WYKŁAD Rynek pracy

cel zajęć Próba odpowiedzi na pytanie: czy „wzrost stopy bezrobocia jest przejawem pogarszania się poziomu aktywności gospodarczej i wzrastających trudności życia społecznego”?

Zagadnienia Rynek pracy w ujęciu mikroekonomicznym Efektywność pracy Rynek pracy – podejście makroekonomiczne Klasyfikacja ludności ze względu na stosunek do pracy Definicje bezrobocia Niedoskonałości statystyki bezrobocia i zatrudnienia Struktura bezrobocia Rodzaje bezrobocia: Koncepcje tłumaczące przyczyny powstania bezrobocia Polityka przeciwdziałania bezrobociu Zwalczanie bezrobocia

Rynek pracy – podejście mikroekonomiczne

Pojęcie praca oznacza działalność ludzką każdego rodzaju: fizyczną i umysłową, wykwalifikowaną i niewykwalifikowaną. Zatem praca to ludzki wysiłek fizyczny lub umysłowy włożony w tworzenie dóbr i świadczenie usług. Wielkość wytworzonej produkcji i świadczonych usług zależy od ilości pracowników, których można zatrudnić oraz od ilości godzin, jaką przeciętnie każdy z nich może i chce przepracować.

dostępna ilość pracy w danym społeczeństwie zależy od: - liczebności populacji danego społeczeństwa, - udziału w populacji aktywnych zawodowo, - przeciętnej ilości godzin przepracowanych przez zatrudnionych w danej jednostce czasu (tydzień roboczy, miesiąc roboczy, dzień roboczy).

Rynek pracy Rynek pracy to miejsce zetknięcia się - pracodawców poszukujących pracowników po określonej cenie i - pracowników mających określone kwalifikacje i wymagania płacowe.   Interesy obu są odmienne: -         pracodawca chce zapłacić jak najmniej, płace są bowiem elementem kosztów, zaś -         pracownicy chcą zaś zarobić jak najwięcej, bo stanowią źródło ich dochodów.

Czynników wpływające na płacę: pozaekonomiczne ekonomiczne

rys. czynniki wpływające na produktywność pracy sposób zarządzania   wyposażenie techniczne   organizacja instytucji   efektywność edukacja   warunki pracy   inne czynniki    Źródło: J.E. Karney: Człowiek i praca, Międzynarodowa Szkoła Menedżerów, Warszawa 1998

Efektywność pracy  - edukacja i możliwość szkolenia, tzn. ogólny poziomy oświaty oraz od jakość i dostępności systemu doskonalenia zawodowego, -  warunki pracy, -  techniczne wyposażenie organizacji, - sposób zorganizowania instytucji (chodzi zarówno o rodzaj struktury organizacyjnej jak i zaprojektowanie stanowisk organizacyjnych i połączenie ich w komórki organizacyjne), - styl zarządzania uprawiany w organizacji (dyrektywny, konsultacyjny, uczestniczący, delegujący), - inne czynniki (np. normy zwyczajowe, religia, klimat, itp.)

pracownicy, którzy są zatrudnieni w organizacjach: -                     stwarzających przyjazne warunki pracy, -                     wyposażonych w nowoczesne środki produkcji, -                     dobrze zorganizowanych i -                     właściwie zarządzanych, są na ogół bardziej produktywni od tych, którzy pracują w instytucjach: o nieprzyjaznych warunkach pracy, źle wyposażonych, źle zorganizowanych i niewłaściwie zarządzanych

Rynek pracy znajduje się w równowadze, jeżeli każdy człowiek, chcący podjąć pracę przy danym poziomie wynagrodzenia, znajduje zatrudnienie i jeśli każdy pracodawca, chcący zatrudnić pracowników i oferujących określoną płacę, znajduje chętnych do jej podjęcia.

Popyt na pracę (zgłasza przedsiębiorstwo)  obrazuje to odwrotna zależność między płacą realną a wielkością zatrudnienia w danym okresie (pozostałe czynniki constans)

Czynniki określające popyt na pracę: stawka płacy ilość osób popyt na wytwarzany produkt ceny tego produktu rodzaj produktu wydajność pracy technologia

Podaż pracy (ilość rąk do pracy) - dodatnia zależność między poziomem płac realnych a liczbą pracowników (robotogodzin) oferowanych na rynku pracy w danym okresie (pozostałe czynniki constans).

Podaż pracy zależy od: stawki płac kosztów alternatywnych czasu pracownika wartość czasu wolnego

 Rynek pracy znajduje się w nierównowadze gdy następuje: - nadwyżka popytu nad podażą na pracę (SL < DL), mówimy wtedy o braku rąk do pracy, tzn. niedostatecznej podaży, - nadwyżka podaży nad popytem na pracę (SL > DL), mówimy wtedy o bezrobociu.

