunikatów. Komunikaty prasowe jak również niniejsza prezentacja objęte są zakazem publikacji do godz. 10.00 CET (czas brukselski) w dniu 22 listopada 2007 r. Informacje dla prasy (W Internecie w 23 językach) http://www.emcdda.europa.eu/?nnodeid=875 Nr 7/2006 – Bieżąca sytuacja związana z problemem narkotykowym w Europie "Sprawozdanie roczne agencji UE ds. narkotyków 2007" Komunikat Wolfganga Götza, dyrektora EMCDDA w związku z ogłoszeniem sprawozdania rocznego 2007 o stanie problemu narkotykowego w Europie Nr 8/2007 – SPRAWOZDANIE ROCZNE 2007: Najważniejsze informacje Mimo dobrych wiadomości niepokoi liczba zgonów i wzrost używania kokainy Podsumowania wybranych zagadnień - krótkie streszczenia istotnych punktów Nazwisko, miejsce, data i godzina

Bieżąca sytuacja związana z problemem narkotykowym w Europie Przegląd zjawisk związanych z narkotykami w Europie, obejmujący 29 krajów Zakres danych i analiz: Europa i poszczególne kraje Aktualne tendencje i reakcje Wybrane zagadnienia: Narkotyki a prowadzenie samochodu Używanie narkotyków przez osoby poniżej 15 roku życia Kokainy i crack: rosnący problem zdrowia publicznego

Wielojęzyczny pakiet informacyjny Sprawozdanie roczne 2007: W wersji drukowanej i w Internecie, dostępny w 23 językach http://www.emcdda.europa.eu/events/2007/annualreport.cfm Dodatkowe informacje dostępne w Internecie w języku angielskim: Wybrane zagadnienia: Biuletyn statystyczny Charakterystyki danych krajowych Raporty krajowe opracowane przez sieć Reitox

Część I: Przegląd sprawozdania rocznego – 2007 Po trwającej ponad dekadę tendencji zwyżkowej w używaniu narkotyków, obecnie Europa wkracza w okres większej stabilizacji Ogólny spadek popularności używania heroiny i dożylnego przyjmowania narkotyków Stabilizacja poziomu używania konopi indyjskich, oznaki utraty popularności narkotyku wśród młodzieży w niektórych krajach Ponowny wzrost używania kokainy i rekordowa ilość skonfiskowanej kokainy HIV: ogólnie pozytywna ocena, ale 3 500 nowych zakażeń w 2005 r. wśród przyjmujących narkotyki dożylnie Wysoki poziom zgonów związanych z narkotykami

Stabilizacja używania konopi indyjskich Około 70 milionów osób (w wieku od 15 do 64 lat) używało konopi indyjskich przynajmniej raz w życiu. Około 23 milionów osób przyjęło narkotyk w ciągu ostatniego roku Po nasilającym się wzroście używania konopi indyjskich w latach dziewięćdziesiątych, z obecnych danych wynika, że w niektórych krajach wskaźnik używania konopi stabilizuje się i spada W krajach, w których rozpowszechnienie narkotyku jest największe, wskaźniki ustabilizowały się lub zaczynają spadać w Hiszpanii, a zmalały o blisko 3–4 punkty procentowe w Republice Czeskiej, we Francji i w Wielkiej Brytanii Dane z krajów, w których rozpowszechnienie narkotyków jest na średnim poziomie, pokazują stabilizację w Danii i Holandii

Wykres GPS-4: Tendencje w używaniu konopi indyjskich w ostatnim roku przez młode osoby dorosłe (w wieku 15–34 lat) na podstawie badań krajowych

Oznaki spadku popularności wśród młodzieży Wśród brytyjskiej młodzieży używającej konopi indyjskich (w wieku od 16 do 24 lat) używanie tej substancji w ciągu ostatniego roku zmniejszyło się z 28,2% w 1998 r. do 21,4% w 2006 r. Hiszpańskie badanie szkolne (osoby w wieku od 14 do 18 lat): używanie narkotyku w ciągu ostatniego roku spadło z 36,6% w 2004 r. do 29,8% w 2006 r. Poziom używania konopi nadal rośnie wśród młodych osób dorosłych (w wieku 15-34 lat) na Węgrzech, Słowacji i w Norwegii, lecz w większości wzrost ten jest niewielki Wyjątek stanowią Włochy. Wskaźnik używania konopi w ostatnim roku przez młode osoby dorosłe wzrósł z 12,8% w 2003 r. do 16,5% w 2005 r.

