Wstęp do społeczeństwa informatycznego Dr inż.. Michał Koter

Zakres tematyczny wykładu Podstawowa budowa i zasada działania komputera; historia komputera; schemat funkcjonalny komputera; zasady podłączania poszczególnych elementów składowych komputera; zasady pracy z komputerem; rodzaje i typy systemów operacyjnych. Sieci komputerowe; typy i rodzaje sieci komputerowych; protokoły wymiany danych w sieciach komputerowych; aktywne i pasywne urządzenia sieciowe (koncentrator – hub, przełącznik – switch, gateway, router); rodzaje sieciowych systemów operacyjnych; archiwizacja danych w sieciach komputerowych. Dr inż.. Michał Koter

Zakres tematyczny wykładu Internet; struktura sieci internetowej; zasady uzyskiwania połączenia z siecią internetową; obsługa przeglądarki internetowej; konfigurowanie i obsługa konta pocztowego; zagrożenia wynikające z korzystania z sieci internetowej; typy i sposoby zabezpieczeń podczas korzystania z sieci internetowej; Legalność oprogramowania Podstawowe funkcje i obsługa pakietu biurowego MS Office firmy Microsoft; Alternatywne pakiety programów biurowych; OpenOffice;

Definicja informatyki Informatyka obejmuje: dyscyplinę naukową i gałąź wiedzy, dotyczące przetwarzania informacji przy użyciu środków technicznych (komputerów). Obejmuje m.in.: podstawy konstrukcji maszyn cyfrowych, podstawy programowania, teorie języków programowania, teorię systemów operacyjnych, podstawy organizacji banków danych, teorię sieci teleinformatycznych, podstawy użytkowania elektronicznych maszyn cyfrowych. Opiera się na zasobach pojęć podstawowych i metod zaczerpniętych z logiki formalnej, algebry, lingwistyki matematycznej, teorii procesów przypadkowych, statystyki matematycznej itp. dziedzinę działalności gospodarczej związaną z produkcją komputerów i ich oprogramowania, budową systemów informatycznych i ich zastosowaniami w gospodarce.

Historia informatyki

Historia informatyki

Historia informatyki

Historia informatyki

Podstawowe założenia von Neumanna   Komputer powinien posiadać: pamięć w której będą przechowywane zarówno dane jak i instrukcje z możliwością zapisu i odczytu w dowolnej kolejności; jednostkę obliczeniową wykonującą operacje arytmetyczne i logiczne; urządzenia wejściowe pozwalające na wprowadzanie danych i urządzenia wyjściowe umożliwiające wyprowadzanie danych; takie układy sterujące jego pracą, które pozwalałyby na interpretację rozkazów pobieranych z pamięci oraz wybór alternatywnych działań (zmianę kolejności rozkazów) w zależności od wyniku poprzednich operacji.

Definicja komputera Komputer – to uniwersalny system cyfrowy zdolny do wykonywania pewnego zbioru rozkazów (różnorodnych operacji elementarnych), w którym użytkownik może określić sekwencję wykonywanych rozkazów konieczną do realizacji postawionego zadania. Głównymi częściami składowymi komputera są: procesor, pamięć operacyjna, w której jest zapisany program określający sekwencję wykonywanych operacji oraz dane do przetworzenia oraz układy wejścia-wyjścia do których są przyłączone urządzenia zewnętrzne umożliwiające kontakt komputera z otoczeniem i użytkownikiem. Istotną cechą komputera, odróżniającą go od innych systemów cyfrowych, jest możliwość zupełnej zmiany realizowanych przez niego funkcji jedynie przez zmianę programu w jego pamięci.

Schemat systemu komputerowego

Ideowy schemat komputera

Procesor Producenci procesorów INTEL AMD Motorola Cyrix IDT, Rise, Transmeta, VIA, NEC Podstawowe parametry procesora: częstotliwość taktowania rozmiar magistrali danych pamięć podręczna ( typu Cache) INTEL 8008, 8080, 80286 80386, 80486, Pentium I, II, III, IV, AMD Am486 K5, K6, Athlon, Duron, Palomino

