Rehabilitacja pulmonologiczna Niezbędny warunek skutecznego leczenia chorób płuc

Lubuski Szpital Specjalistyczny Pulmonologiczno-Kardiologiczny w Torzymiu w swej historii i tradycjach leczniczych sięga początku dwudziestego wieku. Szpital usytuowany jest, na terenach Krainy Wielkopolsko-Pomorskiej, Dzielnicy Pojezierza Lubuskiego z wyodrębnioną Równiną Torzymską. Specyficzny mikroklimat Równiny Torzymskiej stwarza doskonałe warunki do leczenia schorzeń pulmonologicznych i kardiologicznych.

Szpital w Torzymiu, w dokumentach strategicznych rozwoju opieki zdrowotnej naszego regionu, ma pełnić rolę Centrum Pulmonologicznego. W tym zakresie świadczenia zdrowotne obejmują leczenie chorób układu oddechowego (nowotwory, gruźlica, ostre i przewlekłe stany zapalne, alergologia). Nasz leczniczy ośrodek, staje się również miejscem gromadzenia doświadczeń w zakresie leczenia, podejmowania działań edukacyjnych, dyskusyjno-seminaryjnych dla lekarzy (z uzyskaniem specjalizacji włącznie) oraz opracowywania programów promujących ciągłe podnoszenie świadomości istnienia zagrożeń chorób układu oddechowego.

Rehabilitacja pulmonologiczna - obejmuje wielokierunkowy zakres usług świadczonych osobom z chorobami płuc i ich rodzinom. Celem jest osiągnięcie i utrzymanie jak najwyższego poziomu niezależności i sprawności funkcjonowania w środowisku. ( wg Narodowego Instytutu Zdrowia USA)   Rehabilitacja pulmonologiczna - to: badanie i edukacja chorego, postępowanie fizjoterapeutyczne, wsparcie psychospołeczne, obserwacja.

Rehabilitacja pulmonologiczna obejmuje: systematyczną, okresową optymalizację farmakoterapii z uwzględnieniem zaleceń programu rehabilitacyjnego, kwalifikację do programu rehabilitacyjnego na podstawie indywidualnych potrzeb chorego oraz jego dotychczasowej sprawności, ustalenie czasu trwania, realizacja zaleconego zakresu ćwiczeń ustalenie sposobu postępowania w okresie późniejszym.

Korzyści wynikające z Rehabilitacji pulmonologicznej: zmniejszenie liczby hospitalizacji i zapotrzebowania na pomoc medyczną, poprawa jakości życia, zmniejszenie nasilenia objawów, poprawa tolerancji wysiłku i wydolności fizycznej, możliwość powrotu chorych do pracy, wydłużenie przeżycia chorych stosujących ciągłą tlenoterapię.  

Choroby stanowiące wskazania do prowadzenia   Choroby stanowiące wskazania do prowadzenia rehabilitacji pulmonologicznej: Choroby obturacyjne płuc: POCHP astma oskrzelowa, zarostowe zapalenie oskrzelików, mukowiscydoza. Choroby płuc bez obturacji: choroby śródmiąższowe płuc, choroby opłucnej, sarkoidoza, zwłóknienie samoistne, choroby ściany klatki piersiowej (kyfoskoliozy), choroby nerwowo-mięśniowe (Parkinsona, stwardnienie rozsiane).   Inne choroby: gruźlica płuc, nowotwór płuca, stan po zabiegach torakochirurgicznych, zespół bezdechu sennego, otyłość.

Inne wskazania do prowadzenia rehabilitacji pulmonologicznej to: obniżenie funkcji czynnościowej płuc, duszność, obniżenie wydolności fizycznej, trudności z wykonywaniem czynności dnia codziennego, zmniejszenie zdolności do wykonywania zawodu, zaburzenia psychospołeczne.

Badania kwalifikacyjne do prowadzenia rehabilitacji pulmonologicznej: spirometria spoczynkowa, gazometrię spoczynkowa, RTG klatki piersiowej, badanie EKG, test wysiłkowy na bieżni ruchomej lub 6-minutowy test marszowy.

