EWOLUCJA EKONOMII POLITYCZNEJ Przygotował: Rafał Karwowski Na podstawie: J.Wilkin Ewolucja ekonomii politycznej i jej miejsce we współczesnej myśli ekonomicznej

Początki i rozwój ekonomii politycznej Antoine de Montchretien (XVIIw.)- prekursor (wg. O. Langego) Klasyczna ekonomia polityczna (A.Smith, J.S.Mill, D.Hume, K.Marks) Ekonomia nauką społeczną analizującą procesy gospodarowania Zainteresowanie procesami wzrostu i funkcjonowaniem gospodarki narodowej Analiza źródeł bogactwa narodów i mechanizmów jego podziału Zainteresowanie funkcjonowaniem państwa (autonomiczność procesów rynkowych a ingerencja państwa) Rozszerzenie dotychczasowego obszaru badań (zarządzanie i administrowanie państwem) o procesy reprodukcji w gospodarce Interdyscyplinarność (badanie procesów gospodarczych w kontekście filozoficznym, moralnym, politycznym) Gospodarka jako wyodrębniona część systemu społecznego

Początki i rozwój ekonomii politycznej c.d. Przełom XIX i XXw.- odejście od idei ekonomii politycznej (A.Marshall Principles of Economics) Kontynuacja tradycji ekonomii politycznej w nurcie myśli marksistowskiej Rozwój ekonomii instytucjonalnej –koniec XIXw.

Instytucje w teorii klasyków Przywiązanie dużej wagi do instytucjonalnych norm działalności gospodarczej przez klasyków, np.: A.Smith analizuje powiązania między wolnością gospodarczą a polityczną, własnością i sprawiedliwym państwem W teorii K.Marksa baza społeczeństwa = system instytucjonalny gospodarki z prawami własności Nadbudowa = instytucje formalne i nieformale

Klasyczna ekonomia instytucjonalna Instytucjonalizm w opozycji względem ekonomii neoklasycznej Samoregulacja gospodarki Statyczny charakter neoklasycznej analizy i jej nadmierny formalizm Ponadhistoryczny i ponadkulturowy charakter praw ekonomicznych System liberalnego kapitalizmu Lata 30-te XX w.- wygaśnięcie nurtu By pokonać starą teorię potrzeba nowej teorii, nie wystarczy sama tylko niszcząca krytyka założeń ani nagromadzenie nowych faktów, Blaug

INSTYTUCJONALIZM c.d. Instytucjonalizm i ekonomia polityczna- cechy wspólne Interdyscyplinarność Ewolucyjność Systemowe i holistyczne podejście do analizy gospodarowania Zmienność preferencji i zachowań ludzi w procesach gospodarowania Traktowanie gospodarki jako systemu władzy (siła ekonomiczna aktorów jako źródło realnej władzy) Wpływ dystrybucji dochodu i bogactwa na uwarstwienie społeczne Docenienie normatywnej ekonomii Renesans instytucjonalizmu Docenienie instytucjonalizmu nie poprzez ekspansję ale poprzez uwzględnienie jego osiągnięć przez przedstawicieli nurtu ekonomii ortodoksyjnej („instytucje mają znaczenie”) =>

Nowa ekonomia instytucjonalna Lata 70-te XX w.- wyodrębnienie nowej ekonomii instytucjonalnej Wspólny język naukowy z ekonomią ortodoksyjną Włączenie do analizy neoklasycznej nowej kategorii- INSTYTUCJI => konieczność wypracowania nowych narzędzi i koncepcji badawczych (niekwantyfikowalność instytucji) Instytucje- czynnik integrujący nauki społeczne => interdyscyplinarność instytucjonalizmu

Nowa ekonomia instytucjonalna c.d. Wpływ instytucji na gospodarkę Struktura organizacji i zarządzania (ramy instytucjonalne) może poprawić efektywność gospodarowania poprzez zmniejszenie kosztów transakcyjnych Znaczenie prawa własności (fundamentalna instytucja procesów gospodarowania) Rola instytucji prywatnych i publicznych w kształtowaniu ładu społecznego Związki między sferą rynku a sferą polityki (teoria wyboru publicznego)

Keynesizm a ekonomia polityczna Teoria Keynes’a Przywiązuje duża wagę do zagadnień ekonomii politycznej (np.: zawodność rynku, stabilizująca rola państwa, znaczenie podziału dochodu narodowego dla wzrostu gospodarczego) Rewolucja konserwatywna- modyfikacja reguł gry w obrębie systemu kapitalistycznego w celu jego zachowania i wzmocnienia (pełne zatrudnienie normą a nie wyjątkiem) Odmienne od teorii neoklasycznej relacje między autonomicznym mechanizmem rynkowym a aktywnością państwa Spadek popularności na początku lat 70-tych (nowe dowody empiryczne i rozwój nowych teorii makroekonomicznych)

