Inflacja

Przedstawienie problemu inflacji cel Przedstawienie problemu inflacji

Plan Na czym polega inflacja Miary inflacji Rodzaje inflacji Przyczyny inflacji Miary inflacji Stopa inflacji CPI Deflator GNP PPI Rodzaje inflacji Poziom stopy inflacji Inflacja pełzająca Inflacja krocząca Inflacja galopująca Hiperinflacja Rodzaje inflacji wg przyczyn Inflacja popytowa Inflacja kosztowa Inflacja strukturalna Inflacja pieniężna Inflacja budżetowa Inflacja kredytowa Inflacja płacowa

Plan Rodzaje inflacji wg przyczyn Inflacja egzogeniczna Inflacja endogeniczna Inflacja defensywna Sposoby zwalczania inflacji Społeczno-ekonomiczne następstwa inflacji Teorie inflacji Tradycyjna teoria Fishera Istota krzywej Philipsa Neoilościowa teoria inflacji Inflacja w Polsce

Podstawowe pojęcia INFLACJA – wzrost przeciętnego poziomu cen określonego koszyka dóbr w jakimś okresie. - obniżenie się siły nabywczej pieniądza (jego wartości rynkowej) Warto zauważyć, że inflacja to proces ciągły, a nie jednorazowy, ma miejsce jedynie w gospodarce opartej na pieniądzu, nie występuje w gospodarce towarowej. Inflacja jest zjawiskiem stosunkowo niedawnym, tj. od 1950. Stopień nasilenia inflacji określa stopa inflacji – wyraża w procentach wzrost poziomu cen w okresie badanym do okresu przyjętego przez ustawę. Stopa inflacji  = poziom cen w roku bieżącym - poziom cen w roku poprzednim poziom cen w roku poprzednim Realna stopa procentowa = (nominalna stopa procentowa) - (stopa inflacji) R = r –  Przeciwieństwem inflacji jest deflacja czyli ogólny spadek cen i kosztów. x 100%

Przyczyny inflacji

przyczyny wzrost kosztów produkcji, który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży wzrost zagregowanego popytu w gospodarce niezrównoważony budżet państwa przeinwestowanie gospodarki interwencja państwa w politykę emisyjną banku centralnego wadliwa struktura gospodarki import inflacji długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego recesja gospodarcza monopolizacja gospodarki

Wskaźniki (miary) inflacji

Indeks wzrostu cen konsumpcyjnych CPI Podczas inflacji nie wszystkie ceny i koszty rosną w tej samej proporcji. Niektóre z nich rosną szybciej niektóre w wolniejszym tempie. Wpływa to na koszty utrzymania społeczeństwa. Dla ustalenia kosztów utrzymania należy prócz: struktury wydatków określić wskaźnik wzrostu cen w poszczególnych grupach towarowych. W tym celu GUS ustalił koszyk 1700 – 2000 reprezentantów różnych konsumpcyjnych dóbr i usług przeznaczonych dla mężczyzn, kobiet, dzieci. I prowadzi dokładną rejestracje zmiany ich poziomu cen w ciągu roku (miesięcznie, kwartalnie, półrocznie, rocznie). Nie obejmuje on wszystkich dóbr i usług a jedynie podstawowe grupy towarów i usług.

Struktura wydatków konsumpcyjnych przedstawia się następująco Rodzaje wydatków: w 1994r. w 2002 r. Żywność 39.9% 20.3% utrzymanie i wyposażenie mieszkania 29.1% transport i łączność 9.2% 13.8% odzież i obuwie 7.1% 4.5% zdrowie i higiena osobista 6,6% 4.7% kultura i wypoczynek 5.3% 7.0% alkohol i wyroby tytoniowe 3.7% 6.5% nauka 1.8% 1.5% pozostałe 6.1% x

CPI wskaźnik przeciętnego wzrostu kosztów utrzymania = = wskaźnik wzrostu cen grup I x jej udział w wydatkach + + wskaźnik wzrostu cen grup II x jej udział w wydatkach wskaźnik wzrostu cen grupy = Pt / P t-1 x 100 t rok badany t – 1 rok bazowy

