Kognitywna Teoria Świadomości Bernarda J. Baarsa Marcin Leszczyński UAM marcinl@poczta.neostrada.pl

Kognitywna Teoria Świadomości Analiza kontrastywna (contrastive analysis) Metafora teatru Funkcjonalność świadomości

Analiza kontrastywna (contrastive analysis) The Principles of Psychology (1890), W. James Elementy świadome i nieświadome mają jednakowy status Odruch orientacyjny (OR) Pawłow, Sokołow i eksplozja obliczeniowa Różnica między świadomym i nieświadomym przedstawieniem bodźca

Jaka teoria? Zaczynając od najtrudniejszych problemów (np. deficytów) wprowadzamy niepotrzebne zamieszanie i liczne niejasności Tylko zaczynając od badania prostych zjawisk możemy przystąpić do budowy ram teoretycznych w świetle, których złożone i dyskusyjne problemy mogą zostać wyjaśnione Baars proponuje zacząć od prostego przeciwstawienia zjawisk świadomych i nieświadomych Następnie wykorzystując stworzone ramy będziemy mogli zabrać się za problemy bardziej złożone

Centralna zagadka Ograniczenia przetwarzania dla świadomości Pamięć robocza Selektywność (świadomość ograniczona do jednego spójnego strumienia) Przetwarzanie szeregowe Generuje błędy Niemal nieograniczone możliwości przetwarzania nieświadomego (Haber, Standing) Wiele wyspecjalizowanych sieci pracuje jednocześnie (równolegle) Ich łączna moc jest olbrzymia Pracują w większości nieświadomie Bardzo skuteczne w wykonywaniu rutynowych zadań (The Novelty Hypothesis) Nie generują błędów

Teoria Globalnej Przestrzeni Roboczej (Global Workspace Theory) GW – mechanizmem systemu nerwowego Treści GW są szeroko dystrybuowane System nerwowy zawiera wiele wyspecjalizowanych procesorów, które w większości działają nieświadomie Procesory mogą rywalizować (hamowanie) i kooperować w celu osiągnięcia dostępu do GW Uzyskanie dostępu do GW oznacza szeroką dystrybucję informacji; realizowana jest funkcja danego procesora

Wewnętrzna spójność Globalnie dostępna informacja jest (musi być) wewnętrznie spójna Inaczej (w związku z konkurencją i rywalizacją o dostęp do GW) zostanie bardzo szybko zdegradowana Zaniknie proces jej realizacji

Kontekst Kontekst jest sposobem w jaki to, co świadome zostaje ukształtowane przez nieświadome czynniki. Każda wiadomość ma charakter informacyjny, instruktażowy

Zrozumieć świadomość Hipoteza Aktywacji (The Activation Hypothesis) Hipoteza Nowości (The Novelty Hypothesis) Hipoteza Wierzchołka Góry Lodowej (The Tip-of-the-Iceberg Hypothesis) Hipoteza Teatru (The Theatre Hypothesis)

Metafora Teatru Architektura Globalnej Przestrzeni Roboczej: Scena (pamięci roboczej) Reflektor uwagi (bright spot) Aktorzy Kulisy (kontekst) Publiczność

Teatr Baars’a

Sprzężenie Zwrotne Pętle sprzężenia zwrotnego (feedback loops) Podtrzymywanie globalnego dostępu Otwierają dostęp do świadomej kontroli zachowania Efekt Nadmiaru (Redundancy Effect) Zasada Hebb’a

Konteksty – hierarchiczne systemy Hierarchie są uporządkowane ze względu na cel Mają charakter adaptacyjny Wpływają na treści świadome, zachowanie Konteksty kooperują i rywalizują (Bridgeman) Świadome działanie oznacza realizację jakiegoś programu

Świadomość jako wrota (gateway) Świadomość jest drogą do ogromnych zasobów wiedzy i kontroli Świadomość jest nagłaśniającym (publicity) „organem” mózgu Informacje są szeroko dystrybuowane, lokalnie interpretowane

Czy świadomość jest dysfunkcjonalna? Mechanizm kompromisu (płetwy) Kumulatywny charakter (żuchwa) GWT przedstawia interpretację interakcji między modalnościami (szeregową i równoległą)

Świadomość jest funkcjonalna Świadomość ma charakter adaptacyjny; zmiany ewolucyjne – kumulatywne (płetwa, żuchwa) Świadomość optymalizuje relację między odruchem a powstrzymaniem od działania (LeDoux) Stanowi „rozluźnienie” relacji jedno-jednoznacznej Architektura GW powstaje by uzyskać szybki dostęp do rozwiązań zarówno w sytuacji dobrze znanej (automatyzm), jak i w przypadku nowych warunków (OR)

Dziękuję za uwagę!