PRODUKT KRAJOWY BRUTTO Studia MAKROEKONOMII zaczyna analiza pomiaru EFEKTÓW PRACY i POZIOMU ŻYCIA SPOŁECZEŃSTWA (wszak poziom życia społeczeństwa zależy od ilości wyprodukowanych dóbr…). Chodzi o sposób mierzenia tzw. PRODUKTU KRAJOWE-GO BRUTTO (PKB) i grupy mierników pochodnych (np. PRO-DUKT NARODOWY BRUTTO, PNB).

Y1 = C + I + G + X Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) . Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa-ne do ich produkcji). Chodzi o: - wydatki konsumentów na KONSUMPCJĘ, C, - wydatki firm na INWESTYCJE, I, - wydatki PAŃSTWA na zakup dóbr, G, wydatki ZAGRANICY na dobra wytworzone w naszym kraju, (eksport, X). Y1 = C + I + G + X

Y1 = C + I + G + X Y1 = C + I + G + X - Z Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz-nych (IMPORT, ZA) suma tych wydatków stanowi PRO-DUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y). (Y1) Y1 = C + I + G + X - Z ---------------------------------------------------------------------------A Dla uproszczenia założymy, że IMPORTOWANE SĄ TYLKO DOBRA KONSUMPCYJNE.

A oto metoda DOCHODOWA (ang. income approach) PKB JEST SUMĄ DOCHODÓW WŁAŚCICIELI CZYN-NIKÓW PRODUKCJI (Y2) W danym okresie SUMA WARTOŚCI kupionych przez konsumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych DÓBR FINALNYCH RÓWNA SIĘ SUMIE DOCHO-DÓW właścicieli czynników produkcji użytych w celu wy-produkowania tych dóbr.

Każda cząstka wartości dóbr finalnych jest zyskiem, płacą, czyli wynagrodzeniem pracy, lub wynagrodzeniem właścicieli dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli bogactw naturalnych. WD F Z P WDP1 Z P WDP2 ......... Z P WDPO Z P gdzie: WDF – wartość dóbr finalnych. Z – zysk. P – płace. WDP1 – wartość dóbr pośrednich „pierwszego rzędu”. WDP2 – wartość dóbr pośrednich „drugiego rzędu”. UPDP0 – wartość dóbr pośrednich „ostatniego rzędu”, czyli bogactw naturalnych.

Wartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się zA: 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urządzenia techniczne, budowle, budynkiB). 2. Płac pracowników; 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH (koszty zużywanych dóbr pośred-nich). Te KOSZTY RZECZOWE są wartością DÓBR POŚREDNICH „PIERWSZEGO RZĘDU”, BEZPOŚREDNIO POTRZEBNYCH DO WYTWORZENIA DÓBR FINALNYCH. ----------------- A Zakładam, że „ziemia” jest rodzajem kapitału. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

Jednak ten utarg producentów dóbr pośrednich „pierw-szego rzędu” również składa się z: 1. Zysku. 2. Płac. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH, czyli – tym razem – wartości DÓBR POŚREDNICH „DRUGIEGO RZĘDU”, ZUŻYWANYCH DO PRODUK-CJI DÓBR POŚREDNICH „PIERWSZEGO RZĘDU”. I tak dalej…

Posuwając się „w głąb” procesu produkcji dowolnego dobra fi-nalnego, odkrywamy w końcu, że producent dóbr pośrednich ko-lejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich „ostatniego rzędu” w całości składa się z dochodów właścicieli czynników.

A zatem, PKB obliczony metodą wydatkową (Y1) jest równy PKB obliczonemu metodą dochodową (Y2). Y1=Y2

Pomówmy teraz o pochodnych w stosunku do PKB mier-nikiach efektów pracy (i poziomu życia!) społeczeństwa

Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa

Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa

Dochód z zagranicy (saldo)a Dochód narodowy brutto w Polsce (2000-2007; mld zł, ceny bieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfe-lowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 682. 2000 2005 2006 2007 Ogółem 741,7 964,6 1 033,1 1 132,9 PKB 744,4 983,3 1 060,0 1 175,3 Dochód z zagranicy (saldo)a -2,7 -18,7 -26,9 -42,4

Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa

Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa Inna nazwa: DOCHÓD NARODOWY (ang. national income)

Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa

Wady PKB i mierników pochodnych jako miar efektów pra-cy i poziomu życia (dobrobytu) (ang. welfare) społeczeństwa gospodarującego (przykłady)

PKB nominalny a PKB realny

Dalej… Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. ce-na strzyżenia męskiego w Zürichu i w Kutnie…).

Więc statystycy publikują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty na np. dolary (w celu doko-nania porównań międzynarodowych) nie według oficjalnego kursu walutowego, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu wszystkich cen, czyli tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP).