Nurt postkeynesowski czyli postkeynesowska ekonomia polityczna Przedstawiciele: M.Kalecki, J.Robinson, N.Kaldor Bada zjawiska, gdzie występuje zawodność rynku (element pomocniczy głównego trzonu ekonomii neoklasycznej) Znaczenie, konkretyzacja i ochrona praw własności Analiza efektów zewnętrznych Problem dostarczania dóbr publicznych Zagadnienie monopoli i ologopoli

Neoklasyczna ekonomia polityczna (nowa ekonomia polityczna) Zakres działania państwa szerszy niż tylko likwidacja nieefektywności rynkowych Wyjaśnia zjawiska towarzyszące wzrostowi gospodarczemu np. międzynarodowa ekonomia polityczna wyjaśnia m.in. przyczyny wzrostu rozpiętości dochodowych i bogactwa stosując analizę porównawczą, uwzględniając jednocześnie: Dystrybucję dochodów Ideologię Aktywność państwa Działanie grup interesu Niezależność rządu Ekonomia polityczna ma szczególne zastosowanie w procesie transformacji gospodarek postsocjalistycznych.

Badania Rodrika jako przykład zastosowania nowej ekonomii politycznej Badanie wpływu poszczególnych czynników na rozwój gospodarczy: Położenie geograficzne (czynnik egzogeniczny) Otwartość na handel zagraniczny (czynnik częściowo endogeniczny) System instytucjonalny (czynnik częściowo endogeniczny) Zasoby produkcji i produktywność (czynnik endogeniczny) Wnioski: Decydujące znaczenie mają instytucje- fundament długookresowego wzrostu (ugruntowują prawa własności, pozwalają rozwiązać konflikty, utrzymują prawo i porządek, wiążą bodźce ekonomiczne z kosztami i korzyściami społecznymi, Rozwój handlu ma znacząco mniejszy wpływ (skala korzyści z handlu zależy w głównej mierze od rozwiązań instytucjonalnych Niedogodność położenia geograf. da się rozwiązać poprzez system instytucji Wprowadzenie dobrego systemu instytucjonalnego wymaga odejścia od ortodoksyjnych rozwiązań i zwrócenia uwagi na warunki lokalne Wejście na ścieżkę wzrostu nie wymaga rewolucji instytucjonalnej (zmiany w instytucjonalne zachodzą na ogół powoli.

Ekonomia polityczna jako nauka: Pozytywna Bada przyczyny: bogactwa narodów Niedorozwoju i nędzy Szuka czynników wzrostu gospodarczego Normatywna Odwołuje się do wartości Przywiązuje dużą wagę do formułowania podstaw polityki ekonomicznej Zajmuje się problemem sprawiedliwości społecznej

Ekonomia polityczna a ekonomia ortodoksyjna Gospodarka jako część systemu społ.- polit. Trudność modelowania (uwzględnia niekwantyfikowalne zjawiska) Ekonomia ortodoksyjna Gospodarka jako system autonomiczny Łatwość modelowania => większa precyzja i elegancja (ale czy prawdziwość???)

Przyczyny marginalizacji ekonomii politycznej Jest trudniejsza od ekonomii ortodoksyjnej ze względu na interdyscyplinarność W wersji klasycznej negowała teorię głównego nurtu (błąd ten naprawili przedstawiciele nowej ekonomii instytucjonalnej, dążący do do komplementarności lub nawet syntezy ekonomii neoklasycznej i instytucjonalnej) Jest narażona na nadmierne upolitycznienie (osłabienie rzetelności naukowej na rzecz ideologizacji; dziedzina manipulowana) Deprecjacja w środowisku akademickim

Przyczyny renesansu nurtu ekonomii politycznej w dwóch ostatnich dziesięcioleciach Niepowodzenia ekonomii ortodoksyjnej w rozwiązywaniu wielu problemów społ.- gosp. Holistyczne i systemowe podejście do rozwiązywania procesów gospodarczych Przywraca ekonomii charakter nauki społecznej dzięki przywiązywaniu dużej wagi do instytucji Rosnące zapotrzebowanie na naukowe wsparcie politykinowe propozycje metodologiczne i nowe obszary badawcze, np. Ekonomia eksperymentalna, ekonomiczna teoria polityki „odkrycie”, że ekonomia polityczna i ortodoksyjna są sobie potrzebne i wzajemnie się uzupełniają