EKONOMIA EWOLUCYJNA - w poszukiwaniu alternatywnego wyjaśnienia rzeczywistości społeczno-gospodarczej Emilia Wysoczańska

Plan prezentacji Wprowadzenie Zalety i główne cechy podejścia ewolucyjnego Pradygmat neoklasyczny a ewolucyjny Modele a rzeczywistość Podsumowanie Pytania do dyskusji

Ekonomia ewolucyjna Koniec XIX w.- podjęcie prób wyjaśnienia występujących zmian w gospodarce w terminach ewolucyjnych Idea ewolucyjnego pradygmatu w analizie ekonomicznej, inspirowana „rewolucją darwinowską”, przeciwstawna koncepcji podejścia neoklasycznego (mechanistycznego) Współczesny rozwój ekonomi ewolucyjnej wynikiem krytyki ekonomii neoklasycznej Modele ewolucyjne – mocno nieliniowe, trudne do analitycznego badania

Ekonomia ewolucyjna Ekonomia ewolucyjna ma duże zasługi w zakresie analizy mikroekonomicznej, niewielkie zaś w makroekonomicznej brak modeli formalnych umożliwiających analizę w skali całej gospodarski Postuluje pokorniejsze stanowisko dotyczące możliwości wpływania ekonomistów na rozwój gospodarczy „osobliwym zadaniem ekonomii jest pokazanie ludziom jak mało w istocie wiedzą o tym, co w ich mniemaniu da się zaprojektować” Hayek

Zalety podejścia ewolucyjnego Problem czasu w centrum zainteresowania (→ zwłaszcza problem jego nieodwracalności) Nacisk na zjawiska dynamiczne a nie statyczne „Dynamika przede wszystkim” Sidney Winter Koncentracja na obserwacjach w stanach dalekich od równowagi Widzenie procesu gospodarczego w perspektywie historycznej Podkreślenie zmian ilościowych jak i jakościowych Sposoby podejmowania decyzji przez człowieka modelowane w sposób bliższy rzeczywistości niż czyni to ekonomia neoklasyczna

Cechy podejścia ewolucyjnego „widzenie populacyjne” Obserwowany proces traktowany jest jako występujący w obrębie zbioru (populacji) wzajemnie na siebie wpływających elementów – podmiotów gospodarczych (firm, krajów) Uwzględnianie różnorodności i heterogeniczności zachowań podmiotów gospodarczych Poszukiwanie nowości (innowacji) i istnienie informacji dziedzicznej (wiedzy) mogącej podlegać modyfikacjom, leżącej u podstaw pojawiających się innowacji

Cechy podejścia ewolucyjnego Proces rozwoju gospodarczego widziany jako spontaniczny Mechanizm selekcji Jest podstawą do wyjaśnienia zróżnicowanego wzrostu podmiotów gospodarczych

Pradygmat neoklasyczny a ewolucyjny Odmienne widzenie rzeczywistości

Optymalizacja i równowaga Obszary różnic Optymalizacja i równowaga Wiedza Koncepcja firmy Czas Czynniki losowe

Optymalizacja i równowaga Ekonomia neoklasyczna W badaniach korzysta z podejścia fizyków i inżynierów Możliwość wyizolowania obiektu z otoczenia i poddania go analizie Modele często stosowane do prognozowania Koncentracja na analizie procesów gospodarczych w stanie równowagi Szukanie optymalnego rozwoju Ekonomia ewolucyjna Analiza procesów gosp. będących pod wpływem czynników zarówno endo- jak i egzogenicznych Wyizolowanie prowadzi do nieuzasadnionych uproszczeń i nieadekwatności modelu Skupienie uwagi na analizie procesów przejściowych (dążenie do ciągle zmieniającej się równowagi) Szukanie mechanizmów rozwoju i zadowalającej (nie optymalnej) ścieżki rozwoju

Ekonomia neoklasyczna Wiedza Ekonomia neoklasyczna Wiedza jest pełna Dzięki pełnej wiedzy można dokonywać optymalnych wyborów Ekonomia ewolucyjna Wiedza nie jest pełna - ma charakter lokalny, jest rozproszona (F.Hayek, 1945), w dużym stopniu nieuświado-miona i niezwerbalizowana (Michael Polanyi, 1962, 1967) Decyzje człowieka nie są optymalne, co najwyżej suboptymalne

Ekonomia neoklasyczna Koncepcja firmy Ekonomia neoklasyczna Patrzenie przez pryzmat „reprezentatywnej firmy” Konkurencja → zbliżanie się produkcji i cen do stanu „naturalnej” równowagi Konkurencja ograniczona do konkurencji cenowej Kryterium działania: maksymalizacja zysku Ekonomia ewolucyjna Konkurencja → rywalizacja (wygrywają najsilniejsi) Konkurencja cenowa ale także istotna konkurencja technologiczna Kryterium działania: kombinacja kryterium krótkookresowego (max.zysku) i długookreso-wego (zapewnienie perspektyw rozwojowych firmie)