Wykres GPS-10: Tendencje w używaniu konopi indyjskich w ostatnim roku wg grup wiekowych w Wielkiej Brytanii, na podstawie badań populacji krajowej

Uwaga kieruje się na intensywne używanie konopi indyjskich Jedynie niewielki odsetek użytkowników konopi zgłasza regularne lub intensywne przyjmowanie tego narkotyku Lecz „nadal stanowi on znaczną liczbę osób” w ocenie autorów sprawozdania 18% z 70 milionów dorosłych (15-64), którzy kiedykolwiek przyjmowali konopie indyjskie, zgłosiło, że używało narkotyku w ostatnim miesiącu – czyli ponad 13 milionów Szacunkowo 1% dorosłych Europejczyków, czyli ok. 3 milionów osób, może przyjmować konopie codziennie lub prawie codziennie

Zgłoszenia na leczenie z powodu używania konopi indyjskich W latach 1999-2005 liczba osób wymagających leczenia z powodu używania konopi indyjskich potroiła się A liczba nowych zgłoszeń na leczenie z powodu używania konopi indyjskich wzrosła z 15 439 do 43 677 pacjentów W 2005 r. 29% wszystkich nowych zgłoszeń miała związek z używaniem konopi Obecnie w Europie opracowuje się innowacyjne działania dotyczące różnorodnych potrzeb osób używających konopi okazjonalnie, regularnie i intensywnie

Wykres TDI-1, część ii: Tendencje w szacowanej liczbie nowych pacjentów rozpoczynających leczenie w podziale na używany główny narkotyk (1999–2005). Tendencje w populacji pacjentów w podziale na główne narkotyki

Rozdział 3, wykres 4: Tendencje w schematach korzystania z usług leczniczych (1999–2005). Główny narkotyk, z powodu którego pacjenci zgłaszają się na leczenie, jako % wszystkich zgłoszeń

Ponowny wzrost używania kokainy Sprawozdanie 2007: szacuje się, że w minionym roku kokainy używało około 4,5 miliona Europejczyków (w wieku od 15 do 64 lat) Sprawozdanie 2006: szacunkowa liczba 3,5 miliona dorosłych Drugi najczęściej używany nielegalny narkotyk po konopiach indyjskich Za nim plasują się ekstazy i amfetamina

Dane dotyczące kokainy Około 12 milionów Europejczyków (4% dorosłych) choć raz przyjęło kokainę Około 2 milionów osób przyjęło narkotyk w ciągu ostatniego miesiąca, prawie dwukrotnie więcej niż szacunkowa liczba używających ekstazy Wzrost wskaźnika używania kokainy w ciągu ostatniego roku wśród młodych osób dorosłych (w wieku od 15 do 34 lat) odnotowano w większości krajów, które przekazały dane Około 7,5 miliona młodych osób dorosłych chociaż raz w życiu przyjęło kokainę – 3,5 miliona w ostatnim roku, 1,5 miliona w ostatnim miesiącu Wzrost był stosunkowo mały w państwach o najwyższym poziomie rozpowszechnienia (Hiszpania, Wielka Brytania), co może wskazywać na stabilizację tego poziomu. Wyraźny wzrost odnotowano w Danii i we Włoszech.

Rozdział 5, Wykres 7: Tendencje w rozpowszechnieniu spożycia kokainy w ciągu ostatniego roku wśród młodych osób dorosłych (15–34 lata)

Wpływ kokainy na zdrowie publiczne Oznaką wpływu kokainy na zdrowie publiczne jest wzrost liczby zgłoszeń do leczenia w związku z używaniem tego narkotyku W 2005 r. blisko jedna czwarta (22%) wszystkich nowych zgłoszeń na leczenie w Europie miała związek z kokainą: ogółem 33 027 pacjentów w porównaniu z 12 633 w 1999 r. Większość zgłoszeń na leczenie występuje w niewielkiej liczbie krajów: z Hiszpanii i Holandii pochodzi większość sprawozdań związanych z leczeniem uzależnienia od kokainy w Europie Ośrodki leczenia uzależnień muszą oferować opiekę dla szerokiego kręgu pacjentów (patrz: Wybrane zagadnienia, część II poniżej)

Rekordowa ilość skonfiskowanej kokainy W Europie w latach 2000-2005 nastąpił wzrost liczby konfiskat i przejętych ilości kokainy 70 000 przypadków konfiskaty kokainy, co odpowiada rekordowej liczbie 107 ton narkotyku (ponad 45% wzrost skonfiskowanych ilości w stosunku do 2004 r.) W Hiszpanii dokonano ponad połowy wszystkich przypadków konfiskat i przejęto największą ilość narkotyku (48,4 tony w 2005 r.; 33,1 tony w 2004 r.) Portugalia była drugim krajem pod względem największych przechwyconych ilości (18,1 tony w 2005 r.; 7,4 tony w 2004 r.)

