Odpowiedzialność zawodowa lekarzy biegłych sądowych Piotr Artur Winciunas Odpowiedzialność zawodowa lekarzy biegłych sądowych Benignius leges interpretande sunt, quo voluntas earum conservetur. Ustawy są wtedy właściwie interpretowane gdy zachowuje się ich ducha Katowice, 12 kwietnia 2013

Rodzaje odpowiedzialności Powszechna Karna, represyjna - za popełnienie przestępstwa Cywilna, odszkodowawcza - za wyrządzoną szkodę lub krzywdę niemajątkową Szczególna Zawodowa- za przewinienie zawodowe Pracownicza ( dyscyplinarna), służbowa

Odpowiedzialność zawodowa –Podstawy konstytucyjne Art.17 Konstytucji z 1997 r 1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony 2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu i ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

Art. 17 Konstytucji -wnioski Samorządy( korporacje) przejawem decentralizacji władzy i wyrazem pomocniczości państwa Przynależność do korporacji obowiązkowa, tak jak przynależność państwowa Korporacja podmiotem prawa publicznego ( sprawuje pieczę na należytym wykonywaniem zawodu w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony) Korporacja szczególnym podmiotem, bo skupia w swoim ręku władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą ( problem check and balance ( problem check and balance, art. 10 ustawy o izbach lekarskich, możliwość odwołania się przez MS do SN gdy uchwała organu sprzeczna z prawem ( KZL –władzą, nie organem)

Wykonywanie zawodu lekarza Art.2 i art. 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996r. Wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich. Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

Sprawowanie pieczy nad należytym wykonywaniem zawodu. Podstawy prawne Samorząd musi mieć stosowne instrumenty by zagwarantować odpowiedni poziom zawodowy i moralny członków korporacji. Przewidziane są one w: rozdziale 5 ( art.53-112) ustawy z 2 grudnia 2009 r. o izbach lekarskich W tym także instrumenty dotyczące naboru , sprawdzania kwalifikacji natury merytorycznej i etycznej

Ogólna charakterystyka odpowiedzialności zawodowej Prawna - poddana regulacji ustawowej w przeciwieństwie np. do odpowiedzialności przed sądami koleżeńskimi Represyjna – należy więc przestrzegać zasad rzetelnego procesu w rozumieniu art. 6 EKPC Niezależna od innych form odpowiedzialności - możliwość nawarstwiania się sankcji (art.54 ust. 1 ustawy o izbach lekarskich) Zbliżona do odpowiedzialności karnej bo: oparta na zasadzie winy, w sprawach nieuregulowanych stosuje się odpowiednio k.p.k (art.112 ustawy o izbach lekarskich)

Odpowiedzialność zawodowa a odpowiedzialność karna –różnice Rzecznicy odpowiedzialności zawodowej, sądy lekarskie nie są organami wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Wystarczające jest ustalenie naruszenia zasad etyczno – deontologicznych, a niekoniecznie przepisów prawa, Nieokreślony z góry zakres przewinienia zawodowego (art. 76 KEL: „W wypadkach nie przewidzianych w Kodeksie Etyki Lekarskiej należy kierować się zasadami wyrażonymi w uchwałach władz samorządu lekarskiego, w orzecznictwie sądów lekarskich oraz dobrymi obyczajami przyjętymi przez środowisko lekarskie.”), Wprawdzie obowiązuje zasada oznaczoności kar (katalog przewidziany w art. 83 ustawy o izbach) ale brak określenia jakie kary mogą być orzeczone za poszczególne przewinienia zawodowe. Nawet w odniesieniu do tych przewinień, które są określone w KEL. Teoretycznie więc istnieje możliwość orzeczenia kary najsurowszej nawet za błahe przewinienie.

Przewinienie zawodowe (Art. 53 ustawy o izbach lekarskich) Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej „przewinieniem zawodowym”

Przewinienie zawodowe( art.53 ustawy o izbach lekarskich ) c.d. Postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lekarskiej: Art. 1 KEL : Naruszeniem godności zawodu jest każde postępowanie lekarza, które podważa zaufanie do zawodu” Problem; czy naruszenie zasad czy naruszenie przepisów ?