Ekonomia neoklasyczna Rozumienie czasu Ekonomia neoklasyczna Czas nie istnieje (firmy zawsze są w stanie równowagi, a jeśli wystąpi jego zmiana firmy przechodzą do nowej równowagi natychmiast) Skutki podejmowanych decyzji są natychmiastowe Czas jest nieukierunkowany (zmiana czasu w modelu prowadzi do określenia stanów osiągniętych przez system w przeszłości) Ekonomia ewolucyjna Istotna rola okresów przejściowych między stanami równowagi Czas w stanie równowagi znacznie krótszy od czasu przejścia między kolejnymi stanami równowagi Czas jest ukierunkowany (nie można odwrócić biegu czasu w modelu, nie można określić stanu z przeszłości skąd został osiągnięty stan obecny) T

Rola czynników losowych Ekonomia neoklasyczna Czynniki losowe występują w równaniach matematycznych jako zmienne losowe o zadanych rozkładach prawdopodobieństwa Niepewność redukowalna do koncepcji informacji niepełnej Ekonomia ewolucyjna Czynnik losowy ważny dla zrozumienia funkcjonowania systemów gospodarczych (podejmowanie decyzji, poszukiwanie innowacji) Nie zawsze można przedstawić charakterystyki w kategoriach znanych rozkładów prawdopod. Czynniki losowe są istotą procesu ewolucyjnego, przyczyniają się do powstawa-nia różnorodności podmiotów gospodarczych i ich zachowań

Modele a rzeczywistość

Po co budujemy modele? Powstają po to by wyidealizować i uprościć rzeczywistość, tak aby można było lepiej zrozumieć skomplikowane procesy oraz wykorzystać modele do realizacji własnych celów Do jakiego stopnia proponowane przez różne nurty ekonomii modele odpowiadają obserwowanej rzeczywistości ?

Budowa modelu Identyfikacja Badanie zasadności modelu Ocena jakości Rozpoznanie charakterystycznych cech lub parametrów procesu niezbędnych do budowy modelu na podstawie sygnałów wejściowych i wyjściowych oraz znajomości praw i mechanizmów kierujących procesem rzeczywistym Badanie zasadności modelu Sprawdzanie czy proces identyfikacji doprowadził do zbudowania sensownego modelu, mogącego stanowić podstawę do badań na nim Ocena jakości Budowa wskaźnika jakości (kryterium) umożliwiającego ocenę różnicy między zachowaniem się modelu a procesem rzeczywistym

Problemy Trudności w sformułowaniu kryterium jakości Przykład inflacji Problem z dokładnością zbieranych danych Różne interpretacje zmiennych używanych w modelu Wiele miar, którą wybrać? Nie można określić jednego kryterium oceny Model jest „prawdziwy„ czy nie ? Potrzeba wiele kryteriów ilościowych i jakościowych „… zamiast o zasadności modelu możemy mówić o stopniowym wzroście zaufania do modelu.” Carnap

Ocena modelu Nigdy model nie pasuje idealnie do rzeczywistości „Wszystkie modele są złe tylko niektóre są użyteczne” William Edwards Deming Wybór modelu ze zbioru alternatywnych modeli Budujemy ogólny wskaźnik oceny danego modelu Wybieramy model o największym wskaźniku globalnym

Sub-kryteria Poprawność Spójność Uniwersalność Prostota Płodność Użyteczność

Sub-kryteria Poprawność Spójność Uniwersalność Prostota Płodność wyniki modelu powinny być jak najbliższe wynikom obserwacji Spójność model spójny wewnętrznie a także zgodny z ogólnie akceptowanymi teoriami Uniwersalność wyniki modelu powinny dać się zastosować do szerszej grupy zjawisk niż badany, pojedynczy problem Prostota model powinien służyć tworzeniu porządku w obrębie badanej klasy zjawisk Płodność model powinien stymulować nowe odkrycia Użyteczność możliwość praktycznego zastosowania modelu

Ewolucyjny proces budowy modelu Konfrontacja wyników analizy z rzeczywistością Ocena zasadności modelu w ramach każdego z sub-kryteriów Gdy ocena jest niezadawalająca nie odrzucamy modelu lecz dokonujemy jego modyfikacji Budowanie modelu to też proces ewolucyjny

Podsumowanie Ekonomia ewolucyjna nie planuje działań podmiotów „w pewnym sensie działalność, jaką ekonomia pragnie wyjaśnić, nie odnosi się do zjawisk fizycznych ale do ludzi” Ekonomia powinna być nauką żywą, bliską rzeczywistości Ekonomiści zajmują się procesami, na które wpływ mają nie tylko czynniki gospodarcze ale także kulturowe, demograficzne, psychologiczne, socjologiczne… Trudność analizy ekonomicznej, ponieważ „wszystko ze wszystkim się łączy, wszystko na wszystko ma wpływ”

Przyszłość ekonomii ewolucyjnej Trudności w wykształceniu się ekonomii ewolucyjnej jako samodzielnej dyscypliny Po burzliwym okresie rozwoju podejścia ewolucyjnego (1950 – 1980) nowatorskie idee zostały zapożyczone przez ekonomię głównego nurtu Duża różnorodność rozumienia przymiotnika „ewolucyjna” przez ekonomistów

Pytania do dyskusji Jak postrzegasz rolę ekonomisty we współczesnym świecie? Jakie kryteria powinny być użyte do oceny jakości alternatywnej teorii? Jakie „zagrożenia” widzisz w ewolucyjnym procesie budowy modelu? Jak rozumieją rolę ekonomii jako nauki badacze z kręgu ekonomii ewolucyjnej a jak z kręgu ekonomii neoklasycznej?

Dziękuję za uwagę !!! 