Okazuje się wtedy, że w rzeczywistości biedni nie są aż tak biedni, a bogaci aż tak bogaci! PKB per capita w Nowej Zelandii, Polsce i Indiach; kurs oficjalny (2002 r.) i kurs PPP (2000 r.) Źródło: Dane ONZ. Nowa Zelandia Polska India Kurs oficjalny 15443 4944 456 Kurs PPP 20372 9837 2340

Dalej… Wady PKB i mierników pochodnych jako miar efektów pra-cy i poziomu życia (dobrobytu (ang. welfare) społeczeństwa gospodarującego (przykłady) PKB nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” …

Dalej… … i w gospodarstwach domowych.

Dalej… PKB nie uwzględnia wielu innych zjawisk, od których za-leży poziom życia społeczeństwa. Na przykład: bezpieczeństwa…

Dalej… … złych i dobrych skutków czyjegoś gospodarowania dla osób postronnych (ang. externalities) (np. zanieczyszczenie środowiska)…

Dalej… …ilości czasu wolnego…

Dalej… … struktury dochodów („sprawiedliwości”).

ZADANIE Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domuA. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. ---------------------------------------- A/ Na przykład, z badań dr hab. Ilony Błaszczak-Przybycińskiej z SGH w Warszawie wynika, że w Polsce wartość pracy domowej wy-nosiła w 2004 r. około 30% PNB. Udział pracy domowej kobiet w tej wartości wyniósł 66%, a udział mężczyzn 34% (zob. Katarzyna Growiec, Praca domowa czyli bez kasy na drugim etacie, w: „Gaze-ta.pl” z 24 lutego 2009 r.).

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - SPRZĄTANIE,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - PRZYGOTOWYWANIE POSIŁKÓW,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - PRANIE,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - WYCHOWANIE DZIECI,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - OPIEKA NAD DZIEMI,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziemi, - OPIEKA NAD OSOBAMI CHORYMI,

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziemi, - opieka nad osobami chorymi, - OPIEKA NAD OSOBAMI STARYMI. (Przez chwilkę pomyśl o kwalifikacjach potrzebnych do wy-konywania tych wszystkich prac…).

Ekonomisci uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)?

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu).

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu). (ii) Natura kobiety jest taka, że zwykle lubi ona wykonywać te prace, a wynagrodzeniem jest dla niej zadowolenie męż-czyzny.

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY-ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy-nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także EMERYTUR z tytułu pracy w gospodarstwie domowym.

Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz-nej pracy społeczeństwa o około ⅓, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie-ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY-ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy-nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także emerytur z ty-tułu pracy w gospodarstwie domowym. (ii) To nieprawda, że „z natury rzeczy” kobiety lubią te pra-ce. W dodatku praca domowa jest w powszechnej opinii mniej „prestiżowa” od pracy zarobkowej wykonywanej poza domem.

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji…

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego…

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu…

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości…

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów…

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pieniędzy).

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania do-chodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pienię-dzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnie-niu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię.

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania do-chodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pienię-dzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnie-niu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie:

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania do-chodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pienię-dzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnie-niu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą.

c) Niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwarza mężczyź-nie możliwości, których nie ma pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania do-chodów, decydowania o przeznaczeniu zarobionych pienię-dzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnie-niu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci „niektórzy” mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny, .

Harding, S. (1995) Can Feminist Thought Make Economics More Objective Harding, S. (1995) Can Feminist Thought Make Economics More Objective? „Feminist Economics”, vol. 1, nr 1.

WYDATKI A WIELKOŚĆ PRODUKCJI (model popytowy gospodarki) W GOSPODARCE (model popytowy gospodarki)

John Maynard KEYNES (1883–1946) Michał KALECKI (1899-1970)

Przyjrzyjmy się „dwusektorowej” gospodarce (bez państwa i za-granicy) o STABILNYCH CENACH i NIE W PEŁNI WYKO-RZYSTANYCH MOŻLIWOŚCIACH PRODUKCYJNYCH. W tej gospodarce: Y=PNB=PKB=PNN* -------- * Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

1. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W NAJPROST-SZEJ GOSPODARCE ■ RÓWNOWAGĄ KRÓTKOOKRESOWĄ nazywamy stan, kie-dy przedsiębiorstwa produkują tyle dóbr finalnych, ile wszyscy chcą kupić. YE=AEPL YE – odpowiadająca równowadze produkcja w gospodarce. AEPL – zagregowane wydatki (ang. aggregated expenditures, AE) w gospodarce. Zwróć uwagę na STABILNOŚĆ tej sytuacji!

W opisanej sytuacji planowane zagregowane wydatki w gospodar-ce, AEPL mają dwa źródła: - Planowane WYDATKI KONSUMPCYJNE gospodarstw domo-wych (ang. consumption, CPL) Planowane WYDATKI INWESTYCYJNE prywatnych przedsię-biorstw, IPL (ang. investment, I). AEPL = CPL+ IPL

KONSUMPCJA I OSZCZĘDNOŚCI CPL = KSK•Yd + Ca ■ Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji gospodarstw do-mowych, Yd, funkcja konsumpcji wskazuje wielkość planowanej konsumpcji całkowitej, CPL.

