PROSTE ZŁOŻONE JEDNORODNE NIEJEDNORODNE PODZIAŁ MATERII MATERIA   SUBSTANCJE MIESZANINY PROSTE ZŁOŻONE JEDNORODNE NIEJEDNORODNE PIERWIASTKI ZWIĄZKI CHEMICZNE PIERWIASTEK – zbiór atomów o takiej samej liczbie atomowej (magnez, tlen, żelazo) ZWIĄZEK CHEMICZNY – substancja zbudowana z co najmniej dwóch różnych atomów lub jonów (tlenek potasu, woda, amoniak, chlorek sodu) MIESZANINA JEDNORODNA – mieszanina, w której nie da się odróżnić składników mieszaniny tzw. „gołym okiem” (sól + woda, etanol + woda, powietrze, stopy metali) MIESZANINA NIEJEDNORODNA – składniki mieszaniny możemy odróżnić „ gołym okiem” lub za pomocą prostych przyrządów (piasek + woda, żelazo + siarka, olej + woda)

WŁAŚCIWOŚCI NIEMETALI WŁAŚCIWOŚCI METALI WŁAŚCIWOŚCI NIEMETALI Ciała stałe (wyjątek Hg – ciecz) Srebrzysta lub szara barwa (wyjątki: Au – barwa żółta, Cu – barwa czerwonobrązowa, Cs – barwa złocista) Metaliczny połysk Kowalność Ciągliwość Dobre przewodnictwo cieplne i elektryczne Wysokie temperatury wrzenia i topnienia Niektóre metale oddziałują z magnesem (Fe, Co, Ni) Różne stany skupienia Różne barwy Zwykle brak połysku Nie są kowalne Zwykle nie przewodzą prądu elektrycznego i ciepła Maja niskie temperatury wrzenia i topnienia Nie oddziałują z magnesem

ZJAWISKO FIZYCZNE, A REAKCJA CHEMICZNA Przemiana, w której nie zmienia się rodzaj materii, a tylko pewne właściwości (np. stan skupienia, kształt, barwa) Przemiana, w wyniku której powstają nowe substancje o innych właściwościach. Powstawanie szronu, mgły Sublimacja jodu Topienie parafiny, lodu Parowanie wody Mielenie kawy Spalanie magnezu, siarki, sodu itp. Ogrzewanie cukru Rdzewienie żelaza Kwaśnienie mleka Zobojętnianie kwasu zasadą

METODY ROZDZIELANIA MIESZANIN Sączenie ( filtracja) Proces przepuszczania mieszaniny niejednorodnej przez sączek z bibuły umieszczony na lejku. Na sączku (filtrze pozostaje ciało stałe, a klarowna (przezroczysta) ciecz (przesącz) spływa do zlewki. (np. woda + piasek, filtracja wody wodociągowej) Dekantacja Proces polegający na oddzieleniu ciała stałego od cieczy przez zlanie klarownej cieczy znad osadu. ( np. woda + kreda) Sedymentacja – opadanie na dno naczynia cząsteczek ciała stałego w cieczy pod wpływem siły ciężkości. Destylacja Proces polegający na rozdzieleniu składników mieszaniny ciekłej jednorodnej. Wykorzystuje się tu różnice temperatur wrzenia poszczególnych składników mieszaniny. Ciekłą mieszaninę jednorodną umieszcza się w kolbie destylacyjnej podłączonej do chłodnicy. Mieszaninę ogrzewa się, kontrolując na termometrze jej temperaturę. Składniki mieszaniny kolejno – w miarę wzrostu temperatury – zostają odparowane, a ich pary skraplają się w chłodnicy i ściekają do podstawionego naczynia (odbieralnika). (np. etanol + woda)  

Zastosowanie rozdzielacza Użycie rozdzielacza jest możliwe, gdy dwie ciecze nie mieszają się ze sobą, tworząc mieszaninę ciekłą niejednorodną o wyraźnej granicy pomiędzy nimi (różne gęstości składników mieszaniny). (np. woda + olej) Odparowanie do sucha Polega na ogrzewaniu mieszaniny, w wyniku którego ciecz odparowuje, a w naczyniu pozostaje ciało stałe. (np. woda + sól) Metody mechaniczne Polegają na mechanicznym rozdzieleniu składników mieszanin niejednorodnych, np. przy użyciu sita, magnesu. (np. siarka + żelazo) Krystalizacja Polega na wydzielaniu się z roztworu nasyconego substancji w postaci kryształków wskutek np. odparowania wody (lub innego rozpuszczalnika). (np. woda + sól)  