Klasyfikacja chorych do grup treningowych Do tej pory brak jest standardów obciążania wysiłkiem fizycznym w chorobach wewnętrznych, z wyjątkiem rehabilitacji kardiologicznej. Wiadomo jednak, na podstawie dotychczasowych doświadczeń oraz stosowanych modeli rehabilitacji kardiologicznej, że u chorych pulmonologicznych powinien być odpowiednio dozowany wysiłek fizyczny, biorąc pod uwagę ocenę tolerancji wysiłku, czynność wentylacyjną płuc, duszność oraz sprawność fizyczną.

I. GIMNASTYKA PORANNA II. GIMNASTYKA ODDECHOWA Ćwiczenia oddechowe odgrywają znaczącą rolę w profilaktyce niewydolności oddechowej. Chorym z upośledzeniem wentylacji płuc pomagają zmniejszyć uczucie duszności oraz wykorzystać istniejące rezerwy wentylacyjne. Ćwiczenia oddechowe mogą być stosowane jako: Ćwiczenia bierne. Ćwiczenia czynno-bierne – oddech wykonywany jest czynnie przy biernych ruchach kończyn górnych i kończyn dolnych. Ćwiczenia wolne – czynny wydech w optymalnej pozycji. Ćwiczenia z oporem w czasie wdechu, wydechu lub podczas obu faz ( opór może stwarzać pozycja ułożeniowa, woda, ręka, przybory, zmniejszenie drogi wydechowej).

W ćwiczeniach oddechowych dążymy do: Rozluźnienia mięśni klatki piersiowej. Nauczenie chorego oddychania z wydłużonym wydechem. Usprawnienia oddechu przeponowego, dolnożebrowego oraz większego zaangażowania mięśni brzucha w oddychaniu. Zmniejszenie nadmiernego napięcia mięśni klatki piersiowej.

III. ĆWICZENIA OGÓLNOUSPRAWNIAJĄCE: Ćwiczenia na materacach. Ćwiczenia na piłkach. Ćwiczenia z taśmą Thera Band. Ćwiczenia na stopniu. Mają charakter korekcyjny i polegają na usprawnieniu ruchomości klatki piersiowej oraz poprawieniu postawy wyprostowanej. W tym celu wykonuje się dynamiczne ruchy kończyn górnych. oraz pasa barkowego w pozycji stojącej lub siedzącej (ruch w pełnym zakresie).

Program zajęć to ćw. dynamiczne angażujące małe i duże grupy mięśniowe. Poprawiają ruchomość obręczy barkowej i klatki piersiowej wpływają na koordynację i sprawność pacjentów. Wzmacniają i uelastyczniają mięśnie. Zapobiegają przykurczom.  

IV. ĆWICZENIA ODDECHOWE Z OPOREM   Poprawa funkcji lewej komory. Poprawa wydolności tlenowe. Korzystna modyfikacja kontroli serca przez autonomiczny układ nerwowy. Pozytywna modyfikacja czynników ryzyka.

Nieodłącznym elementem rehabilitacji jest aerobowy trening oporowy Nieodłącznym elementem rehabilitacji jest aerobowy trening oporowy. Jego celem jest poprawa wydolności układu sercowo – płucnego i mięśniowego. Trening oporowy prowadzi do wydłużenia okresu sprawności i samodzielności pacjentów. Dzięki izotonicznej pracy kończyn dolnych dochodzi do poprawy zdolności wysiłkowej i siły mięśni obwodowych, co spowalnia ich atrofię. Ćwiczenia prowadzone są w formie treningu stacyjnego. Zalecenia dotyczą małych obciążeń pozwalających swobodnie wykonać od 8-15 powtórzeń daną grupą mięśniową (od 30- 50% maksymalnej siły mięśniowej). Trening wytrzymałości mięśniowej obejmuje od 1-3 serii, zestaw od 6-10 ćwiczeń, nie przekraczalny czas od 20-30 min, zalecana częstotliwość 2-3x w tygodniu.

V. GRY I ZABAWY RUCHOWE Dostosowanie reguł gry tak, aby wysiłek fizyczny nie przekraczał dopuszczalnych dla chorego obciążeń. Ograniczenie współzawodnictwa. Ćwiczenia 5 x w tygodniu po 30 min.