CPI Wskaźnik zmian cen detalicznych indeks cen konsumpcyjnych (CPI) informuje o ruch wszystkich cen dóbr konsumpcyjnych. Polega ona na długotrwałym badaniu teoretycznym i statystycznym. Uwzględnia on prócz cen poszczególnych dóbr również strukturę wydatków na te dobra. Jednakże jeśli ktoś przyjmie inne założenia niż GUS jego odczucia co do inflacji liczonej metodą CPI będą się różniły. Przykład: Do grupy żywności zaliczamy: chleb mieszany zwykły, makaron jajeczny, ziemniaki, cebula, mięso wieprzowe z kością, kiełbasa Toruńska, karp świeży, śledź solony odłowiony, smalec, margaryna deserowa Palma, mleko krowie spożywcze, jaja kurze świeże, cukier biały kryształ, herbata Madras, kawa matruralna mielona Tchibo Familly (do 1995r. Ekstra Selekt), dżem truskawkowy, galaretka o smaku różnym, pieprz naturalny. Odczucia zatem się różnią jak jesteśmy wegetarianami, używamy innych produktów.

Deflator Do wyznaczenia inflacji możemy zastosować DEFLATOR GNP = (GNP nominalny / GNP realny) x 100 W przeciwieństwie do CPI obejmuje on ceny wszystkich dóbr i usług wchodzących do GNP (m.in. czołgi, tramwaje, szynka, piwo). CPI tylko uwzględnia produkty nabywane przez konsumentów. Techniki obliczeń są różne. W CPI koszyk jest stały (w 90%) ceny różne. W deflatorze ceny są stałe a ilości różne. Jest ponadto związany z GNP.

Wskaźnik zmiany cen produkcji przemysłowej Indeks cen produkcyjnych (PPI) inaczej wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu. Liczymy indeks jako stosunek cen niedetalicznych w danym roku do cen niedetalicznych w roku bazowym. Opracowuje się go na podstawie miesięcznych cen reprezentatywnych wyrobów i usług. PPI = Pt / P t-1 x 100 X waga w wydatkach

Wskaźniki ogłaszane przez prezesa GUS: średnia cena sprzedaży drewna średnia krajowa cena skupu pszenicy średnia krajowa cena skupu żyta wskaźnik cen dóbr inwestycyjnych wskaźnik cen produkcji budowlano-montażowej wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych wskaźnik cen towarów nieżywnościowych trwałego użytku wskaźnik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej wskaźnik wzrostu cen skupu podstawowych produktów rolnych

Rodzaje inflacji

Według kryterium tempa Pełzająca Krocząca Galopująca Hiperinflacja

Rodzaje inflacji Inflacja pełzająca jest to kilka procent w skali roku, co nie powoduje zakłóceń przebiegu procesów gospodarczych i poddaje się kontroli Inflacja krocząca jest to kilkanaście procent w skali roku, gdy oczekiwana inflacja wywołuje określone zachowania podmiotów gospodarczych przy czym zaczyna wymykać się to spod kontroli Inflacja galopująca Wynosi powyżej 20% Powoduje narastanie zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych Osłabia motywacje W rezultacie hamuje rozwój gospodarczy Hiperinflacja okres, w którym stopa inflacji jest bardzo wysoka (powyżej 100%) i ponadto ma tendencję rosnącą oraz powoduje spadek wartości pieniądza uniemożliwia to racjonalne gospodarowanie z powodu niemożliwości przeprowadzenia rachunku ekonomicznego nie pozwala planować działań gospodarczych nie skutkują procesy motywacyjne prowadzi to do anarchizacji życia społecznego

Według kryterium przyczyn Popytowa Kosztowa Pieniężna Budżetowa Kredytowa Płacowa

