RYNEK 2

I. BARDZIEJ SKOMPLIKOWANY PRZYKŁAD INTERWENCJI PAŃSTWA – JAK DZIAŁA PODATEK? PB S E P* D Q* Q Oto konkurencyny rynek. Na osi pionowej zaznaczamy cenę płaconą przez NABYWCĘ. Na takim rynku państwo wprowa-dza PODATEK OD SPRZEDAŻY (podatek kwotowy).

PB S E P* D Q* Q Po wprowadzeniu podatku linia popytu, D, nie zmienia położe-nia. Przecież nie zmieniają się: ceny dóbr pokrewnych, dochody nabywców, gusty nabywców.

PB S P° T P* E D Q* Q Natomiast linia podaży, S, przesuwa się do góry o odcinek odpo-wiadający stawce wprowadzonego podatku (w lewo). Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką do-starczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że na-bywcy zapłacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powięk-szoną o stawkę podatku.

S1 PB S P° T P* E D Q* Q Sprzedawcy dostarczą taką samą ilość dobra, jaką dostarczali przed wprowadzeniem podatku, pod warunkiem, że nabywcy za-płacą za tę ilość starą „przedpodatkową” cenę powiększoną o stawkę podatku. Okazuje się, że wprowadzenie podatku od sprzedaży powoduje ne-gatywny szok podażowy na rynku opodatkowanego dobra.

S’ PB S E1 P1 E B P* P2 A D Q1 Q* Q Oto końcowy efekt wprowadzenia podatku. Wzrosła cena płacona przez nabywców, spadła cena, którą dostają sprzedawcy, zmalała ilość dobra będąca przedmiotem handlu. Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO??

PB P° P1 P* P2 A Q1 Q* Q S’ S F G E1 E D Zauważ, że sprzedawcom nie udało się przerzucić całego podatku na nabywców... DLACZEGO?? Kiedy rosła cena, sprzedawcy sprzedawali coraz mniej, bo nabywcy kupowali coraz mniej. Powstała nadwyżka oferty nad zapotrzebowaniem (np. zob. odcinek FG na rysunku) zmuszała sprzedawców do zaakceptowania niższej ceny...

S’ PB S E1 P1 E B P* P2 A D Q1 Q* Q Czy dostrzegasz obszar odpowiadający wpływom z tego podatku do budżetu państwa? Oczywiście chodzi o pole P1P2AE1. Kiedy właściwie cena dla nabywcy wzrośnie bardziej niż spadnie cena dla sprzedawcy? Być może, w odpowiedzi pomoże Ci „teoria gwoździa”?

Teoria gwoździa S’ PB S P1 E P* P2 D’ D Q1 Q* Q

P P1 E P* D’ D Q2 Q1 Q* Q Co to właściwie znaczy, że linia popytu staje się bardziej stroma? Otóż w takiej sytuacji, reagując na wzrost ceny (P*P1), nabywcy ograniczają zapotrzebowanie mniej niż w przypadku względnie płaskiej linii popytu! Q*Q1<Q*Q2. Przyczyną może byc np. brak bliskich substytutów drożejącego dobra...

S’ PB S E1 P1 E B P* P2 A D Q1 Q* Q Na jakim rynku wprowadzenie podatku od sprzedaży spowoduje większy wzrost ceny, na rynku mleka, czy wody mineralnej?

12 II. EFEKTYWNOŚĆ RYNKU

13 1. NADWYŻKA KONSUMENTA Przyporządkowana danej porcji dobra cena jest miarą SKŁON-NOŚCI DO PŁACENIA (ang. willigness to pay) nabywcy tej porcji dobra za tę porcję dobra (miarą jej wartości dla tego nabywcy).

A zatem, np. motorynka nr 5 (5000?) jest dla jej nabywcy warta 5. 14 Przyporządkowana danej porcji dobra cena mierzy SKŁONNOŚĆ DO PŁACENIA nabywcy tej porcji dobra za tę porcję dobra. Gdyby ta porcja dobra była dlań warta więcej, nabywca chciałby ją kupić przy wyższej cenie, zaś gdyby była warta mniej – nie kupiłby jej. A zatem, np. motorynka nr 5 (5000?) jest dla jej nabywcy warta 5.