Zajęcia ruchowe na świeżym powietrzu

VI. FIZYKOTERAPIA   Elektroterapia - poprawa ukrwienia stymulowanej tkanki, przyspieszenie wchłaniania obrzęków 15-20min dziennie. Lampa Sollux – zmniejszenie napięcia mięśni, poprawa ukrwienia, odżywienia tkanek, podniesienie progu odczuwania bólu, ok.15 min, 10 zabiegów. Laser – normalizacja zaburzeń metabolizmu tkankowego; f= 1500- 2000Hz, czas 6-8 min, 1x dziennie, 10 zabiegów. Ultradźwięki – zmniejszenie napięcia mięśni, działają przeciwbólowo i przeciwzapalnie, 0,2 – 0,5W/cm2, czas 5min.

VII. TRENING WYDOLNOŚCIOWY W rehabilitacji Pulmonologicznej zalecany jest stacjonarny trening na bieżni lub cykloergometrze, który prowadzi się w formie interwałowej lub ciągłej, umożliwia on dokładną kontrolę dawkowanych obciążeń, HR, EKG. Forma interwałowa zalecana jest u pacjentów z niską tolerancją wysiłku i ograniczoną dusznością. Okresy odpoczynku podczas tego treningu są tak dobrane by nie pozwalały na całkowity wypoczynek. U pacjentów o dobrej tolerancji wysiłku zalecany jest trening ciągły jako skuteczna i bezpieczna metoda poprawiająca tolerancję wysiłkową. Postępowanie to prowadzi do pozytywnej korekcji metabolicznej. Zalecana częstotliwość treningu to 5 razy w tygodniu, limit HRt od 40-60% HHR, czas od 20 do 30 min.

VIII. TRENING RELAKSACYJNY Trening autogenny jest metodą opracowaną przez J.H. Schultza łączącą autosugestię z ćwiczeniami regulacji funkcji cielesnych i wegetatywnych. Trening oddziałuje na organizm i życie psychiczne ćwiczącego, który wyzwala u siebie reakcję odprężenia i koncentracji. Te z kolei przestrajają pracę organizmu wywołując mniej lub bardziej trwałe zmiany w reakcjach fizjologicznych organizmu i obrazie siebie. Stosuje się tu proste formuły autosugestii.

IX. KINESIO TAPING Kinesio Taping to jedna z nowszych metod mających zastosowanie w fizjoterapii bazująca na osiągnięciach wiedzy medycznej z obszaru terapii mięśniowo- powieziowej. Kinesio Taping (plastrowanie dynamiczne) –polega na oklejaniu wybranych fragmentów ciała plastrami o specjalnej strukturze. Każda aplikacja jest poprzedzona badaniem, oceną układu mięśniowo - powięziowego. Zabieg wykonywany jest u pacjentów po zabiegach torakochirurgicznych jak i również w schorzeniach pulmonologicznych. Aplikacje wykonywane są w okolicy klatki piersiowej, blizny pooperacyjnej i przepony. Celem tego zabiegu jest rozluźnienie napięcia mięśniowego, uśmierzenie bólu, poprawa propriocepcji, a dodatkowo w przypadku pacjentów po zabiegach operacyjnych przeciwdziałanie zrostom i ograniczeniu ruchomości głównie w stawach barkowych.

Głównymi zaletami Kinesio Tapingu jest: wspieranie procesów leczniczych i wydolnościowych, terapia funkcjonalna 24 godziny na dobę, długi okres używania ok. 5 dni, efekt poprawy zauważalny bezpośrednio po aplikacji i utrzymujący się po jej usunięciu, poprawa elastyczności skóry i blizn, wspomaganie pracy mięśni, stabilizacja stawów, likwidacja zastojów i obrzęków limfatycznych. 

X. Masaż Masaż klatki piersiowej odgrywa istotną rolę w rehabilitacji układu oddechowego. Najczęściej wykorzystuje się masaż klasyczny z technikami od delikatnego głaskania do rozcierania ugniatania i wibracji. Masażowi poddaje się mięśnie klatki piersiowej, obręczy barkowej oraz brzucha. Celem masażu jest: rozluźnienie mięśni oddechowych, zwiększanie elastyczności tkanek, ułatwianie odksztuszania zalegającej wydzieliny, zapobieganie przykurczom mm oddechowych, poprawa czynności układu oddechowego.

