O zbędności podziału ekonomii na pozytywną i normatywną Na podstawie książki B.Czarnego „Pozytywizm i falsyfikacjonizm a sądy wartościujące w ekonomii Dagmara K. Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Plan prezentacji Wstęp Omówienie czterech wariantów klasyfikacji ekonomii na pozytywną i normatywną Nowa paretianska ekonomia dobrobytu Normatywny charakter nowej paretiańskiej ekonomii dobrobytu Podsumowanie 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Ocenić przydatność podziału współczesnej ekonomii na pozytywną i normatywną Nie jest prawdą , że znaczenie terminów „ekonomia pozytywna” i „ekonomia normatywna” jest jasno zdefiniowane Wśród ekonomistów nie ma zgody, że ekonomia pozytywna zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk, a ekonomia normatywna wykorzystuje ekonomię pozytywną do dawania rad Mimo fundamentalnego charakteru klasyfikacji i wbrew temu co pisze WONG .. Nie jest prawdą, że …. Z jednej strony podstawowym argumentem za wykluczeniem wypowiedzi dotyczących sądów wartościujących z zakresu ekonomii pozytywnej dla wielu ekonomistów, jest uzależnienie treści tych sądów od indywidualnych przekonań i niemożliwość ich obiektywnej oceny w kategorii prawdy bądź fałszu. Z drugiej strony instrumentalne sądy wartościujące będące twierdzeniem o skuteczności środków osiągania danego celu, a także twierdzenia o związkach różnych celów są rozstrzygalne empirycznie i logicznie co z kolei uniemożliwia ich uznanie za część ekonomii pozytywnej. TAKI STAN RZECZY JEST PRZYCZYNĄ WIELU NIEPOROZUMIEŃ. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Ocenić przydatność podziału współczesnej ekonomii na pozytywną i normatywną NIE JEST OCZYWISTE, czy rozstrzygalne empiryczne twierdzenia o związkach różnych celów należy zaliczyć do ekonomii normatywnej ( dotyczą sądów wartościujących ) czy do ekonomii pozytywnej ( są sprawdzalne empirycznie ). Mimo fundamentalnego charakteru klasyfikacji i wbrew temu co pisze WONG .. Nie jest prawdą, że …. Z jednej strony podstawowym argumentem za wykluczeniem wypowiedzi dotyczących sądów wartościujących z zakresu ekonomii pozytywnej dla wielu ekonomistów, jest uzależnienie treści tych sądów od indywidualnych przekonań i niemożliwość ich obiektywnej oceny w kategorii prawdy bądź fałszu. Z drugiej strony instrumentalne sądy wartościujące będące twierdzeniem o skuteczności środków osiągania danego celu, a także twierdzenia o związkach różnych celów są rozstrzygalne empirycznie i logicznie co z kolei uniemożliwia ich uznanie za część ekonomii pozytywnej. TAKI STAN RZECZY JEST PRZYCZYNĄ WIELU NIEPOROZUMIEŃ. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Cztery warianty klasyfikacji ekonomii na ekonomię normatywną i pozytywną STANOWISKO PIERWSZE Ekonomia pozytywna zajmuje się rozstrzyganymi faktami, a normatywna dotyczy nierozstrzygalnych sądów wartościujących 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Stanowisko pierwsze (D. Begg, R.Dornbusch, S.Fisher) W odróżnieniu od ekonomii pozytywnej ekonomia normatywna dotyczy sądów wartościujących wypowiedzi należące do ekonomii normatywnej są niesprawdzalne – nie możliwe do sklasyfikowania ze względu naprawdę lub fałsz Pierwsza opinia skłania nas do uznania wypowiedzi o środkach osiągania danego celu, o związkach różnych celów, a także o aktach wartościowania dokonywanych przez ludzi, za część ekonomii normatywnej ( chodzi w niej o sądy wartościujące ) Jednak druga opinia wyklucza taką możliwość bo kwestia prawdziwości lub fałszywości takich wypowiedzi może zostać rozstrzygnięta, dzięki testowi empirycznemu lub logicznemu, co sprawia, że należą one do ekonomii pozytywnej. STANOWISKO OKAZUJE SIĘ WIELOZNACZNE I SPRZECZNE WEWNĘTRZNIE 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Przykład – sprzeczne opinie „Ekonomia dobrobytu stanowi dział ekonomii, który dotyczy kwestii normatywnych. Jej celem nie jest opisanie, jak działa gospodarka, lecz ocena, jak dobrze ona działa” D. Begg, R. Dornbush, S. Fisher Begg Dornbusch Fisher uznali, że