„Pochodzenie i ostatnie odkrycia Ekonomii Eksperymentalnej” Marco Novarese, Salvatore Rizzello Kamil Kaca

Plan prezentacji 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

1. Co to jest EE? Ekonomia eksperymentalna - Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Co to jest EE? Ekonomia eksperymentalna - - część ekonomii, wykorzystująca metodę eksperymentu do oceny teoretycznych założeń i przewidywań teorii ekonomicznych.

Do analizy eksperymentów używa się często narzędzi ekonometrycznych Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. EE vs Ekonometria Ekonomia Eksperymentalna ->dane zbierane są w kontrolowanym środowisku (warunki laboratoryjne) Ekonometria ->dane zbierane w naturalnym środowisku Do analizy eksperymentów używa się często narzędzi ekonometrycznych

1. Interdyscyplinarność Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Interdyscyplinarność Interdyscyplinarność ekonomii eksperymentalnej: Psychologia (eksperymentalna) Neurobiologia Zastosowania sztucznej inteligencji

Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Do czego używać EE? 7 powodów dla których ekonomiści powinni wykonywać eksperymenty (V. Smith): Aby przetestować lub rozróżniać teorie ekonomiczne Aby poznać przyczyny upadku teorii Aby ustalić empiryczne regularności jako podstawy nowych teorii Aby przez zastosowanie tej samej reguły porównać różne środowiska Aby porównać różne reguły w tym samym środowisku Aby ocenić różne propozycje polityczne Aby wykorzystać warunki laboratoryjne do oszacowania skuteczności różnych projektów

4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

2. Założenia Odrzucenie hipotezy ekonomii klasycznej o: …na rzecz: Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Założenia Odrzucenie hipotezy ekonomii klasycznej o: doskonałej wiedzy jednostek, racjonalności działania, …na rzecz: ograniczonej wiedzy jednostek i ograniczonej racjonalności.

2. Eksperyment Thurstone’a(1931) Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Thurstone’a(1931) Cel: weryfikacja neoklasycznej teorii konsumenta poprzez empiryczne wykreślenie krzywej obojętności jednostki. Metoda: hipotetyczny wybór pomiędzy koszami zawierającymi kapelusze, buty i kurtki. Wniosek: Krzywe obojętności mogą zostać oszacowane i są adekwatne do rezultatów empirycznych.

2. Eksperyment Thurstone’a(1931) Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Thurstone’a(1931) Krytyka: założona z góry niepewność rezultatów EE, ze względu na fakt, że jednostki w sztucznym środowisku mogą się zachowywać nienaturalnie; „problem paralelizmu” - sztuczny kontekst przeprowadzanego eksperymentu i sprawdzalność uzyskanych wyników poza tym kontekstem.

2. Kolejne eksperymenty Cel: Krytyka: Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Kolejne eksperymenty Cel: weryfikacja neoklasycznej teorii konsumenta poprzez empiryczne wykreślenie krzywej obojętności jednostki. Krytyka: W celu utrzymania wiarygodnych danych, musi być w eksperymencie doskonała zgodność pomiędzy: założeniami teorii charakterystykami uczestników sposobem zbierania i analizy danych.

2. Eksperyment Allais’a(1953) Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Allais’a(1953) Cel: podważenie vonNeumannowsko-Morgensternowskiej teorii oczekiwanej użyteczności Metoda: hipotetyczne kwestionariusze, brak zachęt wybór pomiędzy parami loterii

2. Eksperyment Allais’a(1953) Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Allais’a(1953) Alternatywa A Pewność zyskania 100 franków Alternatywa B prawdopodobieństwo 0,1 zyskania 500 franków p-ństwo 0,89 zyskania 100 franków p-ństwo 0,01 zyskania 0 Alternatywa C *p-ństwo 0,11 zyskania 100 franków *p-ństwo 0,89 zyskania 0 Alternatywa D *p-ństwo 0,1 zyskania 500 franków *p-ństwo 0,9 zyskania 0

2. Eksperyment Allais’a(1953) Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Allais’a(1953) Cel: podważenie vonNeumannowsko-Morgensternowskiej teorii oczekiwanej uzyteczności Metoda: hipotetyczne kwestionariusze, brak zachęt wybór pomiędzy parami loterii Wniosek: VonNeumannowsko-Morgensternowska teoria oczekiwanej użyteczności jest nieskuteczna.