Funkcja konsumpcji opisuje zależność CPL od Y (i Yd) Funkcja konsumpcji opisuje zależność CPL od Y (i Yd). Wielkość konsumpcji zależy od poziomu KSK (krańcowej skłoności do kon-sumpcji) i Ca. Zmiany Yd powodują przesunięcia wzdłuż wykresu funkcji konsumpcji, a np. zmiany wielkości majątku gospodarstw domowych przesuwają cały ten wykres. ■ KONSUMPCJA AUTONOMICZNA, Ca, jest to konsumpcja, która nie zależy od bieżącej wielkości produkcji i dochodu, Yd. Ca α tgα = KSK CPL Yd=Y CPL = KSK•Yd + Ca

■ Dla różnych wielkości dochodu do dyspozycji, Yd, funkcja osz-czędności wskazuje wielkość planowanych oszczędności, SPL. SPL = KSO•Yd - Ca Krańcowa skłonność do oszczędzania

tgβ = KSO β SPL SPL=KSO•Yd -Ca -Ca Funkcja oszczędności opisuje zależność SPL od Y i Yd. Na SPL jest przeznaczana stała część Yd, której wielkość zależy od KSO. -Ca β tgβ = KSO SPL Yd=Y SPL=KSO•Yd -Ca

INWESTYCJE ■ Funkcja inwestycji opisuje zależność IPL firm od Y i Yd. W da-nym okresie inwestycje nie zależą od Y i Yd. IPL Yd=Y IPL=Ia

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA IPL - Przewidywana stopa zysku - Wysokość stopy procentowej - Tempo i kierunki postępu technicznego - Ceny dóbr inwestycyjnych i koszty ich eksploatacji - Oczekiwania producentów - Stopień wykorzystania majątku produkcyjnego

USTALAMY WIELKOŚĆ PRODUKCJI, KTÓRA OD-POWIADA RÓWNOWADZE W GOSPODARCE, YE YE = AEPL (1) i AEPL = CPL + IPL (2) to: YE = CPL + IPL (3)

A CPL AEPL = CPL+ IPL (A) (B) AEPL AEPL 45° IPL YA Na rysunku (a) linia 45° składa się z punktów, w których Y jest równa AEPL. Na rysunku (b) AEPL zależą od Y. Na AEPL składają się: CPL i IPL. (A) (B) A AEPL Y 45° YA AEPL Y IPL AEPL = CPL+ IPL CPL

E AEPL = CPL+ IPL AEPL 45° YA Dopiero w punkcie przecięcia się linii 45° z wykresem funkcji pla-nowanych zagregowanych wydatków (tzw. krzyż keynesowski ) Y osiąga taki poziom, że Y jest równa AEPL, czyli gospodarka znaj-duje się w stanie krótkookresowej równowagi (YE=AEPL). E AEPL Y 45° YA AEPL = CPL+ IPL

E AEPL = CPL+ IPL AEPL 45° YA Y AEPL = CPL+ IPL Istnieje tylko jedna wielkość produkcji, Y, przy której planowane zagregowane wydatki w gospodarce, AEPL, zrównują się z tą właś-nie wielkością produkcji, Y.

PRZYKŁAD LICZBOWY: CPL=0,7•Y i IPL=60 więc: Y=AEPL AEPL = CPL+IPL=0,7•Y+60 Y=200

MNOŻNIK W GOSPODARCE BEZ PAŃSTWA I HAND-LU ZAGRANICZNEGO 2. KSK•ΔI KSK•(KSK• ΔI)=KSK2•ΔI KSK•KSK2•ΔI=KSK3•ΔI …………………………………

1. ΔI 2. KSK•ΔI 3. KSK•(KSK•ΔI)=KSK2•ΔI 4. KSK•KSK2•ΔI=KSK3•ΔI ………………………………… Cały przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany pierwotnym wzrostem prywatnych inwestycji o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRA-ZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się ΔI, a iloraz wynosi KSK.

ΔI/(1-KSK) = ΔI/KSO 1. ΔI 2. KSK•ΔI 3. KSK•(KSK•ΔI) =KSK2•ΔI ………………………………… Cały przyrost wydatków i produkcji, ΔY, wywołany wzrostem pry-watnych inwestycji o ΔI, jest zatem SUMĄ WYRAZÓW CIĄGU GEOMETRYCZNEGO, którego pierwszy wyraz równa się ΔI, a iloraz wynosi KSK. Można ją obliczyć, posługując się wzorem: PIERWSZY WYRAZ CIĄGU/(1-ILORAZ CIĄGU) ΔI/(1-KSK) = ΔI/KSO

■ Mnożnik, M, to liczba, równa stosunkowi zapewniającej utrzy-manie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji, ΔY, do będącej jej przyczyną zmiany zagregowanych wydatków, AEPL. Np. M = (ΔYE= ΔAEPL)/ΔI

■ Mnożnik, M, to liczba, równa stosunkowi zapewniającej utrzy-manie krótkookresowej równowagi zmiany wielkości produkcji, ΔY, do będącej jej przyczyną zmiany zagregowanych wydatków, AEPL. Np. M=(ΔYE=ΔAEPL)/ΔI = [ ΔI/(1-KSK)]/ΔI = 1/(1-KSK) 1/KSO.