Pamięć

Pamięć Praktycznie używane jednostki na oznaczenie wielokrotności bajtu to: 1 kB = 1024 B (kB - kilobajt) 1 MB = 1024 kB (MB - megabajt) 1 GB = 1024 MB (GB - gigabajt) 1 TB = 1024 GB (TB - terabajt) 1 PB = 1024 TB (PB - petabajt) 1 EB = 1024 PB (EB - eksabajt) 1 ZB = 1024 EB (ZB - zettabajt) 1 JB = 1024 ZB (JB - jottabajt) 1 BB = 1024 JB (BB - brontobajt) 1kB 10241 1 024B 1MB 10242 1 048 576B 1GB 10243 1 073 741 824B 1TB 10244 1 099 511 627 776B 1PB 10245 1 125 899 906 842 624B 1EBi 10246 1 152 921 504 606 846 976B

pamięć użytkownika RAM Podział pamięci Pamięć operacyjna komputera składa się z dwóch rodzajów pamięci: pamięci stałej ROM Pamięć ta służy tylko do odczytu to znaczy, że użytkownik może korzystać z danych zapisanych w tej pamięci, ale nie może nic w niej zmienić. Zawartość pamięci stałej ustala producent. Zawiera ona procedury startowe komputera, matrycę znaków oraz inne procedury bez których praca komputera jest niemożliwa (BIOS). pamięć użytkownika RAM Pamięć RAM nazywana pamięcią użytkownika lub pamięcią o dostępie swobodnym jest podstawowym rodzajem pamięci. Teoretycznie komputer może posiadać pamięć RAM dowolnej wielkości. W pamięci operacyjnej przechowywane są aktualnie wykonywane programy, dane początkowe dla tych programów oraz wyniki pracy. Zawartość pamięci RAM jest zerowana w momencie zaniku napięcia zasilania.

Pamięci zewnętrzne Rodzaje pamięci zewnętrznych dyski twarde HDD dyskietki FDD dyski optyczne napędy taśmowe dyski typu ZIP pamięci typu Flash Rodzaje dysków optycznych CD tłoczone CD R (recordable) CD R-W (rewritable) DVD jednostronne, dwustronne jednowarstwowe, dwuwarstwowe DVD R DVD R W Rodzaje dysków HDD IDE SCSI

Budowa dysku elastycznego

Budowa dysku twardego

Budowa płyty CD

Budowa płyty CD-R, CD-RW

Płyta DVD

Urządzenia we/wy - klawiatura Rodzaje klawiatur standardowe (klawiszowe) dotykowe (Touch Pad)

Urządzenia we/wy - porty - port szeregowy (COM1, COM2, ... COM8) - port równoległy (LPT) - USB - PS/2 - port podczerwieni, Bluetooth Modem Karta sieciowa (sieć Ethernet (do 1Gbps) , WiFi(do 54Mbps) ) Inne urządzenia

Urządzenia we/wy - monitory Karta graficzna dostarcza sygnał do monitora Podstawowe typy monitorów Monitor z kineskopem szklanym [z przeplotem, bez przeplotu] Monitor TFT (Thin Film Transistor), LCD (Liquid Crytstal Display) [kontrast] Projektory Monitory plazmowe

Ekran plazmowy

Porównanie ekranu CRT i LCD LCD (TFT) Kineskop (CRT) Jasność (+) 170 do 300 cd/m² (~) 80 do 120 cd/m² Kontrast (-) 150:1 do 450:1 (+) 350:1 do 700:1 Kąt widzenia (~) 90° do 170° (+) ponad 150° Błędy zbieżności (+) brak (~) 0.20 do 0.30 mm Ostrość (+) bardzo dobra (~) satysfakcjonująca lub bardzo dobra Geometria (+) perfekcyjna (~) możliwe defekty Liczba uszkodzonych pikseli (-) do 8 Sygnał wejściowy (+) analogowy lub cyfrowy (~) tylko analogowy Możliwe rozdzielczości (-) ustalona z góry lub interpolowana (+) wiele Gamma (dopasowywanie kolorów dla oka ludzkiego) (~) satysfakcjonująca (+) jakość fotograficzna Jednorodność obrazu (~) często jaśniejszy przy krawędziach (~) często jaśniejszy w centrum Czystość/jakość kolorów (-) zła do umiarkowanej Migotanie (~) niewidoczne powyżej 85 Hz Wrażliwość na pole magnetyczne (-) zależna od ekranowania, możliwa spora Czas odpowiedzi (-) 20 do 50 ms (+) niemożliwy do zauważenia Pobór mocy (+) 25 do 40 W (-) 60 do 160 W Rozmiary/waga (+) minimalne (-) wymaga sporo miejsca, ciężki

System operacyjny System operacyjny jest programem ,który działa jako pośrednik miedzy użytkownikiem komputera a sprzętem komputerowym. System operacyjny nadzoruje i koordynuje posługiwanie się sprzętem poprzez rożne programy użytkowe, które pracują na zlecenie rożnych użytkowników. System operacyjny wykonuje podstawowe operacje w imieniu procesów użytkownika.

