System wyborczy, a wyniki wyborów w Polsce Maciej Jacyno-Onuszkiewicz, Urszula Kukołowicz, Martyna Mileszyk, Rafał Miśta, Elżbieta Spalitabaka

Plan prezentacji System wyborczy - ujęcie teoretyczne Pułapki proporcjonalności wyborów Metoda proporcjonalna a wybory samorządowe 2006 ◦ blokowanie ◦ progi wyborcze ◦ wielkość okręgów Podsumowanie

System wyborczy - ujęcie teoretyczne

System wyborczy System wyborczy – zespół reguł odnoszących się do sposobu wyrażania przez wyborców swych preferencji oraz do sposobu transformacji głosów na mandaty przydzielane rywalizującym ugrupowaniom. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy wyborcze: ◦ większościowy ◦ proporcjonalny

System proporcjonalny Stosowany w okręgach wielomandatowych Podział mandatów między partie jest dokonywany odpowiednio (proporcjonalnie) do liczby głosów zebranych przez każdą z nich Podział mandatów ustalany jest według różnorodnych metod matematycznych (np. d’Hondta, Sainte-Lague)

System większościowy System większościowy – mandaty otrzymuje tylko ta partia, ten kandydat, który uzyskał określoną prawem większość głosów w danym okręgu Okręgi wyborcze są najczęściej jednomandatowe System większościowy występuje w dwóch postaciach: ◦ system wyborczy większości bezwzględnej ◦ system wyborczy większości względnej (zwykłej)

Metody liczenia głosów Metoda d'Hondta - polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi przez kolejne liczby naturalne, a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów, wybieranych jest tyle, ile jest mandatów do obsadzenia.

Metoda Sainte-Lague - polega na znalezieniu największych, kolejno po sobie następujących ilorazów z liczby uzyskanych głosów. Podziału dokonuje się, dzieląc liczbę głosów przypadających każdemu komitetowi wyborczemu przez kolejne liczby nieparzyste: 1, 3, 5, 7, itd., a następnie z tak obliczonych ilorazów dla wszystkich komitetów wybieranych jest tyle największych, ile jest mandatów do obsadzenia.

Pułapki proporcjonalności wyborów

Metoda d’Hondta Postępujące po sobie ilorazy, 3S=L, 2R=L RL=1m, listaKr // R m // RdojebacM,kara?Nie.Efekt ordynacji

Metoda Sainte-Lague 6m1904g Na F głosowało ponad połowa a mają 50% // 1,4 lepiej odz.wyb -Podział partii sportowców, -7m2058g -P 503vs1

Próg wyborczy:

Podział wg wartości mandatu 1991, FvsP, PvsL (5xmniej) R=S i 3xwięcej L, małe partie 3-4% m z reszt z „:”,ListaKr.

Metoda proporcjonalna, a wybory samorządowe 2006

Blokowanie list

System wyborczy w wyborach do sejmików wojewódzkich w 2006 roku proporcjonalność blokowanie list Podobna instytucja w ordynacji do Sejmu zastosowanej w 1991 roku.

Blokowanie – na czym polega? Przydział dla partii/komitetów: progi: 5% dla partii, 15% dla bloków rozdział mandatów metodą d’Hondta w obrębie bloków rozdział metodą Sainte-Lague dla partii z ponad 5% głosów porządek preferencji: głos najpierw na blok/koalicje, potem na partie, na końcu na kandydata

Kto na tym zyskał?

Rozdział głosów Wariant Mandaty dla bloków i partii (obow. ordynacja) Mandaty koalicji powyborczej wg starej reguły PiS+SO+LPR PO+PSL LiD6687 Inne810

Rozdział głosów PartiaGłosy% Nowa reguła Stara reguła M%M% PO ,318633, ,22 PiS , , ,09 KKW LiD ,356611,768715,51 PSL ,088314,627914,08 SO ,54376,60111,96 LPR ,70111,9620,36

Problemy Wyrażanie preferencji Stabilne większości i destabilizujące mniejszości w sejmikach Nieformalne znaczenie bloków Reguły wyborcze Monotoniczność preferencji

