Rak szyjki macicy prof. dr hab. Marek Spaczyński Katedra Ginekologii i Położnictwa Klinika Onkologii Ginekologicznej Akademii Medycznej w Poznaniu Kierownik Kliniki i Katedry prof. dr hab. Marek Spaczyński

Wirus brodawczaka ludzkiego (human papilloma virus) HPV rodzina Papova rodzaj Papilloma podwójna nić DNA (7900 par zasad) - nukleokapsyd złożony z 72 kapsomerów - kapsomer pentametryczny

U większości kobiet zakażonych układ immunologiczny eliminuje zakażenie wirusowe po upływie od 8-24 miesięcy. Schiffman M.H. et al. The epidemiology of cervical cancerogenesis. Cancer 1996; 175: 1099-104 Ho GY et al. Natural History of cervicovaginal papillomavirus infection in young women. N. Eng. J Med. 1998; 338:423-8 Woodman CB et al.: Natural history of cervical human papillomavirus infection in young women: a longitudinal cohort study. Lancet 2001; 357:1831-6

POLSKA 28,1 Lorenzato F, et al. Int. Journal of Gyn and Obst 2001; 73: 41 – 46

80% nowych zachorowań na raka szyjki macicy występuje w krajach rozwijających się

Czynniki ryzyka zachorowania na raka szyjki macicy Czynniki główne Czynniki prawdopodobne zakażenie HPV 16/18 i innymi typami onkogennymi wczesne rozpoczęcie współżycia duża liczba partnerów płciowych duża liczba porodów palenie papierosów niski status socjoekonomiczny CIN 2 i CIN 3 w wywiadzie wieloletnie stosowanie leków antykoncepcyjnych dieta uboga w antyoxydanty częste stany zapalne pochwy wywołane przez: * Chlamydia trachomatis * Neisseria gonorhoeae * HSV 2

Stadia rozwoju raka szyjki macicy indukowanego zakażeniem HPV zakażenieHPV Przetrwałe zakażenie HPV Zaburzenia funkcjonowania komórki CIN III Rak inwa-zyjny Czynniki immunologi- czne Kokarcinogeny

Rak szyjki macicy drugi co do częstości występowania nowotwór złośliwy u kobiet pierwszy nowotwór złośliwy narządów płciowych u kobiet co do którego udowodniono etiologię wirusową w 100% wyleczalny przy wykryciu zmiany przednowotworowej skuteczność leczenia obniża się znacznie powyżej I stopnia zaawansowania klinicznego

Postacie histologiczne raka szyjki macicy Rak płaskonablonkowy 60-80% Gruczolakorak 15-20% Pochodzenia neuroendokrynnego 5-10%

Stany przedrakowe w raku szyjki macicy Dysplazja stopnia: małego (CIN I) średniego (CIN II) dużego (CIN III) = carcinoma in situ

Nieprawidłowe wyniki cytologiczne należy weryfikować korzystając z:  Kolposkopii  Biopsji celowanej  Skrobania kanału szyjki

Leczenie dysplazji szyjki macicy: krioterapia laseroterapia leep-loop konizacja chirurgiczna proste wycięcie macicy bez przydatków wycięcie macicy z przydatkami - u kobiet po menopauzie u młodych kobiet

Rak szyjki macicy w stopniu „0” i I (przedinwazyjny) - leczenie chirurgiczne leep-loop amputacja szyjki macicy wycięcie macicy bez przydatków wycięcie macicy z przydatkami u młodych kobiet

Rak szyjki macicy w stopniu Ib leczenie skojarzone - operację radykalną według Wertheima-Meigsa -następowe leczenie radioterapią metoda wyłącznej radioterapii

W raku szyjki macicy w stopniu II, III i IV leczeniem z wyboru jest radioterapia. W wyjątkowych przypadkach w stopniu IIa (mała część pochwowa, klinicznie niewielki naciek na sklepienia pochwowe) możliwe jest wykonanie operacji radykalnej, jak w stopniu Ib.

Profilaktyka raka szyjki macicy Unikanie czynników ryzyka Badania przesiewowe Szczepienie Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu

Badania przesiewowe w raku szyjki macicy Badanie cytologiczne - według PAPANICOLAU - według BETHESDA W przyszłości możliwe będzie powszechne wykorzystanie: systemy bazujące na sztucznych sieciach neuronowych rozmazy jednowarstwowe

Rozwój profilaktyki raka szyjki macicy ROK 1940 – system oceny wymazów cytologicznych wg Papanicolau 50 % obniżenie zachorowalności na raka szyjki macicy 70 % obniżenie umieralności na raka szyjki macicy 34 – 63 % wyników cytologicznych fałszywie negatywnych ROK 1988 – THE BETHESDA SYSTEM National Cancer Institute MODYFIKACJE TBS DNA HPV KOLPOSKOPIA LBC

Powszechność skriningu 50% kobiet chorujących na raka szyjki macicy nigdy nie miało wykonanego wymazu cytologicznego 10% nie miało wymazu w trakcie ostatnich 5 lat przed rozpoznaniem choroby. Cervical Cancer NIH consens statement 1996 14:1-38

Każdego roku 30% kobiet z rakiem szyjki macicy jest błędnie oceniana na podstawie fałszywie negatywnego wyniku wymazu cytologicznego. Sawaya GF Grimes DA New technologies in cervical cytology screening: a word of caution. Obstet Gynecol 1999;94:307-10 Shingelton HM et al. The current status of the Papanicolau smear. Ca cancer J Clin 1995;45:305-20

Wpływ badań przesiewowych na umieralność z powodu raka szyjki macicy w Polsce i Szwecji POLSKA SZWECJA 1955 1965 1975 1985 1995

SYSTEM BETHESDA Najbardziej rozpowszechnionym systemem oceny cytologicznej wymazów jest The Bethesda System. Został wprowadzony w 1988 roku. Zmiany przeprowadzono w roku 1991 i 2001. Największe zmiany w systemie Bethesda zaszły w roku 2001.

Szczepionki profilaktyczne MSD Silgard GSK Cervarix