PORÓWNANIE ZWIĄZKÓW CHEMICZNYCH I MIESZANIN ZWIĄZEK CHEMICZNY MIESZANINA SKŁAD Stały, ściśle określony skład jakościowy i ilościowy Zmienny skład jakościowy i ilościowy WŁAŚCIWOŚCI Składniki nie zachowują swoich właściwości Składniki zachowują pewne swoje właściwości OTRZYMYWANIE Otrzymuje się go w wyniku reakcji chemicznej Otrzymuje się ją w wyniku procesów fizycznych ROZKŁAD Można go rozłożyć w wyniku reakcji chemicznej Można ją rozdzielić w wyniku procesów fizycznych

POWIETRZE ZMIENNE STAŁE AZOT – 78%, PARA WODNA, OZON, TLEN – 21%, SKŁADNIKI POWIETRZA STAŁE AZOT – 78%, TLEN – 21%, INNE GAZY – 1% (GAZY SZLACHETNE, WODÓR) ZMIENNE PARA WODNA, OZON, TLENEK WĘGLA (IV), PYŁY, DYMY

CHARAKTERYSTYKA WYBRANYCH GAZÓW AZOT TLEN TLENEK WĘGLA (IV) WODÓR ZAPACH bezwonny BARWA bezbarwna GESTOŚĆ WZGLĘDEM POWIETRZA mniejsza większa ROZPUSZCZALNOŚĆ W WODZIE słaba dobra PALNOŚĆ ---------- ------------ ------------- palny WYKRYWANIE zapalone łuczywko gaśnie żarzące łuczywko zapala się zapalone łuczywko gaśnie, woda wapienna mętnieje zapala się z charakterystycznym dźwiękiem, a zmieszany z powietrzem lub tlenem spala się wybuchowo

TLENEK WĘGLA (IV) (DWUTLENEK WĘGLA) C + O2 → CO2 2CO + O2 → 2CO2 OTRZYMYWANIE TLEN Reakcja rozkładu termicznego tlenku rtęci (II) 2HgO → 2Hg + O2↑ Ogrzewanie manganianu (VII) potasu KMnO4 → K2MnO4 + MnO2 + O2 ↑ WODÓR Reakcja metalu aktywnego z kwasem Mg + 2HCl → MgCl2 + H2 ↑ 2Na + H2SO4 → Na2SO4 + H2 ↑ TLENEK WĘGLA (IV) (DWUTLENEK WĘGLA) Spalanie węgla C + O2 → CO2 Utlenianie tlenku węgla (II) 2CO + O2 → 2CO2 Rozkład termiczny węglanów CaCO3 → CaO + CO2

GAZY SZLACHETNE HEL NEON ARGON Napełnianie balonów, sterowców Butle do nurkowania głębinowego (mieszanina z tlenem) Lasery Energetyka jądrowa – chłodziwo prętów paliwowych Na powłoce walencyjnej dublet elektronowy NEON Lampy neonowe np. w latarniach morskich ponieważ przechodzą przez mgłę lasery ARGON Wypełniacz przestrzeni między szybami w nowoczesnych oknach Gaz ochronny przy spawaniu i cięciu metali

GAZY SZLACHETNE KRYPTON KSENON RADON Lampy żarowe, lampy do oświetlania domów reflektory samochodowe Wypełniacz przestrzeni między szybami w nowoczesnych oknach KSENON Telewizory plazmowe Lasery W silnikach pojazdów kosmicznych RADON W medycynie

tlenek węgla (IV), metan SMOG ZANIECZYSZCZENIA ATMOSFERY EFEKT CIEPLARNIANY tlenek węgla (IV), metan SMOG spaliny samochodów (tlenki siarki, tlenki azotu, tlenki węgla, sadza, pyły DZIURA OZONOWA freony KWAŚNE DESZCZE tlenki siarki, tlenki azotu