wszystkie wypowiedzi z zakresu ekonomii normatywnej są niesprawdzalne. Wykluczyli tym samym możliwość zaliczenia do ekonomii normatywnej instrumentalnych sądów wartościujących tzn. np. wypowiedzi o środkach osiągania danego celu. Jest tym czasem oczywiste, że ekonomia dobrobytu bada skuteczność środków służących osiągnięciu wybranego przez jej twórców celu w postaci optimum Pareta, zatem jej twierdzenia są sprawdzalne. Ogólnie, B D i F nie mogą uznawać zawierającej sprawdzalne twierdzenia o skuteczności rożnych środków osiągania danych celów ekonomii dobrobytu za cześć, składającej się z wypowiedzi niemożliwych do sprawdzenia, ekonomii normatywnej (Autor przytacza jeszcze inne przykłady pokazujące sprzeczność sądów B D i F min. Twierdzenie o stanowieniu cen na rynku zmonopolizowanym naturalnie w oparciu o koszty krańcowe. „ Czy społeczeństwo powinno sprzeciwiać się temu, że monopolista ogranicza produkcję i podnosi cenę ponad poziom kosztu krańcowego? Kwestia ta należy nie do ekonomii pozytywnej, ponieważ nie chodzi tu o opis rzeczywistego zachowania lecz raczej do ekonomii normatywnej, która dostarcza rekomendacji i zaleceń z zakresu polityki gospodarczej” Nie może być jednak tak, że obiektywna analiza środków urzeczywistniania pewnego celu, prowadzona przed uznaniem tego celu za godny do osiągnięcia należy do ekonomii pozytywnej, zaś po podjęciu takiej decyzji, mimo, że przecież nadal pozostaje ona obiektywna staje się częścią ekonomii normatywnej. ) 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Cztery warianty klasyfikacji ekonomii na ekonomię normatywną i pozytywną STANOWISKO DRUGIE Autorzy uznają, że instrumentalne sądy wartościujące stanowią część ekonomii pozytywnej, uzasadniając to ich rozstrzygalnością Ekonomia pozytywna zajmuje się rozstrzygalnymi faktami a ekonomia normatywna dotyczy nierozstrzygalnych sądów wartościujących. Jednak w tym przypadku autorzy, którzy powodują się na wiadomą klasyfikację działów ekonomii uznają arbitralnie, że instrumentalne sądy wartościujące stanowią części ekonomii pozytywnej, uzasadniając to ich rozstrzygalnością. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Stanowisko drugie Woll Skrajne ograniczenie zakresu ekonomii normatywnej Ekonomia normatywna składa się z samych nieinstrumentalnych sądów wartościujących 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Przykład – sprzeczne opinie Wypowiedz „ Czynniki produkcji powinny być w pełni wykorzystane” – stanowi sąd wartościujący, – może mieć jednak charakter naukowy Ludzie mogą różnić się poglądem na to, czy zasoby powinny być całkowicie wykorzystane. Zdecydowana większość może z powodzeniem uznać taki stan za w najwyższym stopniu pożądany. Ta sama wypowiedź może mieć charakter naukowy. Jeśli przy danych zasobach produkcyjnych wzrost gospodarczy ma być możliwie szybki, zasoby musza zostać w pełni wykorzystane, bowiem da się przekonująco wykazać, że tempo wzrostu jest wyższe przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji niż przy ich niepełnym wykorzystaniu. W tym przypadku wzrost gospodarczy stanowi niemożliwy do naukowego uzasadnienia cel, pełne wykorzystanie zasobów byłoby natomiast uzasadnionym naukowo środkiem wspierającym osiągnięcie tego celu. Czy zastosowanie pewnego środka ma pewne skutki czy też nie, da się naukowo ustalić, więc wypowiedź o zasadności użycia określonych środków dla osiągnięcia wyznaczonych celów nie stanowi sądu wartościującego w wiadomym znaczeniu. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Cztery warianty klasyfikacji ekonomii na ekonomię normatywną i pozytywną STANOWISKO TRZECIE Ekonomia pozytywna zajmuje się rozstrzygalnymi faktami, a ekonomia normatywna dotyczy nierozstrzygalnych sadów wartościujących Wypowiedzi o skuteczności środków osiągnięcia danego celu stanowią część ekonomii normatywnej, a nie pozytywnej. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Stanowisko trzecie (Hausmann i McPherson) Nauka pozytywna może być, powinna być i jest WOLNA OD WARTOŚCI Nauka normatywna polega na: badaniach z zakresy polityki gospodarczej i wartości stosowaniu ekonomii pozytywnej w celu badania problemów pozostających w bezpośrednim związku z wartościami Parkin twierdzi, że głównym celem ekonomistów jest odkrycie jak działa gospodarka. Dążąc do osiągnięcia tego celu ekonomiści rozróżniają dwa rodzaje wypowiedzi: co jest i co powinno być 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Cztery warianty klasyfikacji ekonomii na ekonomię normatywną i pozytywną STANOWISKO CZWARTE Ekonomia pozytywna dotyczy wypowiedzi rozstrzygalnych a ekonomia normatywna – nierozstrzygalnych Instrumentalne sądy wartościujące – część ekonomii pozytywnej Do ekonomii normatywnej zalicza się wszystkie te twierdzenia, w przypadku których nie da się ustalić czy mamy do czynienia z prawdą czy fałszem. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Stanowisko czwarte ( Heilbroner) Złamaniem reguły niewartościowania jest: Dokonanie oceny skuteczności środków Pomylenie korelacji statystycznej ze związkiem przyczynowo- skutkowym Przyjęcie niewłaściwych założeń o maksymalizacji Tendencyjny dobór pewnej problematyki Tendencyjna ocena wyników uzyskanych w trakcie badania Sądami wartościującymi nazywa on wszelkie niemożliwe do sprawdzenia metafizyczne twierdzenia, które wpływają na obraz świata ekonomisty. Podobne poglądy reprezentował L. Robbins, który nazywa interpersonalne porównania użyteczności sądami wartościującymi lub konwencjonalnymi założeniami. Wyników interpersonalnych porównań nie da się poddać empirycznej weryfikacji. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Przykład – Robbins „Nie istnieją żadne metody umożliwiające porównanie wielkości zadowolenia osoby A i osoby B. (…) Introspekcja ani nie umożliwia podmiotowi A odkrycie tego, co dzieje się w umyśle podmiotu B, ani też podmiotowi B odkrycie tego, co dzieje się w umyśle podmiotu A.” Można odnieść wrażenie, że interpersonalne porównania użyteczności uważa on za sądy wartościujące, ponieważ są one niemożliwe do sprawdzenia. Sposób zdefiniowania przez niego ekonomii sprawia, że cała ekonomia staje się analizą środków osiągnięcia danych celów. Analiza ta jest pozytywna w tym sensie, że składają się na nią obiektywne wypowiedzi o środkach osiągania danych celów. Reszta tego co robią ekonomiści, stanowi dlań etykę czy studia normatywne, na które składają się dyskusje o słuszności wyboru takich a nie innych celów gospodarowania. Wyniki tych rozważań są po prostu sadami wartościującymi. Blaug – ekonomia pozytywna zawiera tylko sprawdzalne empirycznie wypowiedzi których obiektywność nie zależy od deklarowanych przez autora wartości 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Przykład - Blaug „Ponieważ w każdym praktycznym zaleceniu ekonomicznym zawierają się interpersonalne porównania użyteczności, te zaś nie dają się zweryfikować, przeto w praktyce w ekonomii dobrobytu zawsze prawie występują sady wartościujące” „Nie wszystkie niemożliwe do sprawdzenia sądy są sądami wartościującymi” Paradoksalność tych dwóch tez: Weźmy Freedmana, głoszącego swoją słynna tezę o dopuszczalności nierealistycznych założeń w ekonomii, należałoby wówczas uznać że ekonomia normatywna składa się z wypowiedzi, które nie są możliwe do empirycznej weryfikacji, oznaczałoby to również, że ekonomią normatywna stają się wszystkie twierdzenia o niesprecyzowanej zawartości klauzuli ceteris paribus, a także technologie.!!! 