Inflacja pieniężna Źródła: nadmierne wydatki państwa, które nie znajdują pokrycia w dochodach – inflacja budżetowa nadmierna kreacja pieniądza kredytowego – inflacja kredytowa nadmierny w stosunku do wzrostu produkcji wzrost płac – inflacja płacowa Ludzie chcą kupić więcej niż gospodarka wytwarza przy pełnym zatrudnieniu lub wykorzystaniu mocy produkcyjnych. Pojawia się zatem nadwyżka popytu na pieniądz. Ograniczony zasób dóbr i usług ciągnie ceny w górę. Nadwyżka popytu pieniężnego jest rezultatem walki w społeczeństwie o korzystny podział Dochodu Narodowego między różne grupy społeczne (np. zwiększone dochody obywateli w sferze budżetowej, wzrost świadczeń emerytalnych, zasiłków socjalnych, itp.) Walka z tego typu inflacją powinna polegać na: łagodzeniu konfliktów społecznych na tle DN kontroli tempa wzrostu wynagrodzeń w gospodarce powadzenie odpowiedniej polityki fiskalnej i pieniężnej propagowania mody w zakresie oszczędzania

Inflacja popytowa Inflacja popytowa tzw. inflacja nabywców, inflacja ciągniona przez popyt - występuje wówczas, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji

inflacja kosztowa inflacja kosztowa, dostawców, leży po stronie podaży. Jest wynikiem kosztów produkcji. Występuje gdy nałożone są ograniczenia na jeden lub więcej zasobów, lub też ceny tych zasobów rosną, co powoduje wzrost kosztów produkcji. Produkcja zatem jest ograniczana fizycznie lub wyższe ceny powodują zmniejszony popyt na dane dobro. Najczęściej jest to wynik działań monopolistycznych. Może być również wywołana wzrostem płac na skutek działań związków zawodowych, czyli wzrostu kosztów produkcji.

Inflacja strukturalna Inflacja strukturalna, występuje gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki. Mogą ją zatem wywołać zmiany popytu na produkt, zmiany technologii wytwarzania, zmiany konkurencji, innowacyjność. Strukturalną łagodzimy przez dążenie do eliminacji problemów, które pracownicy napotykają przy przemieszczaniu się do innych gałęzi przemysłu.

Według kryterium przyczyn Wewnętrzna Importowa Endogeniczna Egzogeniczna

Według kryterium przejawiania się oraz skutków Otwarta Tłumiona Jawna Ukryta – przy trwałej nadwyżce popytu nad podażą przy względnie stałym i administracyjnie regulowanym poziomie cen rynkowych.

Według kryterium całokształtu stosunków ekonomicznych w kraju Cywilizowana Barbarzyńska

Według kryterium zależności od innych kategorii makroekonomicznych Stratoinflacja Stagflacja - okres współwystępowania wysokiej inflacji i wysokiego bezrobocia. Slumpflacja

Według kryterium czynnika czasu Sekularna Okresowa

Skutki inflacji

Koszty inflacji Wywołuje ona dwa różnego rodzaju skutki: redystrybucji dochodów od tracących na rzecz zyskujących. Element ten nie niesie za sobą potencjalnie żadnych szkód dla gospodarki jako całości. Wywołuje niewłaściwą alokację zasobów. Wpływ ten powoduje zniekształcenie zagregowanego popytu i podaży. Szkody ponadto zależą od tego czy: inflacja jest przewidziana czy nie, oraz jak jest wysoka (czy pełzająca czy już galopująca)

Negatywne skutki inflacji Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności Koszty zdartych zelówek Koszty zmiennych jadłospisów Siła nabywcza pieniądza spada Kupowanie tańszych zamienników Trudność w porównywaniu cen

