Socjologia ekonomiczna Witold Morawski: „Socjologia Ekonomiczna” Problemy. Teroria. Empiria „Fizyk, który jest tylko fizykiem, może być pierwszej pierwszej klasy fizykiem i najbardziej wartościowym członkiem społeczeństwa. Ale wielkim ekonomistą nie może być ktoś, kto jest tylko ekonomistą. Ekonomista, który jest tylko ekonomistą, jest nie tylko skończonym nudziarzem, lecz jest wręcz niebezpieczny”.   Friedrich August von Hayek Marcin Abramczyk

Spis treści: Pojęcie „Socjologia ekonomiczna“ Pole badawcze Socjologii Ekonomicznej Różnice teoretyczno-analityczne pomiędzy socjologią a ekonomią Trzy koncepcje człowieka w gospodarce Indywidualizm a holizm metodologiczny Człowiek ekonomiczny Człowiek socjologiczny Człowiek społeczno-ekonomiczny Wnioski dotyczące trzech koncepcji człowieka Nasze poglądy

Pojęcie „Socjologia ekonomiczna“ Socjologia ekonomiczna jest dyscypliną, która korzysta z analiz socjologicznych do analizy zjawisk ekonomicznych. Ponieważ istnieje wiele typów analiz w ekonomii i socjologii, najważniejsze jest pokazanie różnic teoretyczno-analitycznych między głównymi nurtami socjologii i ekonomii. Znając te odmienności można szukać punktów zbieżnych, ponieważ zadaniem socjologii ekonomicznej jest zbliżenie obu dyscyplin.

Pole badawcze Socjologii Ekonomicznej Socjologię ekonomiczną interesują procesy ekonomiczne z perspektywy socjologicznej Gospodarka rynkowa w perspektywie socjologii ekonomicznej jest ujmowana bardziej wielowymiarowo niż w czystej ekonomii Socjologia ekonomiczna, wśród dyscyplin zajmujących się gospodarką, analizuje funkcjonowanie jednostek i grup społecznych w organizacjach ekonomicznych Socjologia ekonomiczna stwarza nową perspektywę patrzenia na stare problemy Problematyką centralną socjologii ekonomicznej jest gospodarka rynkowa oraz uwarunkowania jej funkcjonowania

Różnice teoretyczno-analityczne pomiędzy socjologią a ekonomią Definicji aktora – dla socjologów aktor znajduje się pod wpływem innych aktorów, gdyż jest on elementem całego społeczeństwa; dla ekonomistów aktor jest jednostką, nie jest zależny od nikogo. Racjonalności działania – według socjologów racjonalność zależy od czynników socjologicznych, politycznych i psychologicznych; według ekonomistów działania ekonomiczne z założenia są racjonalne, ponieważ są one wynikiem wolnych wyborów kalkulujących aktorów. Pojmowania wzajemnych związków ekonomii i społeczeństwa – dla socjologów ekonomia jest częścią społeczeństwa i formą działania społecznego; według ekonomistów społeczeństwo jest czymś danym, dlatego porządek społeczny uważają za pochodną rynku (gospodarki)

Różnice teoretyczno-analityczne pomiędzy socjologią a ekonomią Celów i metod analiz – socjologów zadowala opisywanie i wyjaśnianie badanego zjawiska (odwołują się do zjawisk porównawczohistorycznych, oraz do danych stworzonych przez siebie), natomiast ekonomiści nastawiają się także na przewidywanie (posługują się metodami formalnymi (modelami matematycznymi), korzystając z danych Stosunków do tradycji Wzajemnej relacji socjologii i ekonomii, czyli granic dyscypliny

Trzy koncepcje człowieka w gospodarce człowiek ekonomiczny (homo oeconomicus) – analiza jednostki człowiek socjologiczny (homo sociologicus) – analiza grupy człowiek społeczno-ekonomiczny – analiza jednostki zakorzenionej w społeczeństwie

Indywidualizm a holizm metodologiczny Indywidualizm metodologicznym jest stanowiskiem, które zakłada, że można opisać i wyjaśnić świat społeczny poprzez redukcję jego złożoności do analizy jednostki   Holizm metodologiczny - zakłada, że nie da się opisać i wyjaśnić zachowań jednostki bez uwzględnienia całości do, której jednostka należy (jest jej elementem), jakkolwiek nazwaną: grupą, narodem, społeczeństwem