ZADANIE W pewnej „keynesowskiej” gospodarce, która nie utrzymuje kon-taktów z zagranicą i w której nie ma państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: Cpl = 0,7.Y (Y to dochód do dyspozycji), a planowane in-westycje, Ipl, równają się 60. a) Jaki poziom produkcji odpowiada krótkookresowej równowadze?

ZADANIE W pewnej „keynesowskiej” gospodarce, która nie utrzymuje kon-taktów z zagranicą i w której nie ma państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: Cpl = 0,7.Y (Y to dochód do dyspozycji), a planowane in-westycje, Ipl, równają się 60. a) Jaki poziom produkcji odpowiada krótkookresowej równowadze? Skoro gospodarka jest zamknięta i nie ma w niej państwa, dochód do dyspozycji, Yd, równa się produktowi krajowemu brutto, Y. Wielkość produkcji odpowiadającej równowadze znajdziemy, roz-wiązując układ równań: AEpl = Y, AEpl = 0,7 . Y + 60. Okazuje się, że Y = 200. b) Oblicz wielkość planowanych oszczędności.

ZADANIE W pewnej „keynesowskiej” gospodarce, która nie utrzymuje kon-taktów z zagranicą i w której nie ma państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: Cpl = 0,7.Y (Y to dochód do dyspozycji), a planowane in-westycje, Ipl, równają się 60. a) Jaki poziom produkcji odpowiada krótkookresowej równowadze? Skoro gospodarka jest zamknięta i nie ma w niej państwa, dochód do dyspozycji, Yd, równa się produktowi krajowemu brutto, Y. Wielkość produkcji odpowiadającej równowadze znajdziemy, roz-wiązując układ równań: AEpl = Y, AEpl = 0,7 . Y + 60. Okazuje się, że Y = 200. b) Oblicz wielkość planowanych oszczędności. Planowane oszczędności, Spl są równe Spl = 0,3 . Y = 0,3 . 200 = 60. c) Powiedzmy, że gospodarstwa domowe decydują się zwiększyć swoje oszczędności. Sprawia to, iż funkcja konsumpcji przybiera kształt: C’pl = 0,7.Y – 10. Oblicz nowy poziom produkcji odpowia-dający równowadze.

ZADANIE W pewnej „keynesowskiej” gospodarce, która nie utrzymuje kon-taktów z zagranicą i w której nie ma państwa, funkcja konsumpcji ma wzór: Cpl = 0,7.Y (Y to dochód do dyspozycji), a planowane in-westycje, Ipl, równają się 60. a) Jaki poziom produkcji odpowiada krótkookresowej równowadze? Skoro gospodarka jest zamknięta i nie ma w niej państwa, dochód do dyspozycji, Yd, równa się produktowi krajowemu brutto, Y. Wielkość produkcji odpowiadającej równowadze znajdziemy, roz-wiązując układ równań: AEpl = Y, AEpl = 0,7 . Y + 60. Okazuje się, że Y = 200. b) Oblicz wielkość planowanych oszczędności. Planowane oszczędności, Spl są równe Spl = 0,3 . Y = 0,3 . 200 = 60. c) Powiedzmy, że gospodarstwa domowe decydują się zwiększyć swoje oszczędności. Sprawia to, iż funkcja konsumpcji przybiera kształt: C’pl = 0,7.Y – 10. Oblicz nowy poziom produkcji odpowia-dający równowadze. Zagregowane wydatki planowane w gospodarce tym razem równa-ją się AEPL=C+I=0,7.Y–10+60. Linia 450 jest dana wzorem: AEPL=Y. Aby znaleźć punkt przecięcia odpowiednich wykresów, należy za-tem rozwiązać układ równań: AEPL=0,7.Y–10+60, AEPL=Y. Ponieważ Y=0,7.Y+50, to Y=166, (6). d) Oblicz nowy poziom planowanych oszczędności.

d) Oblicz nowy poziom planowanych oszczędności. W nowej sytuacji planowana konsumpcja jest równa: Cpl= 0,7.166,(6)–10=116,(6)–10=106,(6). Natomiast planowane oszczęd-ności wynoszą: Y–Cpl=166,(6)–106,(6)=60. e) Wskaż paradoks zapobiegliwości. Czyżby społeczeństwa powin-ny jak najmniej oszczędzać?