Przewinienie zawodowe c.d Naruszenie obowiązków wymienionych w art. 76 KEL: naruszenie uchwał samorządu ( odpowiedzialność zawodowa za niepłacenie składek ?), nieprzestrzeganie zasad wyrażonych w orzecznictwie sądów lekarskich, nieprzestrzeganie dobrych obyczajów.

Postępowanie w zakresie odpowiedzialności zawodowej. Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej obejmuje: czynności sprawdzające, postępowanie wyjaśniające , postępowanie przed sądem lekarskim postępowanie wykonawcze. Stronami postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy są pokrzywdzony oraz lekarz, którego dotyczy postępowanie, lub obwiniony. W postępowaniu przed sądem lekarskim stroną jest również rzecznik odpowiedzialności zawodowej

USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Postępowanie przed sądem lekarskim odbywa się na rozprawie jawnej. Sąd lekarski wyłącza jawność rozprawy, jeżeli jawność mogłaby: - naruszać tajemnicę lekarską, - wywołać zakłócenie spokoju publicznego, - obrażać dobre obyczaje, - ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy, - naruszać ważny interes prywatny.

USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Sąd lekarski może orzekać następujące kary: 1) upomnienie, 2) nagana, 3) kara pieniężna, 4) zakaz pełnienia funkcji kierowniczych w jednostkach organizacyjnych ochrony zdrowia na okres od roku do pięciu lat, 5) ograniczenie zakresu czynności w wykonywaniu zawodu lekarza na okres od sześciu miesięcy do dwóch lat, 6) zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od roku do pięciu lat, 7) pozbawienie prawa wykonywania zawodu. Sąd lekarski, orzekając karę przewidzianą w pkt 5 lub 6, może dodatkowo orzec karę wymienioną w pkt 4. (skutek skazania : utrata biernego prawa wyborczego- art.14 pkt.5 ustawy o izbach lekarskich)

USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Karę pieniężną orzeka się na cel społeczny związany z ochroną zdrowia w wysokości od jednej trzeciej do czterokrotnego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego.

USTAWA O IZBACH LEKARSKICH Naczelny Sąd Lekarski utrzymuje w mocy, uchyla albo zmienia orzeczenie okręgowego sądu lekarskiego. Naczelny Sąd Lekarski nie może uznać winnym lub wymierzyć kary obwinionemu, który został uniewinniony przez okręgowy sąd lekarski lub co do którego postępowanie umorzono. Od prawomocnego orzeczenia sądu lekarskiego kończącego postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy, stronom, Ministrowi Zdrowia i Prezesowi Naczelnej Rady Lekarskiej przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego w terminie 2 miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia ( art.95 uoizl)

Swoisty „immunitet procesowy” lekarzy orzekających Negatywne przesłanki procesowe z art. 17 § 1 pkt.11 k.p.k. w zbiegu z art. 112 ustawy o izbach lekarskich. „Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy : zachodzi inna okoliczność wyłączająca ściganie.” 17

Swoisty „immunitet procesowy” lekarzy orzekających . Propozycje de lege ferenda : w myśl art. 17 § 1 pkt. 10 k.p.pk. – wymóg zezwolenia odpowiedniego organu na ściganie, wprowadzenie zmian w ustawie o izbach lekarskich zapisu o niepodleganiu odpowiedzialności zawodowej : lekarzy orzeczników ZUS w zakresie wydawanych orzeczeń w sprawach emerytalno-rentowych, biegłych sądowych w zakresie wykonywanych czynności w postaci sporządzania opinii. 18

Skutki uznania orzeczenia lekarskiego za błędne Odpowiedzialność lekarza tylko wtedy gdy wydał orzeczenie ( opinię ) z zawinionym naruszeniem prawa lub zasad etyczno-deontologicznych 19

Naruszenie prawa- przykłady - naruszenie przepisów ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty( np. art. 4, art. 40 ) - naruszenie przepisów kodeksu karnego. 20

Zasady deontologiczne mające zastosowanie zwłaszcza do lekarza orzecznika i biegłego sądowego. Art. 41 KEL- „Każde zaświadczenie lub inny dokument medyczny powinien umożliwić identyfikację lekarza, który go wystawił. Treść dokumentu powinna być zgodna z wiedzą i sumieniem lekarza. Nie może ona być ona formułowana przez lekarza pod presją lub w oczekiwaniu osobistych korzyści „ 21

