Deindywiduacja. Socjologia zachowań zbiorowych Wykład 4: Tłum

Tłum jako paradygmatyczny przykład deindywiduacji (?) Wyrazistość procesów deindywiduacji w tłumie (skala, natężenie, publiczny charakter) Racjonalizowanie zachowań tłumu poprzez rozpatrywanie go w kategoriach deindywiduacji (deprecjonowanie, odmowa moralnego prawa do działania) Sposób na wyrażenie dwoistość nowoczesnej kondycji jednostki (tłum jako metafora nowoczesnej uniformizacji ) Sakralność tłumu

Co to jest tłum? (1) Specyficzny rodzaj zbiorowości charakteryzującej się następującymi cechami: rozmiar- (tłum składa się z dużej liczby jednostek) gęstość ( jednostki te zajmują stosunkowo niewielką przestrzeń, czego konsekwencją jest fizyczna bliskość) czas (jednostki pozostają razem przez jakiś czas) kolektywność (podzielanie przez jednostki wspólnych celów i zamiarów, podejmowanie wspólnych działań; tłum fizyczny a psychologiczny) nowość (tłum rodzi się w reakcji na nową, nagłą, niejasną sytuację oraz wytwarza własne reguły działania- emergencja norm) Źródło: Understanding Crowd Behaviour (raport Cabinet Office, 2009)

Co to jest tłum? (2) Warto też zwrócić uwagę na inne cechy specyficzne tłumu jako zjawiska społecznego: Nie istnieje tłum, ale tłumy ( różnorodność celów, dynamiki i konsekwencji społecznych- typologia Roger Brown) Tłum to nie zjawisko, ale proces ( nietrwałość, stadialność) Tłumy nie składają się tylko z jednostek, ale też z grup i innych typów zbiorowości (rodzina, przyjaciele, członkowie partii i stowarzyszeń itd.) W większości przypadków tłum to zjawisko wielkomiejskie (maszyny do wytwarzania tłumów; słaba kontrola społeczna ze strony lokalnych społeczności; anonimowość i intymność, eksternalizacja tożsamości)

Dlaczego powstają tłumy? Różnorodność celów, które zamierzają realizować osoby będące członkami tłumu Przyczyny powstawania tłumów: Ustalanie nowych definicji sytuacji w obliczu niejasności, podważenia istniejącego porządku, zajścia dramatycznego zdarzenia Doprecyzowanie, aktualizacja tożsamości zbiorowych Zablokowanie innych form artykulacji poglądów- retoryka przemocy, ustanawianie agendy Zablokowanie innych form zmiany porządku- rewolty i przewroty Doznane krzywdy i próba ich zrekompensowania – tłum plądrujący/ zachłanny/ polityczny potlach Nuda i monotonia codzienności Tłum rodzi się jako reakcja na niedowład struktury społecznej, niesprawnie działające instytucje, wadliwości systemu, ale jest też funkcją systemu

Wyjaśnienia zachowań tłumu i jednostek w tłumie (1) Klasyczne odpowiedzi: tłum jako Inny (Le Bon, Freud, McDougall i inni) : Deindywiduacja – anonimowość i masa: instynkty, barbarzyństwo, nietolerancja, przesada w wyrażaniu uczuć, przemoc, brak kontroli poznawczej itd. Skażanie (zarażenie)- niepewność i bliskość przestrzenna: łatwość upowszechniania się informacji, mielenie, Podatność na sugestie- niepewność i konformizm: brak krytycyzmu, łatwowierność jako skutek niepewności, przywiązania do grupy itd. Dusza/ umysł tłumu- siła władająca jednostkami i prowadząca do ich upodobnienia się do siebie 2. Krytyka: dekontekstulizacja/(Stephen Reicher), patologizacja- legitymacja represji, lokalność upodobnienia

Wyjaśnienia zachowań tłumu i jednostek w tłumie (2) 2. Tłum jako efekt procesu społecznej kategoryzacji (Turner, Hogg, Reicher): Społeczna tożsamość jednostki Samo-kategoryzowanie Prototypy tożsamości i ich samo-potwierdzanie przez upowszechnianie Depersonalizacja i auto-depersonalizacja Podobieństwo zachowań jako efekt procesów poznawczych oraz woli podwyższenia samooceny i redukcji niepewności.

Wyjaśnienia zachowań tłumu i jednostek w tłumie (3) Teorie norm emergentnych (Turner i Killian) Teorie dynamicznego wpływu społecznego (Latane): konsolidacja/ klastry/ korelacja/ trwałość odmienności Kaskady informacyjne (Bikhchandani) Skrypty miejsc (Donald i Canter)

Smart mob Smart mob (Howard Rheingold)- wytwór Web 2.0 Cechy smart mobów: globalny charakter/ taktyczność, łatwość mobilizacji/ niewielkie koszty/ pozainstytucjonalność/ słabe więzi Slacktivism . Inteligencja tłumów (James Surowiecki)- warunki: zróżnicowanie opinii/ niezależność jednostek/ decentralizacja/ metoda agregacji- np. life hacking Crowd-sourcing- 1, 2, 3 (Jeff Howe), crowd clout, 1, ekonomia intencji

Flash mob 2003, Bill Wasik Improve everywhere Wielość celów- zabawa, aktualizacja wartości, hołd, użytki komercyjne Możliwe wyjaśnienia: Budowanie poczucia własnej wyjątkowości „Działania dokamerowe”- medialne i sieciowe sławy Miasto i jego reguły- rozbijanie rutyny/ nie-miejsca i ich humanizowanie; estetyka usterki. Potrzeba bycia z innymi- ale realizowana warunkowo: słabe więzi i brak zobowiązań.

Pytania do egzaminu Co o jest tłum? Na czym polega różnica pomiędzy tłumem fizycznym a psychologicznym? Co może być przyczyną powstawania tłumów? (wskaż i krótko scharakteryzuj przynajmniej dwie przyczyny powstawania tego typu zbiorowości) Na czym polega istota klasycznych wyjaśnień podobieństwa zachowań jednostek w tłumie? Co to znaczy, iż tłum jest konsekwencją procesu kategoryzacji? Co to jest kaskada informacyjna? Co to są skrypty miejsc i jaki jest ich związek z powstawaniem tłumów? Scharakteryzuj pokrótce cztery zasady dynamicznego wpływu społecznego Co to jest inteligencja tłumów i jakie są warunki jej zaistnienia? Co to jest slacktivism? Dlaczego ludzie biorą udział we flash mobach?