d) Oblicz nowy poziom planowanych oszczędności. W nowej sytuacji planowana konsumpcja jest równa: Cpl= 0,7.166,(6)–10=116,(6)–10=106,(6). Natomiast planowane oszczęd-ności wynoszą: Y–Cpl=166,(6)–106,(6)=60. e) Wskaż paradoks zapobiegliwości. Czyżby społeczeństwa powin-ny jak najmniej oszczędzać? Skłonność do oszczędzania (zpobiegliwość) jest powszechnie uzna-wana za zaletę. Jednak w opisywanej sytuacji powoduje ona spadek produkcji i – zapewne – wzrost bezrobocia. W szczególności zwięk-szenie się skłonności do oszczędzania i przesunięcie wykresu funk-cji konsumpcji zmniejszają konsumpcję ze 140 do 106,(6), powodu-ją spadek produkcji odpowiadającej równowadze z 200 do 166,(6). Co dodatkowo zaskakuje, planowane oszczędności się nie zmieniają i nadal wynoszą 60. Oczywiście, model popytowy dotyczy krótkiego okresu. W DŁUGIM OKRESIE ZWIĘKSZENIE SIĘ OSZCZĘD-NOŚCI MOŻE SPOWODOWAĆ, ŻE WZROSNĄ INWES-TYCJE, CO PRZYŚPIESZY WZROST GOSPODARCZY. NP. ZWIĘKSZENIE SIĘ OSZCZĘDNOŚCI W BANKACH UMOŻLIWIA IM UDZIELENIE WIĘKSZEJ ILOŚCI KREDYTÓW INWESTYCYJNYCH.

2. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPO-DARCE Z PAŃSTWEM Na arenę wkracza państwo i nasz model (uproszczony obraz) gos-podarki staje się „TRZYSEKTOROWY”… TE D (TD-B) PAŃSTWO G TE – podatki pośrednie. TD – podatki bezpośrednie. D – dochody państwa z własności. B – zasiłki (płatności transferowe). G – wydatki państwa na zakup dóbr.

Niczym gospodyni domowa państwo planuje swoje dochody i wy-datki… ■ BUDŻET PAŃSTWA jest to plan dochodów i wydatków państ-wa w jakimś okresie (zwykle roku). Powiedzmy, że nie ma podatków pośrednich (TE=0), i że państwo nie jest właścicielem firm (D=0). (TD-B) PAŃSTWO G

BUDŻET PAŃSTWA (TD-B)-G=NT-G Podatki netto [NT=(TD-B)]

POLITYKA STABILIZACYJNA PAŃSTWA (TD-B)-G=NT-G ■ Zmieniając wydatki i wpływy budżetowe, państwo prowadzi POLITYKĘ BUDŻETOWĄ.

(TD-B)-G=NT-G W praktyce polityka budżetowa przyjmuje formę POLITYKI STA-BILIZACYJNEJ czyli kontroli poziomu zagregowanych wydatków, AEPL, dla pełnego wykorzystania zasobów. Odmiany polityki stabilizacyjnej to EKSPANSYWNA i RESTRYK-CYJNA polityka budżetowa.

Prowadząc politykę stabilizacyjną, państwo wpływa na wielkość produkcji, która odpowiada krótkookresowej równowadze w gos-podarce: AEPL=YE. PO PIERWSZE, wydatki państwa wprost zmieniają zagregowane wydatki planowane, AEPL. PO DRUGIE, państwowe podatki (TD) i zasiłki (B) wpływają na za-chowania konsumentów i w ten sposób zmieniają zagregowane wy-datki planowane, AEPL.

PO PIERWSZE, wydatki państwa wprost zmieniają zagregowane wydatki planowane, AEPL. G C+I 45°

AEPL AEPL’ 45° AEPL” G C+I ΔY’ PO DRUGIE, państwowe podatki (TD) i zasiłki (B) wpływają na za-chowania konsumentów i w ten sposób zmieniają zagregowane wy-datki planowane, AEPL. AEPL Y AEPL’ ΔY’ AEPL” G C+I 45°

YD=Y-NT=Y-t•Y=Y•(1-t), Podatki i zasiłki, B, wpływają na zachowania konsumentów… Założenie: TD-B=NT=t•Y, gdzie „t” to stała stopa opodatkowania netto. Więc: YD=Y-NT=Y-t•Y=Y•(1-t), gdzie „YD” to dochód do dyspozycji (dochód po opodatkowaniu) gospodarstw domowych.

CPL=KSK•YD+Ca=KSK•(1-t)•Y+Ca=KSK’•Y+Ca Zmienia się zatem funkcja konsumpcji… CPL=KSK•YD+Ca=KSK•(1-t)•Y+Ca=KSK’•Y+Ca Gdzie KSK’ oznacza krańcową skłonność do konsumpcji z PKB (z Y) a nie z dochodu do dyspozycji (YD). KSK’ = KSK•(1-t).