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Nowa paretiańska ekonomia dobrobytu powstała w latach 30-tych Analiza środków osiągnięcia danego celu w postaci maksymalizacji społecznego dobrobytu – ekonomia normatywna Wolna od nieinstrumentalnych sądów wartościujących Rozróżnienie pomiędzy ekonomia normatywną a pozytywną miało się od tej pory pokrywać z rozróżnieniem pomiędzy niespornymi faktami i niespornymi sądami wartościującymi Ekonomia normatywna wg Keynesa – zgodnie z jego stanowiskiem niepozytywne czyli w ostatecznym rachunku normatywne są wszystkie wypowiedzi które dotyczą oceniających sądów wartościujących. Wolna od nieinstrumentalnych sądów wartościujących i składająca się wyłącznie ze sprawdzalnych sądów opisowych oraz instrumentalnych sądów wartościujących Rozróżnienie pomiędzy ekonomia normatywną a pozytywną miało się od tej pory pokrywać z rozróżnieniem pomiędzy niespornymi faktami i niespornymi sądami wartościującymi z jednej a pozostającymi przedmiotem kontrowersji sądami wartościującymi z drugiej strony 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Optimum Pareta vs. Potencjalny zysk w sensie Pareta Hicks i Kaldor Pareto Optimum Pareta – definicja zbiorowego zadowolenia. Nie wiadomo, które z nieskończenie wielu optimów jest lepsze a które gorsze Wzrost dobrobytu ekonomicznego czyli taka zmiana która mogłaby polepszyć czyjąś sytuację, nie pogarszając przy tym niczyjego położenia. Potencjalny zysk w sensie Pareta!!! Dla Hicksa i Kaldora decydujące jest pytanie czy korzyści osób korzystających z tej zmiany są większe od strat ponoszonych przez inne osoby? Jeśli tak to osoby które korzystaja mogą zrekompensować straty osobom, które tracą i jednocześnie zachować część swoich korzyści będących efektem zmiany. Dla Hicksa i Kaldora warunkiem koniecznym uznania pewnej realokacji zasobów w gospodarce za skutkującą wzrostem dobrobytu ekonomicznego nie jest rzeczywiste wypłacenie rekompensaty lecz jedynie możliwość dokonania takiego transferu.-> chodzi tu jedynie o środek osiągnięcia optimum Parata Warunkiem koniecznym nie jest rzeczywiste wypłacenie rekompensaty lecz jedynie możliwość dokonania takiego transferu 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Krytyka Scitovsky’iego Zmiana alokacji, której efektem jest zwiększenie się dobrobytu w sensie Hicksa - Kaldora, cofnięta również powoduje wzrost dobrobytu w sensie Hicksa-Kaldora B A A B Płatność kompensacyjna A’ Płatność kompensacyjna B’ Również w przypadku zmiany alokacji z B na A istnieje płatność kompensacyjna B’, której ewentualne przekazanie pozwoliłoby społeczeństwu osiągnąć Potencjalny zysk Pareta 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Modyfikacja Scitovsky’iego również opatrzona sprzecznością O wzroście dobrobytu w wyniku pewnej zmiany alokacji dóbr w gospodarce można mówić jedynie wtedy gdy spełnione jest kryterium Hicksa- Kaldora, a jednocześnie powrót do wyjściowej sytuacji nie powoduje wzrostu dobrobytu w sensie Hicksa-Kaldora. Nie wyklucza to pojawienia się sprzeczności, które można wyeliminować nakładając kolejne ograniczenia Zakres zastosowalności optimum pareta nie ulega poszerzeniu 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Podsumowanie Terminy ekonomia pozytywna i ekonomia normatywna są wieloznaczne i często mylnie używane Niepotrzebne spory Alternatywa: Usunięcie wieloznaczności Istnieją ekonomiści którzy posługują się tymi terminami w sposób zupełnie dowolny. Te spośród funkcji podziału ekonomii na ekonomię pozytywną i ekonomię normatywną, które są naprawdę ważne i cenne, powinna przejąć skuteczna krytyka naukowa, praktykowana przez ekonomistów świadomych tego, że sądy wartościujące na wiele różnych sposobów mogą powodować zróżnicowanie poglądów na temat działania gospodarki i deformacje wiedzy o gospodarowaniu Porzucenie wieloznacznej klasyfikacji ekonomii na ekonomie normatywna i pozytywna – przejęcie ważnych funkcji podziału przez krytykę 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska Podsumowanie Celem ekonomii jest ustalenie prawdy o gospodarowaniu, a nieinstrumentalne sądy wartościujące nie podlegają ocenie w kategoriach prawdy i fałszu. Mieszanie twierdzeń opisowych i twierdzeń wartościujących umożliwia głoszenie dowolnych tez, których nie sposób obalić. 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska WYSTARCZY ŚWIADOMOŚĆ SPECJALNEGO STATUSU LOGICZNEGO SADÓW WARTOŚCIUJĄCYCH I POWSTRZYMANIE SIĘ PRZED POCHOPNYM UTOŻSAMIANIEM ICH Z SĄDAMI OPISOWYMI 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska

Dagmara Karolina Radolińska DZIĘKUJĘ 9 listopada 2006 Dagmara Karolina Radolińska