Szlaki tranzytowe Półwysep Iberyjski, główne miejsce wprowadzania kokainy do Europy Większość kokainy skonfiskowanej w Europie trafia na kontynent z Ameryki Południowej lub przez Amerykę Środkową i Karaiby Coraz częściej szlaki tranzytowe prowadzą przez kraje zachodnioafrykańskie UE reaguje na zmiany szlaków handlowych poprzez wzmożoną koordynację i współpracę między państwami członkowskimi We wrześniu 2007 r. w Portugalii powstał ośrodek Maritime Analysis and Operations Centre – Narcotics (MAOC-N)

HIV: ogólnie pozytywna ocena Odsetek przypadków przenoszenia wirusa HIV między osobami używającymi narkotyków dożylnie był niski w większości krajów UE w 2005 r. Wraz z rozszerzeniem zakresu usług w dużym stopniu zdołano uniknąć epidemii HIV wcześniej obserwowanych w Europie Kraje bałtyckie – także względny spadek liczby nowych zakażeń Lecz w 2005 r. w UE wskutek dożylnego używania narkotyku odnotowano jeszcze około 3 500 nowo zdiagnozowanych zakażeń W Portugalii odsetek zgłoszonych przypadków przenoszenia wirusa HIV między osobami używającymi narkotyków dożylnie był największy ze wszystkich państw członkowskich UE (około 850 nowych zakażeń w 2005 r.) Wirusem HIV zakażonych jest do 200 000 osób, które używały narkotyków dożylnie, wirusem HCV zakażonych jest około 1 miliona osób, które używały narkotyków dożylnie

Wysoki poziom zgonów związanych z narkotykami Przedawkowanie to główna przyczyna możliwych do uniknięcia zgonów wśród młodych Europejczyków Historycznie wysoki poziom zgonów: 7000–8000 zgonów rocznie wskutek przedawkowania; w najnowszych danych nie odnotowano tendencji spadkowej W kilku krajach odnotowano ostatnio wzrost liczby zgonów, a wyraźny wzrost o ponad 30% w: Grecji (2003–2005), Austrii (2002–2005), Portugalii (2003–2005) i Finlandii (2002–2004) W Europie brak jest wszechstronnego podejścia do zapobiegania przedawkowaniu ...i istnieje ryzyko, że w Europie nie zostaną osiągnięte cele w zakresie ograniczenia liczby zgonów związanych z narkotykami

Zgony związane z narkotykami (c.d.) Czynniki ryzyka przyczyniające się prawdopodobnie do tego problemu: używanie jednocześnie kilku narkotyków przez osoby przyjmujące opiaty oraz potencjalne zwiększenie dostępności heroiny Trwała stabilizacja lub poprawa ogólnej sytuacji związanej z używaniem heroiny w Europie jest poddawana w wątpliwość z powodu zwiększającej się produkcji opium w Afganistanie W 2006 r. wyprodukowano około 6 610 ton opium z czego 92% w Afganistanie Szacowany globalny potencjał produkcji heroiny ponownie wzrasta: z 472 ton w 2005 r. do 606 ton w 2006 r. (UNODC, 2007)

Rozdział 8, wykres 13: Ogólna tendencja dotycząca nagłych zgonów związanych z narkotykami w latach 1996–2005 w odniesieniu do wszystkich państw członkowskich na podstawie dostępnych danych Wskaźnik (1996 = 100)

Część II: Przegląd wybranych zagadnień – 2007 Trzy dogłębne analizy opublikowane łącznie ze sprawozdaniem rocznym Narkotyki a prowadzenie samochodu Używanie narkotyków i problemy pokrewne w grupie osób bardzo młodych (poniżej 15 roku życia) Kokaina i crack: rosnący problem zdrowia publicznego

Narkotyki a prowadzenie samochodu (1) Konopie indyjskie i benzodiazepiny są po alkoholu najpopularniejszymi substancjami psychoaktywnymi wśród kierujących pojazdami w Europie Konkluzja jednoznaczna bez względu na rodzaj badania (np. testy losowe lub na podstawie podejrzeń przeprowadzane na drogach, w szpitalach, w wyniku sekcji zwłok) Równy rozkład badań pod względem wzmożonego występowania jednej z tych dwóch substancji Wyjątki: w Finlandii, Szwecji, na Łotwie i w Norwegii u kierujących pojazdami stwierdza się częściej używanie amfetamin niż konopi indyjskich i benzodiazepin. W Słowenii opiaty stwierdza się częściej niż benzodiazepiny.