15 Nadwyżkę skłonności do płacenia nad zapłaconą ceną nazywamy NADWYŻKĄ KONSUMENTA. Nadwyżka konsumenta może do-tyczyć jednej lub – jak na powyższym rysunku - wszystkich kupio-nych jednostek dobra (zob. zacieniowany obszar na rysunku).

16 NADWYŻKA KONSUMENTA STANOWI MIARĘ KORZYŚCI NABYWCÓW Z HANDLU. To oczywiste: dla bardzo wielu nabywców nabywane jed-nostki dobra są warte więcej niż wynosi ich cena. Suma korzyści tych nabywców stanowi łączną nadwyżkę konsumenta.

17 2. NADWYŻKA PRODUCENTA Przyporządkowana danej porcji dobra cena jest miarą ponoszone-go przez producenta KOSZTU ZAOFEROWANIA tej porcji dobra [KOSZTU KRAŃCOWEGO (ang. marginal cost)].

18 Przyporządkowana danej porcji dobra cena mierzy KOSZT ZAO-FEROWANIA tej porcji dobra [KOSZTU KRAŃCOWEGO (ang. marginal cost)]. Dla ceny choćby nieco niższej oferta maleje, a cena wyż-sza nie jest warunkiem koniecznym zaoferowania tej porcji dobra. A zatem, np. koszt zaoferowania (koszt krańcowy) moto-rynki nr 5 wynosi dla jej producenta 5.

Nadwyżkę uzyskanej ceny nad kosztem zaoferowania nazywamy NADWYŻKĄ PRODUCENTA. Nadwyżka producenta może dotyczyć jednej lub wszystkich sprzedanych jednostek dobra (zob. zacieniowany obszar na rysunku).

NADWYŻKA PRODUCENTA STANOWI MIARĘ KORZYŚCI PRODUCENTOW Z HANDLU. To oczywiste: dla bardzo wielu producentów wytworzenie oferowanych jednostek dobra kosztuje mniej niż wynosi uzyskana cena. Suma korzyści tych producentów stanowi łączną nadwyżkę producenta.

21 3. NADWYŻKA CAŁKOWITA ■ NADWYŻKA CAŁKOWITA stanowi sumę nadwyżki konsu-menta (ABP*) i nadwyżki producenta (P*B0).

22 4. NADWYŻKA CAŁKOWITA A EFEKTYWNOŚĆ Nadwyżka całkowita stanowi naturalną miarę efektywności gospo-darowania. Im większa jest nadwyżka całkowita, tym lepszy użytek jest robiony z zasobów (tym bardziej efektywne jest gospodarowa-nie).

23 W stanie równowagi rynkowej wytwarzana jest ilość dobra, Q*, przy której nadwyżka całkowita, a zatem również efektywność gospodarowania, jest największa. Wyobraźmy sobie, że produkcja byłaby mniejsza (np. Q1) lub większa (np. Q2) od Q*…

24 Przyczyną zmiany nadwyżki całkowitej mogą być np. wzrost war-tości dóbr spowodowany ich ulepszeniem [linia popytu przesuwa się w górę (w prawo)]; spadek kosztów produkcji [linia podaży przesuwa się w dół (w prawo)] (ceteris paribus).

ZADANIE Linia podaży, S, kawioru jest dana równaniem Q=P–2. Linia popy-tu, D, to Q=-P+12. Wprowadzono podatek równy 2 gb. Sprzedawcy przekazują państwu 2 gb od każdego sprzedanego opakowania. a) Pokaż na rysunku wpływ opodatkowania na rynek kawioru. b) Ile wynosiła wielkość obrotów i cena przed, a ile po wprowadze-niu podatku? c) Oblicz wpływy do budżetu z wprowadzonego podatku. d) O ile zmieniły się nadwyżki: (i) konsumenta, (ii) producenta, (iii) całkowita? e) Pokaż, że w tej sytuacji mogło dojść do konfliktu efektywności ze sprawiedliwością.

WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚCI

Pomocą służą nam wtedy WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚ-CI. Q P E E’ D’ Badając rynek, często potrzebujemy dokładnej odpowiedzi na pytanie o wrażliwość zapotrzebowania na – na przykład – zmia-ny ceny... Podobnie, często zależy nam na dokładnym określeniu siły wpły-wu szoku popytowego spowodowanego np. zwiększeniem się do-chodu nabywców na zapotrzebowanie. Pomocą służą nam wtedy WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚ-CI.