Podział systemów operacyjnych Pod względem sposobu komunikacji z użytkownikiem rozróżniamy: systemy tekstowe - komunikujące się za pomocą wydawanych z linni poleceń komend (CP/M, DOS) systemy graficzne - komunikujące się za pomocą graficznych okienek i symboli (ikon). Obsługa komputera polega na manipulowaniu, za pomocą kursora myszy lub klawiszami, symbolami które odpowiadają określonym zadaniom (Windows, MacOS i inne).

Rodzaje systemów operacyjnych DOS Windows 95, 98, Milenium Windows Workstation Windows 2000 Professional Windows NT Windows 2000 Server, 2003 Serwer Windows XP Home Edition, Windows XP Professional OS/2 Wrap Novell Unix Linux

Sieci komputerowe Siecią komputerową - nazywamy strukturę składającą się ze stacji sieciowych i łączącego je medium transmisyjnego. W praktyce oznacza to, że w tym samym czasie, gdy odbywa się przesyłanie informacji pomiędzy dwiema stacjami, nie może odbywać się transmisja pomiędzy dwiema innymi stacjami. Aby informacje wysłane przez określoną stację nadawczą trafiły do stacji odbiorczej, każda z nich musi mieć swój własny wyróżniający ją spośród innych stacji zainstalowanych w sieci adres.

Podział sieci komputerowych Rodzaje stacji sieciowych: stacje robocze -stacje obsługiwane przez operatorów serwery – stacje bezobsługowe   Podstawowy podział sieci Sieć LAN (Lokal Area Network) - sieć lokalna – umożliwiają wymianę zbiorów informacji i komunikatów oraz wspólne użytkowanie zasobów pomiędzy użytkownikami znajdującymi się na niewielkim obszarze np. na terenie szkoły, zakładu pracy, przedsiębiorstwa. Sieć WAN (Wide Area Network) – sieć rozległa, globalna – łączą ze sobą oddzielne sieci LAN używając łączy telefonicznych lub innych mediów np. łączy satelitarnych. Sieci WAN łączą ze sobą geograficznie oddalonych użytkowników.

Protokół komunikacyjny Protokołem komunikacyjnym – nazywamy zbiór formalnych reguł i konwencji szczegółowo określających mechanizm wymiany danych między stacjami połączonymi medium transmisyjnym.   Rodzaje protokołów komunikacyjnych TCP/IP NetBEUI IPX/SPX

Identyfikacja urządzenia w sieci TCP/IP – numer postaci XXX.XXX.XXX.XXX Sieci prywatne klasa A 10.1.1.1 - 10.254.254.254 klasa B 172.16.1.1 - 172.31.254.254 klasa C 192.168.1.1 - 192.168.254.254 IPX/SPX – numer generowany w karcie sieciowej NetBEUI - nazwa

Podział sieci Podział sieci ze względu na jej organizację: Klient - serwer Pear to peaer Podział sieci ze względu na topologię : Topologia szynowa Topologia pierścieniowa (typu ring) Topologia gwiaździsta Topologia drzewiasta   Elementy przełączające w sieci Koncentrator – hub Hub przełączający – switch Router Bridge Gateway

Najprostsze połączenie sieciowe

Sieć typu szeregowego Połączenie z wykorzystaniem kabla współosiowego - tzw. kabla koncentrycznego

Sieć typu gwiaździstego Połączenie z wykorzystaniem kabla UTP - tzw. kabla typu skrętka

Topologia drzewiasta

Topologia pierścieniowa – typu ring

Sieć równorzędna typu „Peer to Peer” Sieć typu gwiaździstego

Sieć typu Klient - Serwer Sieć typu gwieździstego

Dobór systemów operacyjnych System operacyjny serwera Novell Dopuszczalne systemy operacyjne stacji roboczych DOS Windows 95, 98, Milenium Windows Workstation Windows 2000 Professional Windows XP Professional Windows XP Home Edition

Dobór systemów operacyjnych System operacyjny serwera Windows NT Dopuszczalne systemy systemy operacyjne stacji roboczych Windows Workstation Windows 95, 98, Milenium Windows 2000 Professional Windows XP Professional

Dobór systemów operacyjnych System operacyjny serwera Windows 2000 Server Dopuszczalne systemy operacyjne stacji roboczych Windows 2000 Professional Windows 95, 98, Milenium Windows Workstation Windows XP Professional