Narkotyki a prowadzenie samochodu (2) Testy wydolnościowe wykazują, że używanie konopi i benzodiazepin powoduje zaburzenia w zdolności do kierowania pojazdem, zróżnicowane w zależności od dawki, tolerancji i czasu, jaki mija od przyjęcia substancji Badania oceny ryzyka wykazują, że łączenie tych narkotyków z alkoholem znacznie zwiększa ryzyko zostania uczestnikiem lub sprawcą wypadku drogowego Kierowcy używający konopi są na ogół osobami młodymi, podczas gdy kierowcy używający benzodiazepiny to osoby w średnim wieku, często kobiety Alkohol: nadal substancja nr 1 zagrażająca życiu na naszych drogach

Narkotyki a prowadzenie samochodu (3) Wiele krajów zaostrzyło przepisy, zwiększyło sankcje lub zmieniło krajowe strategie mające na celu uporanie się z tym problemem Występuje znaczne zróżnicowanie uregulowań prawnych w poszczególnych krajach w odniesieniu do kierowania pojazdami pod wpływem narkotyków, od przepisów zakładających "zero tolerancji" (przewidujących sankcje za samo wykrycie obecności substancji) do przepisów dopuszczających uzależnienie oceny poszczególnych przypadków od faktycznego wpływu substancji na sprawność psychofizyczną kierowcy Przepisy typu "zero tolerancji" dotyczące nielegalnych narkotyków (np. konopi) wprowadzono w Belgii, Portugalii i Szwecji (1999) oraz we Francji i w Finlandii (2003) Kilka krajów uchwaliło przepisy dopuszczające lub określające drogowe testy narkotykowe (np. badanie śliny, potu), lecz przed wprowadzeniem części projektów przepisów w życie konieczne jest przygotowanie niezawodnych zestawów testowych

Narkotyki a prowadzenie samochodu (4) Większość państw członkowskich UE prowadzi kampanie w masowych środkach przekazu na temat zagrożeń dla zdrowia wynikających z używania narkotyków i kierowania pojazdami, lecz przedmiotem tych kampanii jest głównie alkohol Tylko jedna piąta krajów UE kieruje kampanie konkretnie przeciwko konopiom i benzodiazepinom Specjalne programy poświęcone zapobieganiu używaniu narkotyków są obecnie widocznym elementem występującym w szkołach nauki jazdy Uniwersalne kampanie mogą okazać się nieodpowiednie (charakterystyki użytkowników konopi i benzodiazepin są zupełnie odmienne) Wiele osób jest nieświadomych ewentualnego wpływu zażywanych leków na zdolność prowadzenia pojazdów (5 krajów stosuje piktogramy na opakowaniach środków leczniczych)

Używanie narkotyków przez osoby poniżej 15 roku życia (1) Używanie nielegalnych narkotyków przez osoby bardzo młode występuje rzadko, a jeszcze rzadziej jest to używanie systematyczne Stwierdza się je głównie w specyficznych grupach ludności, w których używanie narkotyków występuje wraz z zaburzeniami psychicznymi/społecznymi Konopie są najczęściej zażywaną nielegalną substancją, po niej występują środki do inhalacji (np. klej, aerozole) W grupie uczniów w wieku 15–16 lat, którzy informują o używaniu konopi, pierwsze przyjęcie narkotyku w wieku poniżej 13 lat ma miejsce rzadko (zazwyczaj w 1–4%przypadkach) Badania przeprowadzone w szkołach wykazały, że w krajach UE występują znaczne różnice, jeżeli chodzi o codzienne palenie tytoniu w wieku poniżej 13 lat (7%–18%). 5% do 36% uczniów stwierdziło, że nigdy nie upili się przed ukończeniem 13 roku życia