WSPÓŁCZYNNIKI ELASTYCZNOŚCI stanowią miary wrażli-wości zapotrzebowania lub oferowanej na rynku ilości dobra na zmiany różnych czynników (np. ceny dobra, dochodu nabywców, ceny dobra substytucyjnego).

OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EPD? 1. Dostępność substytutów (natura, zakres definicji). 2. Długość okresu pomiaru.

Q=-P+10

-1/6:1/4 = -2/3

-1/10:1/cbm = 0

1/cbm:-1/10= -

Zysk całkowity = Utarg całkowity – Koszt całkowity TP (ang. total profit) = TR (ang. total revenue) –TC (ang. total cost). Załóżmy, że koszt całkowity, TC, jest stały (autostrada pod Pozna-niem?). W takiej sytuacji zysk całkowity, TP (TP=TR-TC), zmienia się tak, jak zmienia się utarg calkowity, TR (TR=Q•P)… Jeśli EPD<-1, należy obniżać cenę, P. Ilość, Q, wzrośnie silniej niż spadnie cena, P. A zatem utarg całkowity, TR, a wraz z nim zysk całkowity, TP, wzrośnie. Przecież koszt całkowity, TC, jest stały!

Zysk całkowity = Utarg całkowity – Koszt całkowity TP (ang. total profit) = TR (ang. total revenue) –TC (ang. total cost). Załóżmy, że koszt całkowity, TC, jest stały (autostrada pod Pozna-niem?). W takiej sytuacji zysk całkowity, TP (TP=TR-TC), zmienia się tak, jak zmienia się utarg calkowity, TR (TR=Q•P)… Jeśli EPD>-1, należy podwyższać cenę, P. Ilość, Q, spadnie słabiej niż wzrośnie cena, P. A zatem utarg całkowity, TR, a wraz z nim zysk całkowity, TP, wzrośnie. Przecież koszt całkowity, TC, jest stały!

│EPD│>1 Obniżka ceny spowoduje wzrost utargu całkowitego, TR (ang. total revenue). │EPD│<1 Podwyżka ceny spowoduje wzrost utargu całkowitego, TR (ang. total revenue).

Liniowa funkcja popytu a elastyczność (Q1=a•P+b) RYSUNEK 3.1. POPYT HIPOTECJAN NA MOTORYNKI Cena (P) gb/sztuka 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 D 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Zapotrzebowanie (Q1) (tys. sztuk/rok)

WNIOSKI:

WNIOSKI:

WNIOSKI: Wielkość i kierunek zmiany ceny nie wpływają na poziom elastycz-ności.

Wnioski:

ZADANIE Oto rynek motorynek; linie popytu dwóch grup nabywców, D1 i D2, są równoległe. Wskaż na rysunku (wykorzystaj już istnieją-ce oznaczenia): a) Dwa punkty, w których: (i) wielkość zapotrzebowania jest taka sama; (ii) poziom ceny jest taki sam. b) Punkt na li-nii popytu D2­, w którym wartość bezwzględ-na elastyczności cenowej popytu (prostej) jest mniejsza niż w punkcie C. c) Punkt na linii popytu D2, w którym wartość bezwzględna elastyczności cenowej popytu (prostej) jest mniejsza niż w punkcie B linii popytu D1. d) Punkt na linii popytu D2, w którym wartość bezwzględna elastyczności cenowej popytu (prostej) jest większa niż w punkcie A. P D2 D1 A B C Q

OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EID? 1. Dostępność lepszych jakościowo, choć droższych substytutów. 2. Długość okresu pomiaru.

OD CZEGO ZALEŻY POZIOM Eij? 1. Natura pokrewieństwa dóbr (substytuty? dobra komplemen-tarne?). 2. „Bliskość” pokrewieństwa.

OD CZEGO ZALEŻY POZIOM EPS? 1. Możliwośc zwiększania produkcji przez firmy (rola kosztu krańcowego). 2. Możliwość wchodzenia na rynek nowych producentów. 3. Długość okresu pomiaru (np. dobra kapitałowe).