KSK’ = KSK•(1-t). AEPL 45° AEPL’ AEPL” G C+I ΔY’ KSK’<KSK, więc nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w gospo-darce z państwem (a więc także nachylenie wykresu AEPL), CPL= KSK’•Y+Ca, okazuje się mniejsze niż wykresu funkcji konsumpcji w gospodarce bez państwa, CPL = KSK•(1-t)•Y+Ca. AEPL Y AEPL’ ΔY’ AEPL” G C+I 45°

M’=1/(1-KSK’)=1/[1-(KSK•(1-t)] MNOŻNIK W GOSPODARCE Z PAŃSTWEM Tym razem z każdej złotówki dodatkowego dochodu wydatki na dobra produkowane w kraju zwiększa KSK’, a nie KSK zło-tych. ΔI KSK’•ΔI (KSK’• ΔI)•KSK’=KSK’2•ΔI KSK’2•ΔI•KSK’=KSK’3•ΔI ………………………………… Zatem mnożnik w gospodarce z państwem jest równy: M’=1/(1-KSK’)=1/[1-(KSK•(1-t)]

M’=1/(1-KSK’)=1/[1-(KSK•(1-t)] Mnożnik w gospodarce z państwem jest mniejszy niż w gospodar-ce bez państwa (podatki powodują, że KSK’<KSK!). Obecność państwa w gospodarce AUTOMATYCZNIE łagodzi wahania pro-dukcji. (Przekonamy się, że podobnie działa handel zagraniczny).

O podatkach netto i handlu zagranicznym mówi się czasem, że są AUTOMATYCZNYMI STABILIZATORAMI gospodarki, zmniej-szając fluktuacje rzeczywistej produkcji, YE, wokół produkcji po-tencjalnej, YP.

3. RÓWNOWAGA KRÓTKOOKRESOWA W GOSPO-DARCE Z PAŃSTWEM i ZAGRANICĄ „Otwieramy” gospodarkę i nasz model gospodarki staje się „CZTEROSEKTOROWY”. Z ZAGRANICA X ■ IMPORT (Z) – wartość dóbr (nie – aktywów takich jak papie-ry wartościowe i fabryki) zakupionych przez nas za granicą. ■ EKSPORT (X) – wartość dóbr (nie – aktywów) zakupionych przez zagranicę w naszym kraju. ■ Różnicę eksportu, X, i importu, Z, nazywamy BILANSEM HANDLOWYM (bilansem handlu zagranicznego), NX (NX=X-Z).

AEPL=C+I+G+X ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AEPL. AEPL=C+I+G+X Podobnie jak prywatne inwestycje, I, oraz wydatki państwa, G, ek-sport, X, uznamy za wielkość autonomiczna, czyli niezależną od bieżącego poziomu Y.

AEPL=C+I+G+X ZAGRANICA A RÓWNOWAGA W GOSPODARCE AEPL 45° AEPL’ X C+I+G PO PIERWSZE, wydatki zagranicy na nasze dobra (eksport, X) zwiększają zagregowane wydatki planowane, AEPL. AEPL=C+I+G+X Podobnie jak prywatne inwestycje, I, oraz wydatki państwa, G, ek-sport, X, uznamy za wielkość autonomiczna, czyli niezależną od bieżącego poziomu Y. AEPL Y AEPL’ ΔYa X C+I+G 45°

AEPL=C+I+G+X-Z Z=KSI•Y PO DRUGIE, nasze zakupy za granicą (import, Z) zmniejszają zag-regowane wydatki na dobra krajowe, AEPL. AEPL=C+I+G+X-Z Zakładamy, że import, Z, jest stałą częścią Y (PKB). Jego wielkość zależy od KRAŃCOWEJ SKŁONOŚCI DO IMPORTU, KSI: Z=KSI•Y (Uwaga! Przyjmujemy, że importowane są tylko dobra konsump-cyjne).

C’’=KSK’•Y-KSI•Y+Ca=(KSK’-KSI)•Y+Ca =KSK”•Y+Ca. Oto FUNKCJA KONSUMPCJI DÓBR KRAJOWYCH w gospo-darce otwartej: C’’=KSK’•Y-KSI•Y+Ca=(KSK’-KSI)•Y+Ca =KSK”•Y+Ca. gdzie KSK” oznacza KSK dóbr krajowych z PKB (z Y) w gospo-darce otwartej. KSK”=KSK’-KSI

C’’=KSK’•Y-KSI•Y+Ca=(KSK’-KSI)•Y+Ca =KSK”•Y+Ca. KSK”=KSK’-KSI KSK”<KSK’, więc nachylenie wykresu funkcji konsumpcji w ot-wartej gospodarce z państwem, CPL”=KSK”•Y+Ca (a zatem także nachylenie wykresu AEPL), jest mniejsze niż wykresu funkcji kon-sumpcji w gospodarce zamkniętej, CPL = KSK’•Y+Ca. AEPL Y AEPL’ ΔYb AEPL” X C+I+G 45°

