Rozróżnienie między ekonomią pozytywną a ekonomią normatywną Patrycja Ejsmont

150 lat temu….

Senior i Mill jako pierwsi wprowadzili rozróżnienie na ekonomię pozytywną i normatywną – rozróżnienie między „nauką” a „sztuką” ekonomii politycznej Ekonomista jako ekonomista nie może nikomu udzielać rad, nawet jeśli nauka ekonomii uzupełniona zostaje odpowiednimi sądami wartościującymi

John Neville Keynes dokonał użytecznego rozróżnienia na: 3. Sztukę 1. Naukę pozytywną 2. Naukę normatywną lub regulującą

W drugiej połowie XIX w. rozróżnienie to wyglądało tak : Ekonomia pozytywna „jest” fakty obiektywne zdania oznajmujące o świecie Ekonomia normatywna „powinno być” wartości zalecające oceny stanów tego świata

Walras i Pareto poprowadzili linię podziału pomiędzy : ekonomią pozytywną i ekonomią normatywną ekonomią czystą i ekonomią stosowaną

W latach trzydziestych XX wieku powstała nowa ekonomia dobrobytu Ekonomia pozytywna niesporne fakty i wartości Ekonomia normatywna wartości pozostające przedmiotem sporów

David Hume „ Traktat o naturze ludzkiej” Gilotyna Hume’a (pary równoważnych antonimów) pozytywne jest fakty obiektywne opisowe nauka prawdziwe/fałszywe normatywne powinno wartości subiektywne zalecające sztuka dobre/złe

David Hume „ Traktat o naturze ludzkiej” Gilotyna Hume’a „Nie da się logicznie wyprowadzić < należy> z <jest>” „Nie da się logicznie wyprowadzić < należy> z <jest>”

Opinia typu ”jest” vs opinia typu „należy” prawdziwa/ fałszywa akceptacja/ brak akceptacji „NALEŻY” (ocena stanu świata) „JEST” (stwierdzenie o stanie świata)

Sądy metodologiczne vs sądy wartościujące (Nagel, obrońca gilotyny Hume’a) Charakteryzujące sądy wartościujące (metodologiczne) wybór przedmiotu badania wybór metody badawczej wybór kryteriów oceny istotności poczynionych ustaleń Oceniające sądy wartościujące wartościujące twierdzenia o stanach świata oceny pewnych ludzkich zachowań i stanów świata wszystkie opinie o „dobrym społeczeństwie” „Nauka jako przedsięwzięcie społeczne nie jest w stanie funkcjonować bez ocen metodologicznych, może jednak uwolnić się od oceniających się sądów wartościujących”

Bazowe sądy wartościujące vs niebazowe sądy wartościujące „Nie da się zaprzeczyć, iż sądy typu „powinno się” powstają pod przemożnym wpływem sądów typu „jest” i że nasze wartości zależą od całych grup przekonań o charakterze rzeczowym” (M. Blaug) Sąd wartościujący Kara śmierci jest zawsze złem ????

sądy wartościujące Bazowe (czyste) – obowiązują we wszystkich możliwych do wyobrażenia warunkach Niebazowe (nieczyste) – w sytuacji odwrotnej niż poprzednia „Większość sądów wartościujących, które są wypowiadane w kwestiach społecznych to sądy w najwyższej mierze nieczyste (…)”

Pytanie: Czy nauki społeczne mogą uniknąć sądów wartościujących? Odpowiedź: Zdaniem wielu krytyków absolutnie wszystkie twierdzenia o zjawiskach społecznych są przesycone wartościami, a zatem brakuje im „obiektywności”

Doktryna wolnej od wartości nauki społecznej Logiczny status dotyczących faktów , opisowych wypowiedzi typu „jest” różni się od statusu normatywnych, zalecających wypowiedzi typu „powinno się” Sady metodologiczne, dzięki którym osiągamy porozumienie co do wypowiedzi typu „ jest” , różnią się znacznie od sądów stosowanych w calu osiągnięcia zgody, co do normatywnych sądów wartościujących

Wertfreiheit (wolność od wartości) Max Weber Nauki społeczne pełne są politycznych przesądów Max Weber Wertfreiheit (wolność od wartości) Ludzkie akty wartościowania mogą być racjonalnie analizowane Dyskusje o wartościach są nie tylko możliwe, lecz także pożyteczne