Internet internet (dosł. międzysieć; od ang. inter – między i ang. net – sieć) to sieć komputerowa o światowym zasięgu łącząca sieci lokalne, sieci rozległe i wszystkie komputery do nich podłączone. Standardy internetu regulowane są przez agencję Internet Engineering Task Force (IETF) i publikowane w dokumentach RFC. Zgodnie z definicją słowa internet oznacza ono globalny system informacyjny spełniający następujące warunki: jest logicznie połączony w jednorodną sieć adresową opartą na protokole IP (Internet Protocol), jest w stanie zapewnić komunikację przy użyciu TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol), dostarcza, lub wykorzystuje publicznie usługi wyższego poziomu oparte na komunikacji i związanej z nią infrastrukturze. Początki internetu wiążą się z ARPANET i sięgają końca lat 60.

Nazwy domen www.Nazwa-własna.rozszerzenie1.rozszerzenie2 Rozszerzenie1 com - instytucje komercyjne, np. sony.com (to w USA) .edu - instytucje edukacyjne, np. fuw.edu.pl (w Polsce) .gov - instytucje państwowe, agendy rządowe .mil - organizacje wojskowe .net - firmy oferujące usługi sieciowe .org - organizacje niehandlowe

NASK – Naukowa Akademicka Siećkomputerowa Nazwy domen Rozszerzenie 2 pl - Polska .de - Niemcy .it - Włochy .fr - Francja .au - Australia .tw - Tajwan .jp - Japonia DNS – Domain Name Server – Serwer nazw domenowych NASK – Naukowa Akademicka Siećkomputerowa www.nask.pl

Poczta elektroniczna Nazwa_użytkownika@nazwa_serwera Informacje niezbędne do prawidłowego skonfigurowanie programu pocztowego Nazwa konta pocztowego Nazwa użytkownika Hasło Nazwa serwera POP3 – poczty przychodzącej Nazwa serwera SMTP – poczty wychodzącej

Legalność oprogramowania www.bsa.org

Typy licencji oprogramowania Oprogramowanie detaliczne ("BOX"): Jest to oprogramowanie, które dostępne jest na półkach sklepów, dealerów i innych przedstawicieli producenta. Oprogramowanie takie składa się z licencji na produkt, oryginalnego opakowania, instrukcji użytkowania bądź instalacji, a także zawiera nośnik z programem. Wszystkie to co znajduje się w oryginalnym opakowaniu jest produktem BOX lub inaczej mówiąc detalicznym.

Typy licencji oprogramowania Oprogramowanie towaryszące ("OEM"): Jest to oprogramowanie, które dostępne jest wyłącznie z towarzyszącym mu sprzętem, a prawo użytkowania programu OEM obejmuje tylko i wyłącznie sprzęt, z którym został zakupiony. Pod żadnym pozorem nie wolno tworzyć kopii oprogramowania OEM oraz używać go na innym, aniżeli towarzyszącym, sprzęcie. Licencje OLM: Sprzedaż samych licencji na oprogramowanie.

Typy licencji oprogramowania Freeware – oprogramowanie, które można używać i rozpowszechniać bez opłat ale nie wolno modyfikować. Zdarzają się ograniczenia: czasem dozwolone jest wykorzystanie programu wyłącznie do celów prywatnych albo nie wolno go rozpowszechniać. Adware – programy tego typu wyświetlają informacje reklamowe podczas używania. Klasyczne adware jest często rodzajem shareware, które może być używane darmowo kosztem wspomnianej niedogodności. Przykładem jest tu przeglądarka internetowa Opera. Adware innego typu to rodzaj spyware, które zawiera reklamy i często jest instalowane bez zgody użytkownika. Spyware – zbiera dane użytkownika komputera oraz/lub numery kart kredytowych dla celów marketingowych . Często ( o ile nie zawsze) instaluje się w komputerze bez zgody użytkownika. Crippleware – ograniczona wersja programu, która może być używana darmowo. Korzystanie z pełnej wersji wymaga zakupienia programu (patrz shareware). Cardware (lub Postcardware) – darmowe oprogramowanie, którego autor prosi o przysłanie podziękowania w formie karty pocztowej. Licencję tę wprowadził Aaron Giles, autor programu JPEGView. Sisterware – osobliwa forma freeware'u, zastosowana chyba w jednym tylko programie (organizatorze) Unforgiven Organizer, którego włoski autor, Carmelo Faraci - chyba żartobliwie - nakłada na użytkownika obowiązek przedstawienia mu własnej siostry.