XI. INDYWIDUALNA PRACA Z PACJENTEM W trakcie indywidualnej pracy z pacjentem szczególny nacisk kładzie się na procedury, których nie można wykonać podczas pracy z grupą. Do tych procedur należą: nauka prawidłowego oddychania, ćwiczenia angażujące wszystkie tory oddechowe, praca z przeponą, sprężynowanie klatki piersiowej, nauka samodzielnego opukiwania klatki piersiowej, efektywny kaszel, nauka i stosowanie pozycji drenażowych, ćwiczenia rozciągające mięśnie oddechowe oraz zwiększające ruchomość klatki piersiowej, inne specjalistyczne formy ćwiczeń, takie jak Terapia Manualna, Cyriax, Ackermann, Terapia Cranio- Sacralna, Mikrokinezyterapię czy Metoda PNF.

XII. Drenaż ułożeniowy i oklepywanie Fizjoterapeuta kierując się rozpoznaniem dobiera odpowiednią pozycję ułożeniową chorego, tak aby pod wpływem siły ciężkości ułatwić spłynięcie zalegającej wydzieliny z drzewa oskrzelowego. Leczenie ułożeniowe wspomagane jest oklepywaniem i sprężynowaniem klatki piersiowej a także wykonaniem przez pacjenta tzw. „efektywnego kaszlu”. Po wszystkich w.w. procedurach pacjent pozostaje w odpowiedniej pozycji drenażowej przez minimum10 minut. Dodatkowo zalecane jest aby w ciągu dnia pacjent przyjmował wskazaną pozycję od 2 do 4 razy dziennie, rozpoczynając od 10 min i stopniowo wydłużając czas drenażu do 60 min.

XIII. Aerozoloterapia Zabiegi wykonywane są inhalatorami ultradźwiękowymi. Dzięki zmniejszeniu oddechów do 5-6 na min. wzrasta efektywność inhalacji do 60% zastosowanego aerozolu. W zależności od stanu pacjenta stosuje się środki lecznicze powodujące: rozszerzenie oskrzeli, rozrzedzenie wydzieliny środki wykrztuśne, przeciwzapalne , przeciwgrzybicze , antybiotyki.

TRENING ROWEROWY W TERENIE, MARSZE I SPACERY. Trening wydolności fizycznej odgrywa ważną rolę w rehabilitacji osób dotkniętych chorobami układu oddechowego. W skład takiego treningu wchodzą m.in. jazda rowerem, marsze i spacery.

W zależności od stanu zdrowia pacjenta oraz przydziału do grupy ćwiczeniowej, dobierane są odpowiednie formy tego typu treningu, jego czas trwania oraz natężenie wykonywanych czynności.

KONCERTY MISAMI DŹWIĘKOWYMI I GONGAMI

Dźwięk ma ogromny wpływ na człowieka – na nastrój, emocje, na samopoczucie. Masaż dźwiękiem według Petera Hessa (Peter Hess – rozwinął metodę masażu dźwiękiem w latach 80-tych) jest w pierwszej kolejności metodą służącą rozluźnieniu.

Ponadto masaż dźwiękiem umożliwia: szybkie osiągnięcie wyciszenia i stanu głębokiego relaksu, ponieważ dźwięk jest jednym z najbardziej pierwotnych bodźców, na które nasz organizm bezwiednie reaguje, pozbycie się napięcia w mięśniach i stawach, dzięki głębokiemu odprężeniu i wejściu w stan alfa, wspomaganie procesu samouzdrawiania organizmu, osiągnięcie harmonii i spokoju ducha, pobudzenie kreatywności i poprawę zdolności koncentracji, usunięcie blokad energetycznych w ciele, więcej witalności i energii,

Pacjenci uczestniczą również w zajęciach z pierwszej pomocy Pacjenci uczestniczą również w zajęciach z pierwszej pomocy. Program obejmuje między innymi etapy udzielania pomocy, postępowania w przypadkach utraty przytomności. Uczy jak zadbać o bezpieczeństwo własne i poszkodowanego na miejscu zdarzenia.

