PRAWO MEDYCZNE Wykład 4. Prawne aspekty badań prenatalnych. KATEDRA MEDYCYNY SĄDOWEJ A.M. WE WROCŁAWIU ZAKŁAD PRAWA MEDYCNEGO Prof. dr hab. Barbara Świątek PRAWO MEDYCZNE Wykład 4. Prawne aspekty badań prenatalnych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH PŁÓD, ZWANY W PRZEPISACH PRAWNYCH DZIECKIEM POCZĘYTM, JEST W ŚWIETLE PRAWA –PACJENTEM, KTÓRY MA PRAWO DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH, A JEGO MATKA MA PRAWO DO INFORMACJI O JEGO STANIE ZDROWIA

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Zmiany przepisów, dotyczących badań prenatalnych: Stary Kodeks Karny – art. 23b wpisany do kodeksu przez Ustawę z dnia 07.01.1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr. 17. poz. 78). Skreślenie z kodeksu art. 23b. przez znowelizowaną w dniu 30.08.1996 r. w/w tzw. „ustawę antyaborcyjną”, Nowelizacja ta Orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28.05. 1997 r. uznana została za niezgodną z Konstytucją przez to, że narusza „gwarancje konstytucyjne odnoszące się do ochrony zdrowia dziecka poczętego i jego niezakłóconego rozwoju”, Wprowadzenie Ustawą z dnia 08.07. 1999 r. (Dz. U. Nr. 64, poz. 729) art. 157a do Nowego Kodeksu Karnego.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Stary Kodeks Karny, Art. 23b.: § 1. Dziecko poczęte nie może być przedmiotem działań innych niż te, które służą ochronie życia i zdrowia jego lub jego matki, z wyjątkiem działań określonych w paragrafie 2. § 2. Dopuszcza się badania przedurodzeniowe, nie zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia w przypadku, gdy: dziecko poczęte należy do rodziny obciążonej genetycznie, istnieje podejrzenie występowania choroby genetycznej możliwej do wyleczenia, zaleczenia bądź ograniczenia jej skutków w okresie płodowym, istnieje podejrzenie ciężkiego uszkodzenia płodu.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Zakres jurysdykcji w/w artykułu: *ściśle określone warunki, w których badania prenatalne były prawnie dopuszczalne, *rodzaj dopuszczalnych prawnie badań określono jako „nie zwiększające wyraźnie ryzyka poronienia”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 4 czerwca 1997 r. (Dz. U. Nr. 104, poz. 661) Art. 19.1. „Pacjent ma prawo do: świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Art. 157a Kodeksu Karnego:  § 1. Kto powoduje uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia, zagrażający jego życiu, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. § 3. Nie podlega karze matka dziecka poczętego, która dopuszcza się czynu określonego w paragrafie 1.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Przepisy dodatkowe * Ustawa tzw. „antyaborcyjna”, nowelizacja z 1996 r,. art. 1 pkt. 2a: „Organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji określonych w przepisach szczególnych, są zobowiązane zapewnić swobodny dostęp do informacji i badań prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH *Kodeks Etyki Lekarskiej z 1994 r.: Art. 38 pkt. 3. Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów, należących do grupy zwiększonego ryzyka, z możliwościami diagnostycznymi i terapeutycznymi współczesnej genetyki lekarskiej, w tym diagnostyki przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować zainteresowanych o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Nowy Kodeks Etyki Lekarskiej (2004) r.: Art. 38 pkt. 3. – Lekarz ma obowiązek zapoznać pacjentów , należących do grupy zwiększonego ryzyka z możliwościami współczesnej genetyki lekarskiej, a także diagnostyki i terapii przedurodzeniowej. Przekazując powyższe informacje lekarz ma obowiązek poinformować o ryzyku związanym z przeprowadzeniem badań przedurodzeniowych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Art. 39. Podejmując działania lekarskie u kobiety w ciąży lekarz równocześnie odpowiada za zdrowie i życie jej dziecka. Dlatego obowiązkiem lekarza są starania o zachowanie zdrowia i życia dziecka również przed jego urodzeniem. Art. 39 a Lekarz nie może uczestniczyć w procedurach klonowania ludzi dla celów reprodukcyjnych lub terapeutycznych.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Ocena prawna badań prenatalnych: Badania prenatalne są aktualnie jednym z wielu, rzec by można „normalnym” świadczeniem zdrowotnym: na straży jego realizacji stoi nawet, wpisany w ustawę nakaz administracyjny

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Realizacja kolejnych etapów badań prenatalnych: pełna informacja, skierowanie przez lekarza (ginekologa, pierwszego kontaktu, genetyka) do specjalistycznego ośrodka, wybór rodzaju badania przez specjalistę.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Jeżeli istnieją wskazania do przeprowadzenia specjalistycznego badania, także prenatalnego i lekarz nie kieruje na nie pacjentki, dopuszcza się błędu diagnostycznego z zaniechania. Lekarz ginekolog - położnik nie ma podstaw ani prawnych ani moralnych by odmówić kobietom w ciąży wykonania badań prenatalnych, także genetycznych. Bariery stawiane matkom, przy badaniach prenatalnych są łamaniem prawa.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Odpowiedzialność lekarza: taka sama jak przy popełnieniu każdego innego błędu lekarskiego: karna, cywilna, zawodowa. Ustawa o zawodzie lekarza z dnia 5 grudnia 1996 r. (Dz. U. Nr. 28, poz. 152): Art.4. Lekarz ma obowiązek wykonywać zawód, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej, dostępnymi mu metodami i środkami zapobiegania, rozpoznawania i leczenia chorób, zgodnie z zasadami etyki zawodowej oraz z należytą starannością.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Ustawa o zawodzie lekarza jw. Art. 39. Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych, niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30 z tym, że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Klauzula sumienia jest kategoria ściśle prawną. Dotyczyć może przekonań konkretnego lekarza, który może, powołując się na nie, odmówić wykonania badania; nie może natomiast odmówić skierowania pacjentki na nie.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Pozwy przeciwko lekarzom o to, że stawiając złą diagnozę lub odmawiając przeprowadzenia badań, koniecznych dla postawienia prawidłowej diagnozy, uniemożliwiają rodzicom – wbrew prawu – podjęcie świadomej decyzji o urodzeniu lub nie ciężko chorego dziecka, są na Zachodzie nazywane sprawami o „złe urodzenie”.

PRAWNE ASPEKTY BADAŃ PRENATLANYCH Badania USG – występujące w praktyce błędy diagnostyczne: nierozpoznanie bliźniaków – „zroślaków”, rozpoznanie ciąży bliźniaczej przy obecności jednego płodu, nieprawidłowa ocena masy ciała płodu, nierozpoznanie przemieszczenia trzewi jamy brzusznej do klatki piersiowej.