M”=1/(1-KSK”)=1/[(1-(KSK’-KSI)] =1/(1-KSK’+KSI) MNOŻNIK W GOSPODARCE OTWARTEJ Tym razem z każdego złotego dodatkowego dochodu wydatki na dobra krajowe zwiększa [KSK”=(KSK’-KSI)] złotych. ΔI KSK”•ΔI (KSK”• ΔI)•KSK”=KSK”2•ΔI KSK”2•ΔI•KSK”=KSK”3•ΔI ………………………………… Zatem mnożnik w gospodarce otwartej jest mniejszy niż mnożnik w gospodarce zamkniętej (z państwem): M”=1/(1-KSK”)=1/[(1-(KSK’-KSI)] =1/(1-KSK’+KSI) Także handel zagraniczny okazuje się zatem „automatycznym sta-bilizatorem” gospodarki.

ZADANIE Wielkość produkcji odpowiadająca równowadze jest równa 800, ekport, X, równa się 220, a krańcowa skłonność do importu, KSI wynosi 0.4. a) Na rysunku pokaż zależność importu, Z, i eksportu, X, od wielkości produkcji, Y.

Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. ZADANIE Wielkość produkcji odpowiadająca równowadze jest równa 800, ekport, X, równa się 220, a krańcowa skłonność do importu, KSI wynosi 0.4. a) Na rysunku pokaż zależność importu, Z, i eksportu, X, od wielkości produkcji, Y. Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. b) Jaki jest stan bilansu handlowego?  X, Z Z=KSIY 320 220 X Y 800 550 tg =KSI=0,4.

Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. ZADANIE Wielkość produkcji odpowiadająca równowadze jest równa 800, ekport, X, równa się 220, a krańcowa skłonność do importu, KSI wynosi 0.4. a) Na rysunku pokaż zależność importu, Z, i eksportu, X, od wielkości produkcji, Y. Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. b) Jaki jest stan bilansu handlowego? Przy wielkości produkcji, Y = 800, eksport netto, NX=X-Z=220-0,4800=220-320= -100. c) Skąd importerzy mają walutę zagraniczną na sfinansowanie nadwyżki importu nad eksportem? Wskaż dwa możliwe źródła.  X, Z Z=KSIY 320 220 X Y 800 550 tg =KSI=0,4.

Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. ZADANIE Wielkość produkcji odpowiadająca równowadze jest równa 800, ekport, X, równa się 220, a krańcowa skłonność do importu, KSI wynosi 0.4. a) Na rysunku pokaż zależność importu, Z, i eksportu, X, od wielkości produkcji, Y. Rysunek obok przedstawia sytuację w tej gospodarce. b) Jaki jest stan bilansu handlowego? Przy wielkości produkcji, Y = 800, eksport netto, NX=X-Z=220-0,4800=220-320= -100. c) Skąd importerzy mają walutę zagraniczną na sfinansowanie nadwyżki importu nad eksportem? Wskaż dwa możliwe źródła. Na przykład, zagranica może pożyczyć potrzebującym pieniądze; pieniądze zagranicy mogą też trafić do potrzebujących dzięki tzw. inwestycjom pośrednim (np. lokaty zagranicznych inwestorów na giełdzie w Warszawie) lub tzw. inwestycjom bezpośrednim (np. ku-pno przez zagranicę prywatyzowanych polskich przedsiębiorstw). d) Ile wynosi wielkość produkcji, Y, przy której bilans handlowy jest zrównoważony.  X, Z Z=KSIY 320 220 X Y 800 550 tg =KSI=0,4.

d) Ile wynosi wielkość produkcji, Y, przy której bilans handlowy jest zrównoważony. X=220=Z pod warunkiem, że KSIY=220. Ponieważ KSI=0,4, więc Y=550.

ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej funkcja konsumpcji jest opisana wzorem: C=0,9.Yd (Yd to dochód do dyspozycji), planowane inwestycje, I=50, wydatki państwa na dobra, G=50, a stopa podat-kowa netto, t=1/9. Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że w stanie równowagi eksport netto, NX=50, a krańcowa skłonność do importu, KSI=0,2. Inne wielkości się nie zmieniły. a) Ile wynosi mnożnik w tej otwartej gospodarce?

ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej funkcja konsumpcji jest opisana wzorem: C=0,9.Yd (Yd to dochód do dyspozycji), planowane inwestycje, I=50, wydatki państwa na dobra, G=50, a stopa podat-kowa netto, t=1/9. Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że w stanie równowagi eksport netto, NX=50, a krańcowa skłonność do importu, KSI=0,2. Inne wielkości się nie zmieniły. a) Ile wynosi mnożnik w tej otwartej gospodarce? Obliczamy mnożnik: M’’=1/(1–KSK’+KSI)=1/(1–0,8+0,2)=2,5. b) O ile wzrośnie produkcja, jeśli inwestycje firm wzrosną o 20? (Zastosuj mnożnik).

ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej funkcja konsumpcji jest opisana wzorem: C=0,9.Yd (Yd to dochód do dyspozycji), planowane inwestycje, I=50, wydatki państwa na dobra, G=50, a stopa podat-kowa netto, t=1/9. Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że w stanie równowagi eksport netto, NX=50, a krańcowa skłonność do importu, KSI=0,2. Inne wielkości się nie zmieniły. a) Ile wynosi mnożnik w tej otwartej gospodarce? Obliczamy mnożnik: M’’=1/(1–KSK’+KSI)=1/(1–0,8+0,2)=2,5. b) O ile wzrośnie produkcja, jeśli inwestycje firm wzrosną o 20? (Zastosuj mnożnik). A zatem po wzroście inwestycji o 20 produkcja odpowiadająca równowadze zwiększy się o Y = I.M’’ = 20.2,5 = 50. c) Spróbuj jeszcze raz odpowiedzieć na pytanie (b); tym razem wy-korzystaj równanie: AEpl=YE.

ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej funkcja konsumpcji jest opisana wzorem: C=0,9.Yd (Yd to dochód do dyspozycji), planowane inwestycje, I=50, wydatki państwa na dobra, G=50, a stopa podat-kowa netto, t=1/9. Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że w stanie równowagi eksport netto, NX=50, a krańcowa skłonność do importu, KSI=0,2. Inne wielkości się nie zmieniły. a) Ile wynosi mnożnik w tej otwartej gospodarce? Obliczamy mnożnik: M’’=1/(1–KSK’+KSI)=1/(1–0,8+0,2)=2,5. b) O ile wzrośnie produkcja, jeśli inwestycje firm wzrosną o 20? (Zastosuj mnożnik). A zatem po wzroście inwestycji o 20 produkcja odpowiadająca równowadze zwiększy się o Y = I.M’’ = 20.2,5 = 50. c) Spróbuj jeszcze raz odpowiedzieć na pytanie (b); tym razem wy-korzystaj równanie: AEpl=YE. Wielkość produkcji przed zwiększeniem się inwestycji wyliczymy, rozwiązując układ równań: AEPL = 0,9.(1 – 1/9).Y + 150, (1) AEPL = Y. (2) Okazuje się, że Y=750. Natomiast ustalenie wielkości produkcji po wzroście wy-datków inwestycyjnych wymaga rozwiązania układu równań: AEPL = 0,9.(1 – 1/9).Y + 150 +20, (1a) AEPL = Y. (2a) Okazuje się, że Y=850.

ZADANIE W „keynesowskiej” gospodarce zamkniętej funkcja konsumpcji jest opisana wzorem: C=0,9.Yd (Yd to dochód do dyspozycji), planowane inwestycje, I=50, wydatki państwa na dobra, G=50, a stopa podat-kowa netto, t=1/9. Po „otwarciu” tej gospodarki okazało się, że w stanie równowagi eksport netto, NX=50, a krańcowa skłonność do importu, KSI=0,2. Inne wielkości się nie zmieniły. a) Ile wynosi mnożnik w tej otwartej gospodarce? Obliczamy mnożnik: M’’=1/(1–KSK’+KSI)=1/(1–0,8+0,2)=2,5. b) O ile wzrośnie produkcja, jeśli inwestycje firm wzrosną o 20? (Zastosuj mnożnik). A zatem po wzroście inwestycji o 20 produkcja odpowiadająca równowadze zwiększy się o Y = I.M’’ = 20.2,5 = 50. c) Spróbuj jeszcze raz odpowiedzieć na pytanie (b); tym razem wy-korzystaj równanie: AEpl=YE. Wielkość produkcji przed zwiększeniem się inwestycji wyliczymy, rozwiązując układ równań: AEPL = 0,9.(1 – 1/9).Y + 150, (1) AEPL = Y. (2) Okazuje się, że Y=750. Natomiast ustalenie wielkości produkcji po wzroście wy-datków inwestycyjnych wymaga rozwiązania układu równań: AEPL = 0,9.(1 – 1/9).Y + 150 +20, (1a) AEPL = Y. (2a) Okazuje się, że Y=850. Zauważ, że uzyskane rozwiązanie różni się od odpowiedzi na pytanie (b). Tertium non datur! Równanie (1a) za-wiera błąd. Przecież po wzroście inwestycji o 20 i po odpowiednim wzroście wielkości produkcji, Y, zmienia się także wielkość importu, Z (Z=0,2.Y!), a zatem również stan bilansu handlowego, NX. Tym-czasem w równaniu (1) założono – błędnie – że eksport netto, NX, nadal wynosi 50.