Typy licencji oprogramowania Trialware - program po zainstalowaniu jest w pełni sprawny i działają wszystkie jego komponenty, ale tylko przez określoną ilość czasu od dnia jego zainstalowania w systemie (przeciętnie 30 do 90 dni), po tym okresie o ile użytkownik nie wprowadzi zakupionego u producenta specjalnego kodu, program przestaje się uruchamiać i trzeba go odinstalować, przykład Paint Shop Pro. Demo - program po zainstalowaniu nie ma żadnych ograniczeń czasowych, ale za to część jego funkcji jest niedostępna (nieaktywna), co pomniejsza jego wartość dla użytkownika, ale daje ogólny pogląd na jego możliwości. Zakupienie u producenta kodu rejestracyjnego odblokowuje niedostępne opcje czyniąc program w pełni użytecznym.

Typy licencji oprogramowania Shareware – wymaga opłaty po upływie pewnego okresu próbnego, gdy użytkownik może przekonać się o przydatności programu. Często wiąże się to z ograniczoną liczbą uruchomień programu, czasem zobowiązanie do zapłaty nie jest wymuszane w ten sposób, a pozostawione jako problem moralny dla użytkownika. Careware (lub Charityware) – program typu shareware, którego autor wymaga wpłacenia pewnej sumy na rzecz wskazanej instytucji charytatywnej. Nagware – program (zwykle shareware), który w pewnych odstępach czasu wyświetla komunikat przypominający o obowiązku wniesienia opłaty rejestracyjnej, zmuszający do chwilowego przerwania pracy z programem; celem jest "zmęczenie" użytkownika, zniechęcenie go do korzystania z programu bez rejestracji. Warez – rozpowszechnianie istniejących programów komercyjnych przez osoby trzecie z naruszeniem praw licencyjnych. Abandonware – program używany i rozpowszechniany z naruszeniem licencji, tak jak warez, który nie jest już sprzedawany i rozwijany przez producenta. Właściciele praw do programu mogą dochodzić swoich praw lub nie. Na ogół pod pojęciem tym kryją się starsze wersje programów komercyjnych.

Typy licencji oprogramowania GNU General Public License Powszechna Licencja Publiczna GNU (GNU General Public License) jest jedną z licencji wolnego oprogramowania, która została sformułowana w 1988 przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby Projektu GNU. Wersja 2 licencji GNU GPL została wydana w roku 1991. Celem tej licencji jest przekazanie użytkownikom praw do uruchamiania programu w dowolnym celu (wolność 0), analizowania działania programu i dostosowywania go do swoich potrzeb (wolność 1), kopiowania (wolność 2) oraz udoskonalania i publikowania własnych poprawek (wolność 3) programów i kodu źródłowego tych programów, których programiści postanowili wydać je w oparciu o tą licencję. Licencja typu Public Domain (ang.: dobro publiczne) – ogół tekstów, zdjęć, muzyki, dzieł sztuki, oprogramowania itp., które na skutek decyzji twórcy, braku spadkobierców lub upływu odpowiedniego czasu stały się dostępne do dowolnych zastosowań bez ograniczeń wynikających z przepisów prawa autorskiego. W sferze public domain brak jest jakichkolwiek praw majątkowych (związanych z używaniem, kopiowaniem, rozpowszechnianiem itd.), każde dzieło do niej należące może być używane w jakikolwiek sposób. Termin public domain jest często błędnie wiązany z programami typu freeware lub shareware, jednak niekiedy wiąże się z pracami udostępnianymi jako open source/open documentation

Free software – Open software Ruch Open Source różni się w swej filozofii od ruchu wolnego oprogramowania. Ruch Open Source został zainicjowany przez Erica Raymonda i Bruca Perensa, którzy utworzyli Inicjatywę Open Source (OSI). Ich celem było (1) zwrócenie uwagi na istotne korzyści praktyczne związane z publiczną dostępnością kodu źródłowego i (2) zainteresowanie dużych firm programistycznych oraz technologicznych tym pomysłem. Uważają oni, że termin open source pozwala uniknąć niejasności związanych ze słowem "free" (wolny) w nazwie free software. Ruch wolnego ( Free software) oprogramowania kładzie szczególny nacisk na etyczne aspekty takiego podejścia, uznając jakość oprogramowania jako produkt uboczny działania etycznego. Ruch Open Source wysuwa natomiast jako wartość najwyższą jakość techniczną, traktując dzielenie kodu z innymi jako środek do osiągnięcia tego celu. Wobec różnic w podejściu do tego zagadnienia, FSF dystansuje się zarówno od ruchu Open Source, jak i pojęcia "Open Source".