Używanie narkotyków przez osoby poniżej 15 roku życia (2) Nieliczne osoby w wieku poniżej 15 lat rozpoczynają leczenie z powodu uzależnienia od narkotyków (mniej niż 1% wszystkich pacjentów) Na leczenie kierują ich rodziny, opieka społeczna lub wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych Znaczna większość leczy się głównie z powodu używania konopi, a w mniejszym stopniu – z powodu uzależnienia od środków inhalacyjnych Osoby poniżej 15 roku życia pochodzące z rodzin, których członkowie używają substancji psychoaktywnych, są narażone na zwiększone ryzyko wczesnego rozpoczęcia używania narkotyków (co najmniej 28 000 pacjentów poddanych leczeniu z uzależnień mieszka ze swoimi dziećmi) W 2005 r. w Europie zgłoszono 18 zgonów związanych z narkotykami wśród osób poniżej 15 roku życia (0,2% ogólnej liczby zgonów tego rodzaju)

Używanie narkotyków przez osoby poniżej 15 roku życia (3) Reakcje ukierunkowane na bardzo młodych narkomanów mają różne formy, od ogólnego podejścia prewencyjnego (np. szkoły, wspólnoty) do wczesnych działań interwencyjnych (np. poradnictwo), w razie podejrzenia o używanie narkotyków Rozwiązaniami pośrednimi są reakcje prewencyjne dostosowane do grup wysokiego ryzyka (np. dla zagrożonych rodzin) W większości krajów UE środki mające zapobiegać wczesnemu używaniu legalnych substancji postrzegane są jako działania zapobiegające używaniu nielegalnych substancji w okresie późniejszym W kilku krajach propagowanie używania nielegalnych narkotyków wśród młodzieży wiąże się z poważnymi sankcjami Sprzedaż nielegalnych narkotyków w pobliżu szkół lub w miejscach uczęszczanych przez młodzież jest również surowo karana

Używanie kokainy i cracku (1) Znaczne obawy w ostatnich latach dotyczące: wzrostu używania kokainy w miejscach służących rekreacji i ogólnie wśród młodzieży w niektórych krajach jednoczesnego używania kokainy i heroiny, co staje się coraz powszechniejszym zjawiskiem wśród osób problemowo używających opiatów problemowego używania cracku. Pozostaje to nadal zjawiskiem rzadkim, lecz powoduje obawy w przypadku części zmarginalizowanych grup na pewnych obszarach

Używanie kokainy i cracku (2) Do niekorzystnych skutków zdrowotnych wynikających z używania kokainy należą: zaburzenia układu sercowo-naczyniowego, mózgowo-naczyniowego i neurologicznego Na ryzyko toksycznego działania kokainy może mieć wpływ jednoczesne używanie innych substancji (np. alkoholu, heroiny) W 2005 r. odnotowano około 400 zgonów związanych z używaniem kokainy – zgony spowodowane czysto farmakologicznym przedawkowaniem są stosunkowo rzadkie Możliwe jest zaniżenie zgonów związanych z używaniem kokainy

Używanie kokainy i cracku (3) Konieczne są elastyczne usługi lecznicze, które mogą przyciągnąć bardzo różne osoby używające kokainy i odpowiedzieć na ich szczególne potrzeby Nie ma obecnie skutecznego lekarstwa, aby pomóc osobom używającym kokainy w zachowaniu abstynencji czy ograniczeniu używania kokainy Osoby używające kokainę, poddawane leczeniu, otrzymują na ogół lekarstwa takie jak środki przeciwdziałające depresji czy benzodiazepiny, aby zapewnić im charakterystyczną ulgę (niepokój, depresja) Nowe osiągnięcia: eksperymentalne środki lecznicze w celu obniżenia objawów wycofania/głodu wykazują możliwości w badaniach klinicznych. Prowadzone są badania nad immunoterapią uzależnienia od kokainy przy pomocy szczepionki antykokainowej (TA-CD)

Czas, by potwierdzić osiągnięty postęp Obecnie stoimy w obliczu bardziej złożonej i różnorodnej sytuacji w zakresie narkotyków w Europie niż dziesięć lat temu Ważne jest wskazanie miejsc, gdzie mądre inwestycje procentują Używanie narkotyków ustabilizowało się w wielu ważnych obszarach, chociaż na historycznie wysokich poziomach – niektóre przypadki zasługują na ostrożny optymizm Nastąpił także ogromny wzrost inwestycji w działania związane z zapobieganiem, leczeniem i ograniczaniem szkód oraz poprawa współpracy i zwiększenie nacisku na obniżenie podaży Ocena postępu jest niezwykle istotna właśnie teraz, kiedy w Europie – i na całym świecie – rozpoczyna się okres podsumowań ostatnich osiągnięć: w 2008 r. EMCCDA wniesie swój wkład w ocenę planu działania UE dotyczącego narkotyków i w proces przeglądu UNGASS.