Montaż finansowy projektów i ocena opłacalności inwestycji Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Montaż finansowy projektów i ocena opłacalności inwestycji Źródo: www..ekogroup.info Grzegorz Jokiel www.stolicaczystosci.pl 2012

Zaktualizowana wartość netto NPV (finansowe FNPV) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej AGENDA 1. Metody statyczne: Okres zwrotu nakładów Prosta stopa zwrotu 2. Metody dynamiczne: Zaktualizowana wartość netto NPV (finansowe FNPV) Wskaźnik opłacalności (rentowności) inwestycji (NPVR) Wewnętrzna stopa zwrotu IRR (finansowe FIRR) Analiza kosztów i korzyści Ekonomiczne ENPV i ERR Analiza wrażliwości

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Okres zwrotu nakładów, to czas po upływie którego nastąpi zrównanie poniesionych nakładów inwestycyjnych z sumą wypracowanych nadwyżek finansowych. gdzie: Zn – zysk netto, A – amortyzacja roczna

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Prosta (księgowa) stopa zwrotu (ang. ARR – Accounting Rate of Return) jest stosunkiem rocznego zysku netto wypracowanego przez projekt do nakładów poniesionych na jego realizację. Stopa zwrotu informuje, ile jednostek (groszy) zysku w stosunku rocznym przypada na 1 zł zainwestowanego kapitału. W zależności od pochodzenia zainwestowanego kapitału mogą być stosowne następujące wskaźniki:

1. Prosta stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego (własny + obcy) (%) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 1. Prosta stopa zwrotu z kapitału zainwestowanego (własny + obcy) (%) gdzie: Zn – roczny zysk netto O – odsetki roczne od kredytów K – początkowy kapitał zaangażowany w inwestycję

Kw – początkowy kapitał własny zaangażowany w inwestycję Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 2. Prosta stopa zwrotu z kapitału własnego (w %) nazywany również wskaźnikiem rentowności kapitału własnego (z ang. ROE – Return of Equity) gdzie: Zn – roczny zysk netto Kw – początkowy kapitał własny zaangażowany w inwestycję

NPV (Net Present Value) Zaktualizowana wartość netto Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej NPV (Net Present Value) Zaktualizowana wartość netto gdzie: PVt- nadwyżka finansowa w kolejnym roku objętym projekcją I – nakłady inwestycyjne CFt- przepływy gotówkowe netto (cash flow) w roku t t - kolejny rok objęty projekcją (t = 0,1,2,3,….,n lat) i - stopa dyskonta n – horyzont prognozy

Wskaźnik dyskonta i – stopa dyskonta Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wskaźnik dyskonta i – stopa dyskonta t - kolejny rok objęty projekcją (t = 0,1,2,3,….,n lat)

Ustalając stopę dyskonta powinno się uwzględniać: Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ustalając stopę dyskonta powinno się uwzględniać: dotychczasową rentowność kapitału własnego; WACC (Weighted Average Cost of Capital) – średnio ważony koszt kapitału w przedsiębiorstwie rentowność kapitałów lokowanych w papierach wartościowych (obligacjach, bonach skarbowych), w udziałach (akcjach) innych podmiotów gospodarczych, oprocentowanie lokat długoterminowych na rachunkach bankowych, oprocentowanie pożyczek długoterminowych; ryzyko gospodarcze związane z dana inwestycją; aktualna stopę oprocentowania kredytów oferowanych na rynku; średnią rentowność w branży itp.

Nakład inwestycyjny (I) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Przykład 1 Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY   Nakład inwestycyjny (I) 1 000 Szacowane wpływy 290 1 450 Amortyzacja 10 50 CFt -1 000 300 500 Wskaźnik dyskonta przy stopie dyskonta (i=7%) 0,9346 0,8734 0,8163 0,7629 0,7130 X 0,07 atCFt 280,37 262,03 244,89 228,87 213,90 230,06 NPV

Metody szacowania wartości rezydualnej mogą być różne Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wartość rezydualna W przypadku gdy okres n lat - brany pod uwagę przy szacowaniu wpływów z inwestycji jest krótszy od okresu amortyzacji środków trwałych będących częścią inwestycji należy oszacować ich wartość i uwzględnić w ramach wpływów z projektu. Metody szacowania wartości rezydualnej mogą być różne księgowa wartość nieumorzonych środków trwałych szacowana wartość rynkowa zdolność do generowania wpływów w przyszłości ujemna - koszt demontażu, rekultywacji terenu itp.

in – stopa procentowa przy której NPV>0 Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wewnętrzna stopa zwrotu IRR (Internal Rate of Return) - - - stopa (i), przy której NPV=0 gdzie: in – stopa procentowa przy której NPV>0 iw – stopa procentowa przy której NPV<0 NPViw – wartość dodatnia NPV NPVin – wartość ujemna NPV

Nakład inwestycyjny (I) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Przykład 2a Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY   Nakład inwestycyjny (I) 1 000 CFt -1 000 300 500 Wskaźnik dyskonta przy stopie dyskonta (i=16%) 0,8621 0,7432 0,6407 0,5523 0,4761 X 0,16 atCFt 258,62 222,95 192,20 165,69 142,83 -17,71 NPV Wartość rezydualna majątku 10 -7,71 NPV'