Człowiek ekonomiczny skupia uwagę na samym sobie i na konsekwencjach swoich działań; cel działania: maksymalizacja własnego interesu; nastawienie: na pierwszym miejscu stawia efektywność działania, nie zwraca uwagi na ludzką stronę produkcji i wymiany; jednostki działające we własnym interesie, na zasadzie kontrastu, przynoszą tzw. DOBRO OGÓLNE (wg Adama Smith’sa zwane jest do bogactwem narodu); wolność jednostki – żeby jednostka była racjonalna musi być wolna (racjonalność kalkulacyjna); jednostka kształtuje system, a nie system jednostkę;

Człowiek socjologiczny Charakterystyka człowieka socjologicznego: bohater społeczny (zbiorowy lub indywidualny) zakorzeniony w pewnym społeczeństwie, stale przez to społeczeństwo konstruowany; cel działania: interesują go wartości a nie interesy; dla osiągnięcia celów wspólnoty, potrafi zrzec się własnych celów; nastawienie: oprócz efektywności działania, zwraca uwagę na wartości sprzyjające podtrzymaniu tożsamości społecznej określonej grupy; wg niego działanie ekonomiczne jest formą działania społecznego – nie zawsze musi być ono efektywne ekonomiczne, nie zawsze jest racjonalne;

Człowiek socjologiczny inaczej rozumie racjonalność: wyróżnia pojęcie nieracjonalności (działają normy grupowe) oraz irracjonalności (działają jednostkowe skłonności o podłożu psychologicznym; jednostka jest częścią składową zintegrowanych wspólnot (naród społeczeństwo); grupa społeczna potrafi zdominować jednostkę; społeczeństwo nie istnieje bez władzy, również gospodarka podlega wpływom władzy

Człowiek społeczno-ekonomiczny W socjologii ekonomicznej uważa się, że jest on częścią wspólną wyżej wymienionych, maksymalnie skrajnych koncepcji człowieka. Interesuje go problematyka wyboru jakiego dokonuje jednostka, które są wypadkową wielu czynników (emocji, wartości). Podejmowane decyzje nie są optymalne, tylko zadowalające

Człowiek społeczno-ekonomiczny Schemat analityczny zachowań człowieka społeczno-ekonomicznego: Reguły i wzory instytucjonalne – mają charakter zewnętrzny wobec jednostki, a człowiek jest w tej jednostce zakorzeniony (rodzina, szkoła, praca); Wybory indywidualne - zadowalające decyzje podejmowane na podstawie posiadanych informacji, uwzględniające poziom aspiracji człowieka (szukanie lub zaprzestanie szukania informacji); Modele mentalne – interpretacje otoczenia, których dokonuje jednostka na podstawie własnych doświadczeń i obserwacji zewnętrznych wzorców; mają charakter wewnętrzny i głównym celem jest pomoc jednostce w podejmowaniu indywidualnych decyzji; Zachowania jednostki – działania i doświadczenia człowieka w gospodarce   Wyżej pokazane zachowania są głównym nurtem współczesnej socjologii ekonomicznej.

Wnioski dotyczące trzech koncepcji człowieka Podsumowując powyższe rozważania można wysnuć następujące wnioski:   W obu modelach (człowieka ekonomicznego i socjologicznego) istnieją niezbędne elementy by budować syntezę zwaną socjo-ekonomią, Człowiek ekonomiczny i socjologiczny spotykają się gdy pojawia się pojęcie systemu; Człowiek ekonomiczny ulokowany jest na poziomie mikro, a człowiek społeczny ulokowany jest na poziomie makro Występowanie w strukturze poziomu MEZO jako łącznika między poziomem mikro i makro Występowanie stanów pośrednich (układów sieciowych (postać przejściowa w gospodarce – np. przejście z jednego systemu do drugiego), sieci powiązań (wyjaśniają ścieżki transformacji)) jako łącznika pomiędzy aktorem a systemem

Nasze poglądy Warte zastanowienia:   Czy przedstawione, teoretyczne koncepcje człowieka są przydatne do budowy nowego, realnego porządku społecznego – czy są tylko teorią? W jakim stanie znajduje się aktualnie gospodarka Polski i występujący w niej uczestnicy, aktorzy?