Robert Heilbroner –atak na zasadę Wertfreiheit Odrzuca doktrynę metodologicznego monizmu Różnice w naukach społecznych i przyrodniczych wynikają z ludzkich działań odznaczających się zarówno ukryta intencja jak i świadomą celowością i bez wyprowadzenia założeń o ich sensie z faktów społecznych nie da się wyciągnąć żadnego wniosku Ekonomiści nie mogą pozostać bezstronni lub niezaangażowani w sprawy społeczeństwa „Sądy wartościujące , częściowo o charakterze socjologicznym, częściowo zaś odnoszące się do zachowania, przesyciły ekonomię od jej pierwszego do ostatniego i najbardziej wyrafinowanego fragmentu”

Gunnar Myrdal Przesycenie wartościami nauk społecznych Zaleca śmiałe zadeklarowanie sądów wartościujących na samym początku analizy Uznaje wszystko co nie jest danymi statystycznymi = sąd wartościujący Zaprzecza istnieniu w ekonomii neutralnych etycznie twierdzeń o faktach Nie możliwe jest dla niego rozróżnienie ekonomii pozytywnej od ekonomii normatywnej

Optimum Pareta Twierdzenie: Doskonała konkurencja automatycznie prowadzi do maksymalizacji kolektywnego zadowolenia ekonomicznego Twierdzenie to Pareto traktował jako należące do czystej ekonomii i całkowicie niezależne od wszelkich sądów etycznych i wartościujących.

Pozytywna paretowska ekonomia dobrobytu Archibald Twierdzenia ekonomii dobrobytu są twierdzeniami ekonomii pozytywnej Odnoszą się do relacji pomiędzy danymi celami i pozostającymi do dyspozycji środkami W ekonomii występuje dychotomiczny podział: Badania pozytywne Normatywne zalecenia (sposób w jaki COŚ może (wedle których owo COŚ być zrobione) należy zrobić)

Pozytywna paretowska ekonomia dobrobytu Hennipmann Popiera techniczną obiektywną interpretację optimum Pareta Optimum Pareta opiera się na 3 podstawowych założeniach Brak paternalizmu Suwerenność konsumenta Jednomyślność Jednostka wie lepiej co jej odpowiada Dobrobyt społeczny obejmuje dobrobyt wszystkich pojedynczych członków społeczeństwa

Suwerenność konsumenta Brak paternalizmu Jednomyślność Interpretowane zwykle jako sądy wartościujące, z czego wynika, że optimum Pareta ma charakter normatywny Hennipman wskazuje jednakże : Pierwsze założenie można interpretować jako pozytywne (preferencje indywidualne traktowane są jako dane) Drugi postulat można odczytać jako odrzucenie tezy o istnieniu niezależnych interesów zbiorowości, co odpowiada faktom i nie jest kwestią przekonań Tw. Pareta ma znaczenie dla ekonomii pozytywnej

Twierdzenie o „niewidzialnej ręce” Wystarczy ze narzucimy jeszcze odpowiednie warunki na technologię i dodamy kilka warunków odnośnie informacji i kosztów transakcyjnych, aby pojawiła się równowaga wolnokonkurencyjna , optymalna w sensie Pareta Tw. O niewidzialnej ręce wydaje się być tw. ekonomii pozytywnej Tw. ekonomii pozytywnej można sfalsyfikować empirycznie Jednak tw. o niewidzialnej ręce nie da się sfalsyfikować Należy ono więc do ekonomii normatywnej Paretowska ekonomia dobrobytu należy do ekonomii normatywnej

Ekonomista jako technokrata Podręcznikowy obraz rządowego doradcy ekonomicznego, który troskliwie ukrywa swe sądy wartościujące jest bardziej ideałem do którego należy dążyć niż prawdziwym opisem Ekonomista prezentuje menu alternatywnych możliwości a następnie podejmujący decyzje dokonuje wyboru, kierując się przy tym swoja funkcja użyteczności Braybrooke i Lindblom luźny inkrementalizm decyzja nie podejmowana za jednym zamachem, lecz wypracowywana „ po „ po kawałku”, dzięki ponawianym próbom

Źródła ograniczenia ekonomii jako nauki empirycznej Fakt, ze twierdzenia ekonomii dobrobytu są nieustannie przenoszone z ekonomii normatywnej i stosowane do oceniania faktów z zakresu ekonomii pozytywnej Podział ekonomistów na: - planistów - wolnorynkowców mających skłonność do interpretowania faktów empirycznych ZA lub PRZECIW konkretnej hipotezie ekonomicznej w zależności od tych postaw Postęp w nauce max znaczenia faktów i min znaczenia wartości

Pytania Czy opinie typu „powinno” powstają lub nie z opinii „jest”? Czy ekonomia może unikać sądów wartościujących? Co, jeśli nie ekonomiczne argumenty, sprawia że ekonomiści zostają planistami lub zwolennikami wolnego rynku?