Nakład inwestycyjny (I) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Przykład 2b Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY   Nakład inwestycyjny (I) 1 000 CFt -1 000 300 500 Wskaźnik dyskonta przy stopie dyskonta (i=15%) 0,8696 0,7561 0,6575 0,5718 0,4972 X 0,15 atCFt 260,87 226,84 197,25 171,53 149,15 5,65 NPV Wartość rezydualna majątku 10 15,65 NPV'

IRR’ uwzględnia wartość rezydualną Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wewnętrzna stopa zwrotu IRR wynosi więc IRR = 15,24% IRR’ = 15,67% IRR’ uwzględnia wartość rezydualną

Bezpieczeństwo projektu określa IRR Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Bezpieczeństwo projektu określa IRR Należy podkreślić, że IRR jest jednocześnie wskaźnikiem wewnętrznej rentowności projektu, tj. rentowności zainwestowanego kapitału (w stosunku rocznym). Im wyższa jest wewnętrzna stopa zwrotu (IRR) od stopy dyskontowej (i) przyjętej przy ustalonym NPV, tym projekt jest bardziej opłacalny i bezpieczny

Ekonomiczne ENPV Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ekonomiczne ENPV Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY   Nakład inwestycyjny (I) 1 000 CFt finasowy -1 000 300 500 Korzyści środowiskowe 20 Korzyści społeczne 10 CFt ekonomiczny 330 650 Wskaźnik dyskonta przy stopie dyskonta (i=19%) 0,8403 0,7062 0,5934 0,4987 0,4190 X 0,19 atCFt 277,31 233,03 195,83 164,56 138,29 9,02 ENPV Wartość rezydualna majątku 19,02 ENPV'

ERR’ = 19,85 (Przy uwzględnieniu wartości rezydualnej) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ekonomiczne ERR = 19,4 ERR’ = 19,85 (Przy uwzględnieniu wartości rezydualnej) Okresy (n) lata 1 2 3 4 5 SUMY   Nakład inwestycyjny (I) 1 000 CFt finasowy -1 000 300 500 Korzyści środowiskowe 20 Korzyści społeczne 10 CFt ekonomiczny 330 650 Wskaźnik dyskonta przy stopie dyskonta (i=20%) 0,8333 0,6944 0,5787 0,4823 0,4019 X 0,2 atCFt 275,00 229,17 190,97 159,14 132,62 -13,10 NPV Wartość rezydualna majątku -3,10 NPV'

Analiza wrażliwości (jakościowa) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Analiza wrażliwości (jakościowa) Bada wpływ czynników ryzyka na wskaźniki finansowe (FNPV, FIRR) i ekonomiczne projektu (ENPV, ERR) Wśród czynników ryzyka można wymieniać: Znaleziska archeologiczne opóźniające wykonanie projektu (np. skutkuje nieuzyskaniem w czasie zaplanowanych przychodów) Wzrost kosztów inwestycji np. ze względu na ceny materiałów (bada się jak 1% wzrostu kosztów inwestycji wpływa na wyniki finansowe i ekonomiczne projektu) Zmniejszenie wpływów o 1% itd Analiza wrażliwości zostanie przedstawiona z wykorzystaniem excela, w którym zamodelowano dane do tabelek przedstawianych w przykładach na slajdach. Wtedy można zmieniając nieznacznie jeden z wybranych parametrów śledzić wpływ tej zmiany na wyniki całego projektu.

Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia czynników ryzyka (ilościowa) Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Analiza prawdopodobieństwa wystąpienia czynników ryzyka (ilościowa) Wraz z analizą wrażliwości przeprowadza się również analizę prawdopodobieństwa wystąpienia tych czynników ryzyka. Ma ona za zadanie oszacować ryzyko wystąpienia czynnika ryzyka w takiej skali aby istotnie zagroziłby projektowi. np. do jakiego poziomu musiałyby wzrosnąć koszty inwestycji, aby projekt miał ujemne FNPV i ENPV i o ile jest to jest prawdopodobne.

Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Case study Tutaj zostanie przedstawiony CASE STUDY opracowanego wniosku o dotację z programów pomocowych UE na cele inwestycji w przykładowej gminie (na Dolnym Śląsku) w zagospodarowanie odpadów komunalnych. Przykład ten jest opracowany na podstawie doświadczeń/uczestnictwa autora prezentacji w przygotowywaniu takiego wniosku. Niestety nie uzyskano zgody władz gminy na szersze upublicznienie przykładowego wniosku. Dlatego trenerzy powinni opracować własne materiały szkoleniowe w postaci przykładowego studium przypadku. Na bazie przykładowego przypadku warto pokazać matrycę logiczną projektu, wskaźniki produktu, rezultatu, oddziaływania na środowisko itd.

Dziękuję za uwagę – zapraszam do dyskusji Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Projekt „Nowy system gospodarki odpadami komunalnymi w Polsce” współfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dziękuję za uwagę – zapraszam do dyskusji Grzegorz Jokiel Katedra Zarządzania Procesami Gospodarczymi Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu ul. Komandorska 118/120, 53-345 Wrocław tel. +48 71 36 80 415 grzegorz.jokiel@gmail.com grzegorz.jokiel@ue.wroc.pl www.jokiel.ue.wroc.pl