Negatywne skutki inflacji (przy nieprzewidzianej inflacji): Tracą wszyscy bo ceny przestają wykonywać swą funkcję informacyjną. Zmieniają się w różnych proporcjach. dezinformacja płynie z rynku zarówno dla konsumentów jak i dla producentów banki bo spada skłonność do oszczędzania a przejawem tego jest ucieczka od pieniądza ludzie posiadający gotówkę w kieszeni oraz oszczędności płatne na żądanie wierzyciele tacy jak: banki, instytucje finansowe tracą bo realna wartość pieniądza pożyczonego będzie mniejsza niż wartość zaciągniętej pożyczki. Podobnie nabywcy obligacji rządu i firm są wierzycielami, bo kupując obligacje pożyczają pieniądze ich emitentom. Dla producentów może oznaczać wzrost kosztów oraz mniejsze niż oczekiwane zyski. Płace zmieniają się w różnym stopniu, czasami mogą nie dotrzymać kroku inflacji. Ponadto płace mogą wynikać z kontraktu, który nie uwzględnia inflacji. System podatkowy (procent od dochodu) powoduje, że przy wzroście dochodu nominalnego (niekoniecznie oznacza to wzrost realny) płacimy większe podatki. Spadek dochodów grup o stałym charakterze – rent, emerytur oraz lokat o stałym oprocentowaniu. Straty wynikają z opóźnień w dostosowaniu do poziomu inflacji.

Korzyści z inflacji (przy nieprzewidzianej inflacji): Ci którzy przewidzieli wzrost cen, mogli kupić po niższych cenach a później odsprzedać po wyższych. Dłużnicy, którzy winni są pieniądze. Właściciele domów, którzy spłacają kredyt hipoteczny o stałym oprocentowani. Ci których płace i ceny dostosowują się szybko doznają przejściowych korzyści. Otrzymuje rząd.

Dlaczego inflacja jest zjawiskiem negatywnym w skali makroekonomicznej? powoduje niekontrolowane i nieakceptowane społecznie zmiany podziału dochodu narodowego komplikuje rachunek ekonomiczny pojawia się problem z planowaniem równowagi rynkowej osłabia skłonność do oszczędzania (wysoka stopa procentowa nominalna) wysoka stopa procentowa hamuje inwestycje ma wpływ na redystrybucję dochodów powoduje spadek wartości pieniądza krajowego

Inflacja w Polsce

Rok 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2005 Inflacja 7,5 W % 1,8 1,1 9,4 585,8 10,1 2,1

Źródła inflacji na początku lat 90 nieudane próby przywrócenia równowagi rynkowej przez ekipy rządzące końca lat 80 (podwyżki cen urzędowych przy stałym wzroście cen umownych) „uwolnienie cen” doprowadziło w 1990r do wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych o 600% nadmierna emisja pieniądza nadmierny wzrost płac w gospodarce kłopoty finansowe państwa i konieczność finansowania deficytu budżetowego (spłata kredytów zaciągniętych przez ekipę E.Gierka) nadmierna ilość monopoli w gospodarce polskiej niewydolna gospodarka postsocjalistyczna

Plan Balcerowicza Walkę z hiperinflacja podjęła ekipa expertów pod przewodnictwem wicepremiera Leszka Balcerowicza, poprzez: Wprowadzenie systemu indeksacji płac, ograniczającego ich wzrost Dewaluacja złotego w stosunku do dolara Zastosowanie „terapii szokowej”, która polegała na ograniczeniu ilości pieniądza znajdującego się w obiegu, obniżeniu pułapu wzrostu plac i ustaleniu stałego kursu waluty Wewnętrzna wymienialność złotego Ograniczono nadmierny wzrost plac w przedsiębiorstwach państwowych,wprowadzając podatek od ponadnormatywnych wypłat wynagrodzeń zwanych „popiwkiem” Przeprowadzenie negocjacji w celu umorzenia części długu zagranicznego

Skutki walki z inflacją Stosowanie ostrych limitów kredytowych w stosunku do banków państwowych, administracyjne ograniczenie plac i dotacji ,ustawowe obniżenie skali waloryzacji rent i emerytur oraz utrzymanie kursu walutowego i konsekwentna polityka doprowadziła do stopniowego obniżenia się stopy inflacji Dzięki twardej polityce monetarnej rosła siła nabywcza polskiego złotego W 1995 roku przeprowadzono denominację złotego obcięcie czterech zer ,dzięki temu siła nabywcza złotówki wzrosła o 15%,sytuacja ta skłoniła do wymiany do obcych walut na złote W kolejnych latach udało się doprowadzić do inflacji jednocyfrowej, uzyskano stabilność cen, utworzona została Radę Polityki Pieniężnej która obserwuje m.in. wskaźniki inflacji.