Rynek pracy – podejście makroekonomiczne

Rys. Klasyfikacja ludności ze względu na stosunek do pracy

W skład siły roboczej (aktywnych zawodowo) nie wchodzą: -         młodzież poniżej ... roku życia -         uczniowie szkół lub studenci szkół wyższych dziennych -         niezdolni do pracy -         emeryci -         pracujący jako wolontariusze na rzecz organizacji charytatywnych lub o charakterze religijnym -         pracujący sezonowo i pozostający bezczynni ponieważ jest to okres poza sezonem pracy

Bezrobotni -         ludzie zdolni do pracy -         poszukujący jej aktywnie -         nie znajdujący zatrudnienia

Stopa bezrobocia – procent zasobu siły roboczej lub - liczba ludności w wieku produkcyjnym: 16-65 mężczyźni i 16–60 kobiety

1) Statystyka urzędów pracy – bieżąca rejestracja poszukujących pracy. Bezrobotny to osoba, która jest: -         zdolna do pracy -         ukończyła 18 lat -         nie przekroczyła 60 w przypadku kobiety, 65 w przypadku mężczyzny -         gotowa podjąć pracę w pełnym wymiarze czasu pracy -         pozostaje bez pracy -         nie uczy się w szkole -         nie ma innego źródła utrzymania

2) Statystyka GUS – kwartalne badanie aktywności ekonomicznej ludności 2) Statystyka GUS – kwartalne badanie aktywności ekonomicznej ludności. Badanie na 22 tys. gospodarstw domowych. Bezrobotni to osoby (w wieku 15 lat i wyżej wg płci), które: -         w okresie badanego tygodnia nie były osobami pracującymi (co najmniej 1 godz. – standard międzynarodowy) -         aktywnie poszukiwały pracy (w ciągu ostatnich 4 tyg.) -         były gotowe podjąć pracę w tyg. badanym i następnym

Niedoskonałości statystyki bezrobocia i zatrudnienia -         reprezentatywna próbka ludzi -         wiarygodność pracowników -         wiarygodność ankietowanych -         nie mierzą trudności niepełnozatrudnionych -         odniesienie stopy bezrobocia do stopy aktywności zawodowej

Struktura bezrobocia: -         udział bezrobocia długookresowego -         stopa bezrobocia wśród młodzieży -         zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia

Wzory związane z rynkiem pracy Stopa zatrudnienia = Z / D  Stopa bezrobocia U = A / B  Współczynnik aktywności zawodowej = B / D  Zasoby siły roboczej = liczba osób bezrobotnych + liczba osób zatrudnionych  Społeczna wydajność pracy w = NIw / Z  Pracochłonność Pr = Czp / NIw  Kapitałochłonność m = Mp / NIw  Techniczne uzbrojenie pracy Tu = Mp / Z  NIw – dochód narodowy wytworzony Z – liczba zatrudnionych Mp – wartość brutto produkującego majątku trwałego Czp – czas przepracowany łącznie przez pracowników

ü    Rodzaje bezrobocia: bezrobocie frykcyjne bezrobocie strukturalne bezrobocie technologiczne bezrobocie klasyczne bezrobocie cykliczne bezrobocie ukryte

ü    Koncepcje tłumaczące przyczyny powstania bezrobocia koncepcja klasyczna koncepcja keynesowska koncepcja neoklasyczna

Polityka przeciwdziałania bezrobociu Gospodarka rynkowa i jej mechanizmy nie są w stanie przeciwdziałać powstaniu bezrobocia.  zatem: Teorie bezrobocia jako zjawiska dobrowolnego jest oderwana od realiów życia. Teorie bezrobocia jako zjawiska przymusowego okazały się zgodne z realiami życia gospodarczego i doświadczeniami historycznymi. Wynika z tego konieczność prowadzenia przez państwo określonej polityki na rynku pracy.

Polityka przeciwdziałania bezrobociu (bezrobociu cyklicznemu i strukturalnemu): ü     Polityka pasywna ü     Polityka aktywna

Polityka pasywna pomoc socjalna (pomaga przetrwać trudny okres) uzasadniona dla krótkiego okresu nie rozwiązuje problemu Formy pomocy: jednorazowe odszkodowania dla zwalnianych z pracy system zachęt finansowych dla wcześniejszego przechodzenia na emeryturę zasiłki dla bezrobotnych Główne zagadnienia:kryteria przyznawania zasiłków, ich wysokość (relacja do przeciętnej płacy w gospodarce), długość pobierania zasiłków Zależą te rozwiązania od: możliwości finansowych państwa, poglądów na temat roli zasiłków w walce z bezrobociem

Polityka aktywna -         wykorzystywana w długim okresie -         efektywna społecznie i ekonomicznie  

Skala makroekonomiczna wykorzystanie przez państwo wszystkich instrumentów oddziaływania na gospodarkę, które prowadzą do przyśpieszenia wychodzenia gospodarki ze zniżkowych faz cyklu koniunkturalnego, do zdynamizowania procesów rozwoju gospodarczego.  Instrumenty: -         akty prawne (np. prawo pracy) -         narzędzia polityki podatkowej (stopy podatkowe) -         ...............

Skala mikroekonomiczna wprowadzona w celu przeciwdziałania bezrobociu w określonych działach gospodarki narodowej, na poszczególnych rynkach pracy, określonych regionach gospodarki.  Instrumenty: -         rozwijanie publicznych programów zatrudnienia (np. programy budownictwa mieszkaniowego, budowy dróg, ......) -         subsydiowanie zatrudnienia poprzez dotacje dla firm, które chcą zatrudnić określone grupy społeczne np. niepełnosprawnych -         organizowanie systemów przekwalifikowania -         rozwijanie systemów pośrednictwa pracy -         działanie w kierunku zmniejszenia czasu pracy

Zwalczanie bezrobocia ü      Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego rodzaju -         bezrobocie frykcyjne -         bezrobocie strukturalne -         bezrobocie technologiczne -         bezrobocie klasyczne -         bezrobocie cykliczne -         bezrobocie ukryte Zwalczanie bezrobocia w zależności od jego struktury -         bezrobocie długookresowe -         bezrobocie wśród młodzieży -         zróżnicowanie przestrzenne bezrobocia

Dziękuję Państwu za uwagę