W czasie wolnym ZAJĘCIA REKREACYJNE pacjentów organizowane są zajęcia rekreacyjne oraz spotkania integracyjne. Organizowane są zabawy przy ognisku. Pacjenci uczestniczą również w zajęciach z pierwszej pomocy.

Występ Chóru „Nie dajmy się” z DPS w Tursku

Ognisko Integracyjne

Zabawa w podchody

Pokazy tańca z ogniem

REHABILITACJA W TORAKOCHIRURGII Pacjenci po zabiegach na klatce piersiowej trafiają do naszego szpitala w późnym okresie pooperacyjnym /7-10 doba/.   Po każdej operacji związanej ze znieczuleniem ogólnym w drogach oddechowych dochodzi do wzrostu wydzieliny, którą należy usunąć, aby zapobiec powstaniu pooperacyjnej niedodmy, spowodowanej zatkaniem drobnych oskrzeli i oskrzelików. Dochodzi również do zbierania się krwi i płynu tkankowego w przestrzeni zajmowanej uprzednio przez tkankę płucną. Wskutek przecięcia mięśni istnieje niebezpieczeństwo powstania zrostów, które mogą poważnie ograniczyć ruchomość zarówno barku, jak i klatki piersiowej. Może również wystąpić boczne skrzywienie kręgosłupa.

Postępowanie kinezyterapeutyczne obejmuje: udział w zespołowych ćwiczeniach oddechowych i ogólnousprawniających, indywidualną pracę z pacjentem wykorzystującą specjalistyczne metody fizjoterapii. Uzupełnieniem tych zabiegów są: masaże klatki piersiowej o narastającej intensywności (od łagodnego głaskania do rozcierania ugniatania i wibracji), aerozoloterapia, drenaż i oklepywanie, fizykoterapia, kinesio taping,

REHABILITACJA PO PRZESZCZEPIE PŁUC Rehabilitacja prowadzona w oparciu o wypracowane strategie postępowania obejmujące następujące cele: I. Utrzymanie drożności drzewa oskrzelowego oklepywanie + stymulacja kaszlu i odkrztuszania wydzieliny ze stabilizacją rany pooperacyjnnej , wypracowanie odruchu kaszlowego zaburzonego przez dysfunkcje rzęskowego układu transportującego błony śluzowej oskrzeli oraz odnerwienie płuc, inhalacje z soli fizjologicznej w celu nawilżenia drzewa oskrzelowego. II. Rozprężenie płuca przeszczepionego, zwiększenie wentylacji płuc. nauka prawidłowego oddychania, ćw. wydechu z oporem w postaci dmuchania do butelki z wodą, ćw. mobilizujące mięśnie wdechowe, ćw. wspomaganego wydechu i tzw."sprężynowanie" klatki piersiowej, ćw. torem piersiowym i przeponowym, ćw. oddechowe torem dolnożebrowym na boku nieoperowanym z udziałem kończyny górnej, ćw. oddechowe dynamiczne połączone z ruchami kończyn. III. Zapobieganie zakażeniom układu oddechowego i jamy ustnej

IV. Zapobieganie odleżynom. częste zmiany pozycji w łóżku - ułożenie na bokach, możliwie szybkie uruchamianie. V. Wczesna mobilizacja ruchowa chorego ćwiczenia czynne kończyn górnych mobilizujące obręcz barkową i klatkę piersiową, długotrwałego unieruchomienia po zabiegu, ćwiczenia kończyn dolnych z oporem, masaż mobilizujący, masaż rozluźniający obręcz barkową (ból rany pooperacyjnej powoduje odruchowe napięcie mięśni obręczy barkowej), stopniowo wydłużane spacery po sali i korytarzu. W miarę poprawy wydolności chorego wprowadzano kolejne elementy postępowania rehabilitacyjnego: ćw. grupowe ogólnousprawniające na sali gimnastycznej – czas 15-3O minut, interwałowy trening rowerowy z monitorowaniem ciśnienia tętniczego oraz saturacji w trakcie wysiłku, wchodzenie i schodzenie po schodach.

Dziękuję za uwagę.