Zasady etyczno-deontologiczne c.d. Art. 61 KEL , który stanowi: „ Lekarz urzędu państwowego… lub jakiejkolwiek instytucji publicznej… powinien rzetelnie wypełniać zobowiązania zaciągnięte wobec tych instytucji; jednak lekarz nie powinien spełniać poleceń pracodawcy sprzecznych z zasadami etyki i deontologii lekarskiej. „ 22

zasady etyczno-deontologicznych c.d. Art. 68 KEL: „ Jeżeli z zatrudnienia lekarza wynika, że powinien on spełniać swe obowiązki wobec powierzonych jego opiece chorych bez świadczeń finansowych z ich strony, to nie może żądać od tych chorych wynagrodzenia w jakiejkolwiek formie, ani też uzależniać leczenia od uzyskania materialnych korzyści.” Żądać nie może, ale przyjmować może? 23 23

Zasady etyczno-deontologiczne c.d. Art. 10 KEL Lekarz nie powinien wykraczać poza swoje umiejętności zawodowe przy wykonywaniu czynności …. orzeczniczych. Art. 8 KEL Lekarz powinien przeprowadzać wszelkie postępowanie… z należytą starannością, poświęcając im niezbędny czas Art.12 Lekarz powinien życzliwie i kulturalnie traktować pacjentów…. 24

Przewinienia zawodowe lekarza orzecznika ZUS i biegłego sądowego. Poświadczenie nieprawdy ( fałsz intelektualny) – art. 271 k.k., Łapownictwo- art. 228 k.k., Ujawniony brak kompetencji, Niedołożenie należytej staranności, Nieobiektywna ocena stanu zdrowia, Inne np. ujawnienie tajemnicy zawodowej, służbowej. 25

Poświadczenie nieprawdy ( art. 271 k.k.) Funkcjonariusz publiczny lub inna osoba uprawniona do wystawienia dokumentu, która poświadczenia w nim nieprawdę co do okoliczności mającej znaczenie prawne Podlega karze pozbawieni wolności od 3-ch miesięcy do lat 5 Kara złagodzona ( grzywna lub kara ograniczenia wolności ) gdy przypadek mniejszej wagi Kara surowsza (pozbawienie wolności od 6 m.-cy do lat 8) gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej Dokument 26 26

Przestępstwo poświadczenia nieprawdy- interpretacja „dokument” – (art. 115 par. 14 kk) każdy przedmiot lub zapisany nośnik informacji, który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne 27

Poświadczenie nieprawdy- c.d. Odpowiedzialność karna zachodzi, tylko gdy sprawcy można przypisać umyślność czynu To znaczy sprawca obejmuje swoją świadomością, że poświadcza nieprawdę oraz że poświadczenie to dotyczy okoliczności mającej znaczenie prawne i tego chce (albo na to się godzi). 28

Nieumyślne poświadczenie nieprawdy Brak odpowiedzialności karnej Problem, czy może wchodzić w grę odpowiedzialność zawodowa w sytuacji gdy poświadczenie nieprawdy w orzeczeniu wynikło z niezachowania zasad ostrożności? 29

Łapownictwo k.k. Art. 228 k.k. - przestępstwo łapownictwa: przyjęcie korzyści majątkowej lub osobistej lub jej obietnicy w związku z pełnieniem funkcji publicznej Kara: pozbawienie wolności od 6 m-cy do lat 8 30 30

Kwalifikowane typy łapownictwa Surowsza kara gdy przyjęcie korzyści : za zachowanie stanowiące naruszenie prawa ( od 1 roku do 10 lat pozbawienia wolności) w warunkach uzależniania od uzyskania korzyści wykonania czynności służbowej lub żądania korzyści ( sankcja jak wyżej) gdy korzyść majątkowa znacznej wartości( od 2 do 12 lat Por. z art. 68 KEL 31

Pojęcie korzyści Art. 115 par. 4 kk -Korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie jak i dla kogo innego Orzecznictwo SN: korzyść majątkowa: przysporzenie majątku albo uniknięcie strat lub obciążeń korzyść osobista: zaspokojenie potrzeb innych niż majątkowe lub takich, w których korzyść niematerialna ma charakter dominujący 32

Przewinienia zawodowe pozostające w związku z orzekaniem- przykład Ujawnienie tajemnicy lekarskiej ( art. 23-29 KEL) Naruszenie innych praw pacjenta 33

Dziękuję za uwagę 34