Cholesterol i zaburzenia gospodarki lipidowej Magdalena Kajcińska Dział Programów Zdrowotnych i Promocji Zdrowia Mazowieckie Centrum Zdrowia Publicznego

Czym jest cholesterol Cholesterol jest organicznym związkiem chemicznym produkowanym głównie w wątrobie, jelicie cienkim i skórze. Jego nadmiar jest usuwany wraz z żółcią po przemianie do kwasów tłuszczowych. Cholesterol nie jest rozpuszczalny we krwi i dociera do komórek naszego organizmu za pomocą nośników tzw. lipoprotein. Zaliczamy do nich m.in.: α-lipoproteiny o wysokiej gęstości (HDL). Frakcja cholesterolu HDL pomaga w usuwaniu LDL z naczyń krwionośnych i odprowadza go do wątroby skąd jest wydalany. β-lipoproteiny o niskiej gęstości (LDL), którego nadmiar odkładany jest na ścianach naczyń krwionośnych

Udowodniono, że zaburzenia gospodarki lipidowej, którego miarą jest wzrost stężenia cholesterolu w surowicy krwi, jest istotnym czynnikiem ryzyka wystąpienia miażdżycy, chorób układu sercowo-naczyniowego (takich jak choroba wieńcowa i zawał serca), udar mózgu oraz miażdżyca zarostowa kończyn dolnych.

Wysoki poziom cholesterolu nie sprzyja zdrowiu, jednak pewna jego ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek. Trzy czwarte potrzebnej ilości cholesterolu jest wytwarzana przez organizm a jedna czwarta dostarczana jest wraz z pożywieniem. Maksymalne dzienne spożycie cholesterolu nie powinno przekraczać 300 mg. Cholesterol znajdują się w produktach pochodzenia zwierzęcego, (mięsie i nabiale, jajach i rybach).

Prawidłowe stężenie cholesterolu we krwi Cholesterol całkowity [mg/dl] wskazane: poniżej 200 poziom graniczny: 201-239 niewskazane: 240 i powyżej Cholesterol LDL ("zły cholesterol") [mg/dl] wskazane: poniżej 130 poziom graniczny: 131-159 niewskazane: 160 i powyżej Cholesterol HDL ("dobry cholesterol") [mg/dl] wskazane: powyżej 45 poziom graniczny: 41-45 niewskazane: poniżej 40 Trójglicerydy [mg/dl] wskazane: poniżej 150 poziom graniczny: 151-199 niewskazane: powyżej 200

Osoby mające w surowicy krwi stężenie cholesterolu (TC) i/lub triacylogliceroli (TG) powyżej przyjętych wartości cierpi na hiperlipidemię.

Żywienie w hiperlipidemii Produkty zalecane: Pieczywo z pełnego ziarna, maca, owsianka, ryż, makaron, płatki kukurydziane, musli, kasze gruboziarniste Mleko chude, sery chude, jogurt chudy, białko jaj, substytuty jaj Zupy warzywne, chude wywary Ryby (z rusztu gotowane, wędzone) Ostrygi Indyk, kurczak, cielęcina, dziczyzna Warzywa świeże i mrożone, zwłaszcza strączkowe: fasola, groch, soczewica, kukurydza, ziemniaki, owoce świeże i suszone, owoce konserwowe (niesłodzone) Sorbety, galaretki, bezy, budynie na chudym mleku, sałatki owocowe Marmoladki Orzechy włoskie, migdały Herbata, woda, kawa filtrowana lub instant, napoje bezalkoholowe i niskokaloryczne Pieprz, musztarda, zioła, przyprawy korzenne

Produkty do spożywania w umiarkowanych ilościach Mleko półtłuste, sery: brie, camembert, edamski, gouda, jogurt niskotłuszsczowy, dwa całe jaja na tydzień Małże, homary Bardzo chuda wołowina, jagnięcina (1 lub 2 razy w tygodniu), szynka, bekon, kiełbasa z cielęciny lub kurczaka, wątroba 2 razy w miesiącu Ciasta i ciasteczka przygotowane na tłuszczach nienasyconych Marcepany, chałwa Orzechy laskowe, ziemne, pistacjowe i brazylijskie Alkohol, niskotłuszczowe napoje czekoladowe Sosy sałatkowe niskotłuszczowe

Produkty przeciwwskazane Rogaliki francuskie Pełne mleko, śmietana, mleko skondensowane, zabielacze do kawy, sery pełnotłuste, jogurt pełnotłusty Zupy zagęszczane, zupy zaprawiane śmietaną Ikra, ryby smażone na nieznanym oleju tłuszczu Krewetki, kalmary Mięso z widocznym tłuszczem, kaczki, gęsi, kiełbasy, salami, pasztety mięsne i inne Masło, smalec, słonina, łój, tłuszcz spod pieczeni, margaryny twarde, olej palmowy, tłuszcze uwodornione Ziemniaki pieczone, frytki, warzywa lub ryż smażone na niewłaściwym tłuszczu, warzywa solone i konserwowane, chipsy Lody, kremy, budynie na pełnym mleku, sosy na śmietanie lub maśle Tory, przemysłowe wyroby cukiernicze Czekolada, tofii, karmelki, batony kokosowe Orzechy kokosowe i solone Czekolada, kawa ze śmietanką, gotowana kawa Majonezy, sól dodana, sosy i kremy sałatkowe, sosy do mięsa i ryb zawierające tłuszcz

Produkty zalecane cechują się małą zawartością tłuszczu i/lub dużą błonnika i powinny być spożywane regularnie. Produkty do spożywania w umiarkowanych ilościach cechują się zawartością tłuszczów nienasyconych o ograniczonej ilości tłuszczów nasyconych. Te produkty są dozwolone tylko w ograniczonych ilościach, ponieważ dieta powinna być ubogotłuszczowa, np.: Mięso czerwone nie więcej niż 3 razy na tydzień Sery o średniej zawartości tłuszczu oraz mięsne i rybne pasty raz na tydzień Ciasto domowe, biszkopty i wyroby cukiernicze przygotowane z dodatkiem odpowiednich margaryn zawierających kwasy tłuszczowe nienasycone lub olejów – 2 razy na tydzień Frytki i ziemniaki pieczone na własnym oleju – raz na 2 tygodnie Produkty przeciwwskazane zawierają duże ilości tłuszczów nasyconych i/lub cholesterolu więc należy ich unikać!

obniżenie a ponadto stabilizuje ciśnienie krwi. Należy pamiętać, że poza dietą w walce z podwyższonym poziomem cholesterolu bardzo istotny jest wysiłek fizyczny. Powoduje on jego obniżenie a ponadto stabilizuje ciśnienie krwi.

Statystyka Według stanu Zdrowia Ludności GUS, w 2004 roku 912,4 tys. osób zachorowało na chorobę wieńcową z przebytym zawałem serca, 1805,9 tys.- chorobę wieńcową bez przebytego zawału, 1840,1- inne choroby serca, 5428,5 – nadciśnienie tętnicze a 1299,1 – miażdżycę. Te wszystkie choroby związane są pośrednio lub bezpośrednio z podwyższonym poziomem cholesterolu.

Jak przygotować się do badania poziomu cholesterolu dzień przed badaniem nie jeść tłustych potraw dieta powinna być lekkostrawna nie spożywać alkoholu Tłusta obfita kolacja w przed dzień badania może zafałszować wyniki badania

Dane tu przedstawione mają jedynie charakter informacyjny i nie mogą zastąpić indywidualnej porady lekarskiej Informacje zostały opracowane na podstawie „Biblii żywności i żywienia”, www.łodz.ptkardio.pl