Progi wyborcze

minimalny procent poparcia wyborców uprawniający komitet wyborczy do uczestniczenia w rozdziale mandatów stosowane w celu uniknięcia dużego rozdrobnienia sceny politycznej w kraju, gdzie ordynacja wyborcza wprowadza proporcjonalny system wyborczy jeden z głównych parametrów systemu wyborczego wpływają nie tylko na wyniki wyborów, ale także dotyczą strategii poszczególnych partii i komitetów wyborczych oraz wyborców i ich preferencji

Znaczenie progów wyborczych w wyborach – wybory do sejmików województw 2006 dwa progi wyborcze: 5% w skali województwa dla samodzielnych liczb wyborczych oraz 15% dla bloków wyborczych porównawcze warianty ordynacji związane z progiem 5%: o wariant I: wyniki partii podprogowych nie są w ogóle uwzględniane o wariant II: nie ma progów wyborczych

PARTIA ODDANYCH GŁOSÓW OBOW. ORDYNACJA WARIANT I WARIANT II suma%mandaty PO , PiS , KKW LiD , PSL , Samoobrona , LPR , KPEiR ,96000 UPR ,35000 PPP ,12000 RAŚ , MN ,41777 PS Lubawski ,35111 NOP ,34000 ChRS , WSWM , PSP ,

Wnioski duże znaczenie progów wyborczych przy zastosowaniu klauzul zaporowych wybory stają się bardziej partyjne; mniejsze szanse lokalnych list progi wyborcze obniżają proporcjonalność rozdziału mandatów

Okręgi wyborcze

Funkcje wyborów, które mają wpływ na wielkość okręgów wyborczych odzwierciedlenie poglądów wyborczych wyłonienie stabilnej większości funkcja legitymizująca Bardziej stabilna większość Pogorszenie odzwierciedlenia preferencji wyborczych

Przykład: wybory do sejmików wojewódzkich w 2006r. Partia Głosy Poszerzone okręgi Wyniki z 2006r. Różnica % M*% % % PO 27, , ,16-71,25 PSL 13,088615,338314,8030,53 PiS 25, , ,3010,18 Samoobrona 5,54325,70376,60-50,89 LPR 4,70122,14111,9610,18 KWW LiD 14,357413,196611,7681,43 MN 0,4161,0771,250,18 PS Lubawski 0,3510,181 00,00 KPEiR, UPR, PPP, NOP 5,7500, okręgów49 okręgów

Wnioski Wielkość okręgów wyborczych ma istotny wpływ na wyniki wyborów Wzrost dopasowania do preferencji wyborczych ◦ Progi naturalne bardziej zbliżone do ustawowego 5% Na powiększeniu okręgów wyborczych zyskują partie Metoda d’Hondta Metoda Sainte – Lague Metoda Hare’a - Niemayera ŚREDNIEMAŁE DUŻE Silny wpływ możliwości tworzenia bloków!

Partia** Oddanych głosów Brak progów i powiększone okręgi Wyniki z 2006r.Różnica suma%M*% % % PO , , ,16-132,32 PiS , , ,30-244,28 KKW LiD ,357413,196611,7681,43 PSL ,088314,808314,8000,00 Samoobrona ,54407,13376,6030,53 LPR ,70295,17111,96183,21 KPEiR ,9630,5300,0030,53 UPR ,3300,000 0 PPP ,1200,000 0 RAŚ ,5230,5300,0030,53 MN ,4161,0771,250,18 PS Lubawski ,3510,181 00,00 NOP ,3400,000 0 ChRS ,3320,3600,0020,36 PSP ,1410,1800,0010,18

Wady i zalety systemu proporcjonalnego

ZALETY: o lepsze odzwierciedlenie preferencji wyborców o większą przystępność dla mniejszych ugrupowań i mniejszości etnicznych o równość głosu wyborczego o wg niektórych badań, skutkuje wyższą efektywnością i stabilnością polityki rządów, oraz wyższą frekwencją wyborczą o system głosu przechodniego niezależność kandydatów od kierownictwa partii

WADY: o rozczłonkowanie parlamentu o słaba więź między regionem a przedstawicielem regionu o ułatwianie zaistnienia partiom skrajnym o niemożność odsunięcia partii od władzy o zasady podziału mandatów są często niezrozumiałe dla wyborców o w systemach z listami wyborczymi daje dużą władzę centralnemu kierownictwu partii