2. Eksperyment Kahneman’a i Tversky’ego Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Eksperyment Kahneman’a i Tversky’ego Cel: podważenie hipotezy o racjonalności jednostek; gdyż jednostki dokonują wyboru w stanie niepewności Metoda: hipotetyczny kwestionariusze, brak zachęt wybór pomiędzy parami loterii: jedna dotyczy zysków, druga dotyczy strat Wniosek: Człowiek inaczej postrzega zysk i stratę.

2. Nowe teorie i eksperymenty Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 2. Nowe teorie i eksperymenty Teoria perspektywy (the Prospect Theory) - Kahneman, Tversky efekt posagu - Thaler (1980) Teoria alternatywnej użyteczności (the Regret Theory) - Loomes, Sudgen (1982) Eksperymenty Hey’a potwierdzenie założenia teorii oczekiwanej użyteczności.

4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

3. Eksperyment Chamberlain’a Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 3. Eksperyment Chamberlain’a (1948) Cel: Sprawdzenie teorii firmy, konkurencyjnego rynku Metoda: podział studentów na sprzedających i kupujących; brak regulacji rynku; hipotetyczne wypłaty Wniosek: Ilości i ceny często nie zgadzały się z teorią.

3. Działalność Vernona Smith’a Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 3. Działalność Vernona Smith’a Eksperymenty uwzględniające: regulacje rynkowe, wprowadzanie instytucji rynkowych ilości i ceny zbliżyły sie do optimum różne rodzaje aukcji aukcja drugiej ceny najbardziej efektywna Eksperymenty innych form rynkowych: monopolu oligopolu

3. Znaczenie eksperymentów Eksperymenty rynkowe: Wpłynęły na rozwój teorii mikroekonomicznej; stały się istotne nie tylko w kontekście teorii ekonomicznej służyły to testowania nowych instrumentów regulacji rynkowej.

4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

4. Teoria Gier w EE Teoria Gier od prawie samego początku związała się z EE. Pierwsze eksperymenty jedynie pośrednio łączyły się z teorią ekonomii. Prawdziwego znaczenia nabrały kolejne, a były to gry biznesowe.

4. Gry Biznesowe Cechy gier biznesowych: opierają się na symulacji w sztucznym środowisku; używane są do szkolenia i selekcji managerów pierwszą grę biznesową zaproponował Richard Bellman w 1957r.

4. Ważne eksperymenty Dresher i Flood (1950) - eksperyment, który później przyjął nazwę dylematu więźnia. Siegel i Fouraker (1960) - szereg eksperymentów dot. modeli negocjacyjnych w sytuacji dwustronnego monopolu. używano gier z pełną i niepełną informacją, wykluczono społeczne powiązania pomiędzy uczestnikami. Schelling (lata 50-60-te) - eksperymenty dot. punktu centralnego (focal point). Thaler (1988) - Ultimatum Game: jeden gracz aktywny - wybiera sposób podziału “setki”, drugi gracz pasywny - zgadza się lub nie na podział.

4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

5. Ważne fakty Eksperymenty dotyczące procesu uczenia się jednostek i organizacji zaczęły się rozwijać pod koniec lat 90-tych. Protoplastą był H. Simon (1947) - hipoteza ograniczonej racjonalności. Wśród zainteresowań tej części EE są: kognitywne uczenie się, metody podejmowania decyzji, zróżnicowane procesy uczenia się, itp.

4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 Pochodzenie i ostatnie odkrycia ekonomii eksperymentalnej 1. Wstęp 3 2. Eksperymenty dot. zachowań jednostek i mechanizmu podejmowania decyzji 8 3. Eksperymenty rynkowe 17 4. Eksperymenty z użyciem teorii gier 22 5. Eksperymenty dot. procesu uczenia się jednostek i organizacji 26 6. Podsumowanie 28 7. Pytania do dyskusji 29

5. Podsumowanie Ekonomia eksperymentalna jest stosunkowo młodą dziedziną ekonomii. Jej prężny rozwój nastąpił dopiero w latach 80-tych i 90-tych. Opiera się na metodzie wykorzystania sztucznych warunków głównie w celu testowania teorii ekonomicznych. EE przyczyniła się do rozwoju mikroekonomii. Jej dalszy rozwój zależy od współdziałania: psychologów, ekonomistów, neurobiologów i specjalistów od sztucznej inteligencji.

6. Pytania do dyskusji Czy w sztucznym środowisku badani reprezentują naturalny sposób zachowania? Jaki byłby kształt obecnej mikroekonomii bez EE? Czy metoda eksperymentu jest szanowana i wykorzystywana przez ekonomistów?