Teorie inflacji

TRADYCYJNA TEORIA ILOŚCIOWA PIENIĄDZA równanie Irvinga Fishera zakładał, że ceny (a także płace) zmieniają się wprost proporcjonalnie do ilości pieniądza w obiegu (nominalnej podaży pieniądza) Hipoteza Fishera brzmi: wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy zwykle wzrost stopy procentowej także o 1%. równanie obiegu pieniądza MV = PY M / P = Y / V V = PY / M zał. V const., Y const. Wyjaśnienie symboli: Y lub Q poziom realnego dochodu lub produkcji M / P realna podaż pieniądza Y / V realny popyt na pieniądz PY = GNP nominalny dochód narodowy

WSPÓŁCZESNA WERSJA MONETARYSTYCZNA TEORII INFLACJI przedstawiciel Milton Fridman, twierdzi, że inflacja jest spowodowana nadmiarem pieniędzy w stosunku do ilości towarów na rynku, zakłada również, że nie tylko ilość pieniądza w obiegu, ale i popyt na pieniądz determinuje inflację. M = k PY równanie Cambridge, gdzie k = 1/v – część dochodu, którą społeczeństwo jest skłonne utrzymać w formie sald gotówkowych. Szybkość obiegu pieniądza nie jest stała, ponadto brak ścisłej korelacji miedzy podażą pieniądza i poziomem cen w występowaniu bezrobocia i wolnych mocy wytwórczych. Ponadto Fridman zał. że Y i k są stabilne lub zmiany ich są znane. Zatem to podaż pieniądza M determinuje P czyli inflacje, więc dla Fridmana: inflacja jest zawsze i wszędzie zjawiskiem pieniężnym. Monetrayści zakładają, że polityka monetarna, która stabilizuję gospodarkę i walczy z inflacją, powinna zastosować zwiększanie coroczne podaży pieniądza o 3 – 4 %.

Krzywa Philipsa Rozszerzona interpretacja problemu inflacji w wersji monetarystycznej prezentowana jest przez długookresową krzywą Philipsa. A.W. Phillips wykazał silną zależność pomiędzy roczną stopą inflacji a roczną stopą bezrobocia. Zależność ta (krzywa Philipsa) pokazuje, że wyższej stopie inflacji towarzyszy niższa stopa bezrobocia (i na odwrót). Przy stopie bezrobocia 5.5% stopa wzrostu płac stabilizuje się. Według Philipsa niższe bezrobocie można uzyskać poprzez wzrost popytu, jednak to kosztuję bo podwyższa to stopę inflacji. Jeśli zaś celem polityki gospodarczej jest niska inflacja, to gospodarkę musi charakteryzować wyższe bezrobocie i niższa produkcja. Czyli krzywa ta pokazywała poziom inflacji, który byłby wynikiem takiego wyboru, iż: wyższy poziom globalnego popytu wywierał presję na wzrost płac i cen i prowadził do wyższej inflacji, dając w zamian niższe bezrobocie. Można inflację tę wyjaśnić na gruncie teorii podażowej inflacji. Zakładamy, że wzrost kosztów wytwarzania zależy od np. wzrostu płac szybszego od wzrostu wydajności pracy, wzrostu cen monopolowych, wzrostu cen importowanych surowców, paliw i innych materiałów, wzrostu stawek podatku obrotowego, stopy procentowej, pogarszania się terms of trade, czy podwyższenia przez firmę marży z zysku. Jest to nazywane mechanizmem spirali inflacji kosztowej.

podsumowanie Przyczyny inflacji mogą być różne, mogą tkwić w: polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej, inwestycyjnej, spadku wartości waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym.

Dziękuję za uwagę